Τα θλιμμένα πρωινά ονομάζονται αλλιώς Morning Blues. Ο όρος αυτός θυμίζει ένα είδος μουσικής που χορεύεται αγκαλιά με το σύντροφο μας. Ας μην αποφύγουμε λοιπόν, την πεσμένη πρωινή διάθεση, προσπαθώντας να την ξεχάσουμε, με τη βοήθεια των καθημερινών ενασχολήσεων, αλλά ας χορέψουμε μαζί της και ας την αγκαλιάσουμε με στοργή, για να δούμε τι έχει να μας πει.
Η πτώση της διάθεσης επισυμβαίνει συνήθως τις τελευταίες στιγμές του ύπνου και έτσι γίνεται αισθητή ήδη πριν από το ξύπνημα και πλήττει κυρίως το γυναικείο φύλο, που είναι περισσότερο επιρρεπές, γενικότερα, στις μεταβολές της διάθεσης και την κατάθλιψη.
Όπως σε όλα τα ψυχικά φαινόμενα, τα αίτια δεν είναι μονοδιάστατα, αλλά πρόκειται για συνδυασμό παραγόντων. Ήδη αναφέραμε τον παράγοντα φύλο, ενώ είναι προφανές, εφόσον εκδηλώνεται συγκεκριμένη ώρα της ημέρας, ότι εμπλέκονται βιολογικοί παράγοντες. Πράγματι, τα επίπεδα της κορτιζόλης, της ορμόνης του στρες κορυφώνονται τις πρωινές ώρες, ενώ δε θα πρέπει να παραλείψουμε και τις ορμονικές μεταβολές που οφείλονται στην εμμηνόπαυση.
Πέρα όμως από φυλετικούς και βιολογικούς παράγοντες χρειάζεται να ανατρέξουμε και σε άλλες βασικές πηγές του προβλήματος. Αυτές μπορούμε να τις διακρίνουμε σε ορατές και μη ορατές.
Καθώς οι δεύτερες φαίνεται να έχουν περισσότερο ενδιαφέρον, ας θυμηθούμε ότι όλοι μας, άλλοι λιγότερο και άλλοι περισσότερο, κουβαλάμε ανεπεξέργαστες τραυματικές εμπειρίες.
Ακόμα κι αν νιώθουμε ότι έχουμε προχωρήσει στη ζωή μας και έχουμε υπερβεί όσα κάποτε μας πλήγωσαν, τις περισσότερες φορές έχουμε απλά προσπεράσει, με τη βοήθεια του χρόνου, τα γεγονότα. Δεν έχουμε εργαστεί πάνω σε αυτά, ώστε να μπορέσουμε να τα νοηματοδοτήσουμε και να συμφιλιωθούμε με τις αντίστοιχες εμπειρίες, αλλά και με τον εαυτό μας.
Έτσι, απωθώντας και όχι λύνοντας τα προβλήματα, συσσωρεύουμε ανέκφραστα και ανεπεξέργαστα συναισθήματα, των οποίων τις συνέπειες θα υποστούμε αργά ή γρήγορα. Ο Φρόιντ είχε πει χαρακτηριστικά ότι, τα ανέκφραστα συναισθήματα δεν πεθαίνουν ποτέ, αλλά θάβονται ζωντανά και είναι θέμα χρόνου να εκδηλωθούν με τρόπο δυσάρεστο.
Μιλάμε επομένως, για υποσυνείδητες διεργασίες, οι οποίες σχετίζονται με τον ύπνο, καθώς, κατά τη διάρκεια του, το συνειδητό είναι αυτό που κοιμάται, ενώ το μη συνειδητό μας κομμάτι βρίσκει έδαφος να εκφραστεί. Όταν, επομένως, δεν μπορούμε να κατανοήσουμε τους λόγους που μας θλίβουν, μάλλον χρειάζεται να αναζητήσουμε στις δύσκολες εμπειρίες του παρελθόντος, τι είναι αυτό που δεν έχουμε καταφέρει να αντιμετωπίσουμε.
Πέρα όμως από τα παραπάνω, στον καθένα από μας, υπάρχουν βαθύτεροι και ανεπεξέργαστοι φόβοι ή αναπάντητα υπαρξιακά ερωτήματα. Συχνή είναι και η αίσθηση έλλειψης νοήματος, η εσωτερική αβεβαιότητα ή η αίσθηση ανικανοποίητου.
Τα «ορατά» αίτια, από την άλλη, αφορούν σε όσα εύκολα μπορούμε να ανιχνεύσουμε, δηλαδή τους στρεσογόνους παράγοντες της καθημερινότητας, τις πρόσφατες απογοητεύσεις, τους φόβους και την αβεβαιότητα της ζωής. Στην περίπτωση αυτή, η πρωινή θλίψη είναι σημάδι σωματικής και ψυχικής κούρασης.
Όλα τα παραπάνω συνδέονται με την αίσθηση του εαυτού, την ταυτότητα μας, το ποιοι κατά τη γνώμη μας είμαστε και πως αυτό συμβαδίζει ή διαφοροποιείται από το επιθυμητό.
Η πρωινή θλίψη δε συνιστά παράγοντα κινδύνου, ούτε πρόκειται για μόνιμη κατάσταση. Αντίθετα, κρύβει μέσα της εν σπέρματι, όλα τα μελλοντικά χαμόγελα και τις στιγμές χαράς που μας περιμένουν.
Ας μην ξεχνάμε άλλωστε, τη δυαδικότητα στην οποία θεμελιώνεται ο κόσμος και η ανθρώπινη ύπαρξη, η οποία δυαδικότητα υπονοεί την μόνιμη ροή και εναλλαγή των συναισθηματικών μας καταστάσεων. Για να χαμογελάσουμε όμως αληθινά, χρειάζεται να ανακαλύψουμε τις πραγματικές αιτίες της θλίψης μας.
* Η Γιάννα Χουρδάκη είναι ψυχολόγος – παιδοψυχολόγος