Δεν είναι προνόμιο της χώρας μας, αφού τα ίδια περίπου συμβαίνουν σε όλες τις χώρες τουλάχιστον του δυτικού κόσμου. Αναφέρομαι στο αίσθημα μοναξιάς που πλημμυρίζει τα περισσότερα μέλη των κοινωνιών μας που εξελίσσεται σε μάστιγα. Το διαπιστώνεις εύκολα με τις όποιες περιπλανήσεις και στην πόλη που ζω. Στους βρώμικους δρόμους, τα κυματιστά πεζοδρόμια, τα λιγοστά πάρκα, στις παραπαίουσες πλατείες.
Εντυπωσιάζει το γεγονός ότι πολλοί, ειδικά ηλικιωμένοι, τα τελευταία χρόνια είναι μονάχοι και σέρνουν ένα σκύλο, καλά περιποιημένο. Πολλοί είναι εκείνοι που για την συγκεκριμένη μορφή ιδιωτικότητας ενοχοποιούν την σύγχρονη τεχνολογία, αλλά δεν είναι πάντα έτσι.
Πολλά βράδια στους δρόμους κυκλοφορούν οι εργαζόμενοι στον τομέα της μεταφοράς και παράδοσης φαγητού κατ’ οίκον, όπως μπορώ να αποδώσω στη γλώσσα μας την έννοια της λέξεως ‘’delivery’’, κάτι που παραπέμπει στο συμπέρασμα ότι οι σύγχρονοι νεοέλληνες προτιμούν την παραμονή στο σπίτι.
Τον Ιανουάριο του 2025, το περιοδικό Atlantic δημοσίευσε ένα άρθρο που συζητήθηκε πολύ, με τίτλο «Ο αιώνας της αντικοινωνικότητας», που αναφέρεται όμως στην κατάσταση που επικρατεί στον χώρο της Αμερικής, και καταλήγει ότι οι άνθρωποι εκεί περνούν λιγότερο χρόνο με συνανθρώπους τους από οποιαδήποτε άλλη ιστορική περίοδο, μια επιλογή που πιθανώς αποτελεί την πιο σημαντική κοινωνική επισήμανση για την Αμερική του 21ου αιώνα. Φυσικά και στην από εδώ όχθη του Ατλαντικού, τα πράγματα δεν είναι πολύ διαφορετικά, με ανησυχητικό το φαινόμενο να παρατηρείται, δυστυχώς, και στους νέους.
Σε κάποιες χώρες ιδρύθηκαν Υπουργεία Μοναξιάς, αφού οι ανάγκες των μοναχικών ηλικιωμένων είναι μεγάλες με συνήθη συμπτώματα την κατάθλιψη, την προϊούσα άνοια, τις καρδιαγγειακές παθήσεις, ακόμη και τον πρόωρο θάνατο. Στο εστιατόριο που συχνάζω, εδώ και χρόνια, οι δύο γνωστές μου γυναίκες που το λειτουργούν, μια μικρή παραδοσιακή γωνιά σε κεντρικό σχετικά δρόμο, μου επιβεβαιώνουν τα προαναφερόμενα ευρήματα.
Συνήθεις πελάτες τους κάποιες μοναχικές φιγούρες που κάθονται για λίγη ώρα αμίλητοι στις γωνίες σκυμμένοι στα πιάτα τους, κι’ ύστερα κατευθύνονται στο σπίτι τους και άλλοι που παίρνουν τα φαγητά μαζί τους σε πλαστικά. Οι κινηματογραφικές αίθουσες κόβουν λίγα σχετικά εισιτήρια σχετικά με εκείνον τον αριθμό που γνωρίσαμε όσοι ζήσαμε σε παλιότερες εποχές. Κι όλα αυτά τη στιγμή που όλοι προσπαθούν απεγνωσμένα να ανεβάσουν τον αριθμό των διαδικτυακών τους φίλων!
Η λογοτεχνία φυσικά δεν έμεινε αδιάφορη με το θέμα της μοναξιάς και ασχολήθηκε δεόντως διαχρονικά με τις καλύτερες περιγραφές της οδυνηρής απουσίας του άλλου. Κάποιοι εστιάζονται στο γεγονός της διάκρισης της μοναξιάς και της ηθελημένης απομόνωσης κάποιου. Η μοναξιά μπορεί να είναι μια κατάσταση που είναι δύσκολο να κατηγοριοποιηθεί, αλλά είναι επίσης, σύμφωνα με τα λόγια ψυχιάτρων, δύσκολο να την εξομολογηθείς, αφού ο αγαπημένος σύντροφος της μοναξιάς φαίνεται να είναι ντροπή.
Για κάποιους, η μοναξιά που ζουν, είναι ένα είδος χρόνιας πάθησης, για άλλους έχει την αφορμή μιας συνταρακτικής απώλειας. Το θέμα της μοναξιάς στη λογοτεχνία, φυσικά, τόσο της παιδικής ηλικίας όσο και της ενήλικης ζωής, είναι τόσο τεράστιο που είναι δύσκολο να καταφέρεις να το προσεγγίσεις με λίγες λέξεις.
Αλλά, σίγουρα, αν κάποιος πρέπει να αρχίσει να ερευνά το συγκεκριμένο ζήτημα, οφείλει να διαχωρίσει την κατάσταση του να είσαι μόνος, από εκείνη την αίσθηση του να νιώθεις μόνος ανάμεσα σε άλλους, αφού κανείς από εκείνους δεν είναι σε θέση να υποκαταστήσει το απολεσθέν άτομο ή το εναγωνίως αναζητούμενο.
Η μοναξιά όμως ίσως είναι υποφερτή, αλλά και επιδιωκόμενη, και ευχάριστη, εάν ο άνθρωπος με την πέρασμα των χρόνων ωριμάσει ατομικά και σε συλλογικό επίπεδο. Τελικά, ο ορισμός και η έννοια της μοναξιάς ποικίλει από άτομο σε άτομο και υπάρχουν τόσοι ορισμοί όσοι και οι ανθρώπινες εμπειρίες της συγκεκριμένης κατάστασης, και αυτή η τελευταία επισήμανση είναι αναμφίβολα εξαιρετικά σημαντική.
Ο Γεώργιος Νικ. Σχορετσανίτης είναι τέως διευθυντής Χειρουργικής και συγγραφέας