Του Βαγγέλη Μπαριτάκη*
Για τον Γουβιανό βιολάτορα, λυράρη και μαντολινάρη, Στερεό Πλευράκη, έγραψα αυτό το αφιέρωμα σαν ελάχιστο φόρο τιμής. Για τα 80 χρόνια της ζωής του που συνεχίζει και παίζει με τα αγνά του αισθήματα σα να είναι έφηβος.
Το γενεαλογικό του δέντρο προέρχεται από τον πατέρα του, Μανώλη Πλευράκη, που καταγόταν από τον Άι Γιώργη Λασιθίου. Η μητέρα του Μαρία Μαρκάκη ήταν από τις Γούβες, που παντρεύτηκαν και έκαναν δέκα παιδιά και τους έζησαν τα οχτώ. Αυτή η αξιοπρεπέστατη πολυμελής οικογένεια πορευόταν τα χρόνια του μεσοπολέμου με δυσκολίες, φτώχεια αλλά με αξιοπρέπεια, που όλα αυτά τους τιμούσαν.
Ο Στερεός τα μετακατοχικά χρόνια έμαθε την τέχνη του ράφτη , στη συνέχεια έγινε τεχνίτης οικοδόμος γιατί αυτή η δουλειά τα χρόνια εκείνα είχε μεγαλύτερα μεροκάματα. Πριν μισό αιώνα παντρεύτηκε την εκλεκτή της καρδιάς του, καλή νοικοκυρά και καλή μαγείρισσα, την Γουβιανή Δέσποινα Δετοράκη του Σπυρίδω και απέκτησαν τρεις γιούς, τον Σπύρο, τον Μανώλη και τον Βαγγέλη.
Η καλλιτεχνική καταγωγή αυτού του παραδοσιακού καλλιτέχνη προέρχεται από τη μεγαλύτερη Γουβιανή μουσική οικογένεια των Μαρκάκηδων, που έχει βγάλει πάνω από δέκα οργανοπαίχτες. Όπως τον Γουβιανό εθνικό ποιητή και λυράρη Ιωάννη Κωνσταντινίδη (1848-1917), που ήταν πρώτος ξάδερφος του προπάππου του του Στερεού, Λυπογιάννη Μαρκάκη. Ο αξέχαστος Γουβιανός λυράρης Μιχάλης Μαρκάκης ή Σπανός, ήταν αδερφός του παππού τους Στερεού, του Λυπομανώλη Μαρκάκη. Ο αξέχαστος Γουβιανός βιολάτορας Κωστής Μαρκάκης ή Κοντόχας ήταν αδερφός της μάνας του. Επίσης ο μεγαλύτερος Γουβιανός λυράρης και τραγουδιστής Γιάννης Κουφαλιτάκης είναι πρώτος ξάδερφος της μάνας του Στερεού. Από τους νεότερους Γουβιανούς οργανοπαίχτες είναι τα δύο παιδιά του, ο Μανώλης που παίζει κιθάρα και τραγουδά, και ο Βαγγέλης που παίζει μαντολίνο, λαούτο, λύρα, μπουζούκι και μπουλγαρί. Τις τελευταίες δεκαετίες ο Στερεός παίζει Κρητική μουσική με τους δυο γιούς του, στις Κάτω Γούβες στην ταβέρνα τους “Αστέρια”.
Πριν απ’ το 1960 ο Στερεός είχε δασκάλους στα όργανα και στην Κρητική μουσική τους μπαρμπάδες του, τον Σπανό και τον Κοντόχα, που στη συνέχεια έπαιζαν μαζί σε γάμους, βαπτίσεις, πανηγύρια, χοροεσπερίδες, καντάδες κι αλλού. Εκτός αυτούς, συνεργαζόταν με τον Γουβιανό λαουτιέρη και τραγουδιστή Γιάννη Μπαριτάκη και με άλλους Γουβιανούς οργανοπαίχτες όπως τον Γιάννη Γιαννουδάκη, το Νίκο Μαυράκη ή Σκουντή, τον Παυλή Δετοράκη τον Μιχάλη Τρυπάκη απ’την Κόξαρη και τον Κωστή Τραπιέρη απ’ την Χερσόνησο. Ακόμα είχε παίξει λιγότερες φορές και με άλλους λαουτιέρηδες όπως το Νίκο Συγγελάκη, τον Αντώνη Κλεισαρχάκη, τον Αλέκο Κοκαράκη, τον Γιώργο Παπουτσάκη απ’ την Χερσόνησο, τον Γιώργο Κουμιώτη και άλλους.
Εκτός από τις Γούβες και τα γύρω χωριά, ο Στερεός έχει παίξει και σε άλλα χωριά της πεδιάδας, όπως στο Κράσι, στα χωριά της Λαγκάδας, σε χωριά του Λασιθίου μέχρι τους Ποτάμους, στο Μεγάλο Κάστρο και αλλού.
Τα δύο τελευταία χρόνια, ο Στερεός και τα δυο παιδιά του, ο Βαγγέλης, ο Μανώλης κι εγώ συχνομαζευόμαστε στο Λαογραφικό Μουσείο Γουβών, παίζουμε και τραγουδάμε Στειακές, πεδιαδίτικες και Γουβιανές κοντυλιές, της νύφης το σκοπό, τον Ερωτόκριτο, νταμπαχανιώτικα, συρτά και άλλα. Συχνά παρακαλούμε τον Στερεό και μας παίζει δεκάδες γυρίσματα του πηδηχτού χορού που έπαιζε τα παλιά χρόνια ο μπάρμπας του ο Σπανός. Συγχρόνως μαγνητοφωνούμε και βιντεοσκοπούμε αυτούς τους σκοπούς και τα τραγούδια για να υπάρχουν για πάντα, να τα κληρονομούν οι νεότερες γενιές του τόπου μας.