Θερμές ευχαριστίες στους συντελεστές της έκδοσης και της παρουσίασης του βιβλίου «Από τη Μικρασία στην Κρήτη. Πρόσφυγες στο Αρκαλοχώρι».
Η επιτυχημένη εκδήλωση της παρουσίασης του βιβλίου «Από τη Μικρασία στην Κρήτη. Πρόσφυγες στο Αρκαλοχώρι», από το Σύλλογο Αλατσατιανών (4-12-2023 στην αίθουσα της οδού Ανδρόγεω «Μανόλης Καρέλης»), με την μεγάλη συμμετοχή ανθρώπων που παρακολούθησαν με κατάνυξη, έδειξε πως, παρά τις δυσκολίες της εποχής, πολλοί ενδιαφέρονται για την Ιστορία και τον πολιτισμό. Είναι η μαγιά, το προζύμι για το Αύριο.
Η συμμετοχή των ανθρώπων οφείλεται όχι μόνο στην ιστορική σημασία του βιβλίου, αλλά και γιατί μας κάνει να συνειδητοποιήσομε ότι ο καθένας μας κάποια στιγμή μπορεί να γίνει ανέστιος πρόσφυγας. Είμαστε όλοι πρόσφυγες εν δυνάμει. Ας μην ξεχνάμε, επίσης, πως η κλιματική αλλαγή θα αναγκάσει εκατομμύρια από τον πληθυσμό της γης σε προσφυγιά και μετανάστευση.
Το Αρκαλοχώρι του 1922 των 441 κατοίκων υπήρξε τόπος ευκολότερης ενσωμάτωσης των Μικρασιατών και της αρμονικής συμπόρευσής τους με τους ντόπιους. Γι´ αυτό έγινε τόπος ανάπτυξης και προόδου.
Η μελέτη των κοινοτικών αρχείων αποδεικνύει την αποδοχή και συμμετοχή των προσφύγων στα Κοινοτικά Συμβούλια, αργότερα και στη θέση του προέδρου της Κοινότητας (βλ. Μαρίνος Ασλάνης, β’ γενιάς). Και σήμερα, εξάλλου, στις μεγάλες του δυσκολίες, ο τόπος εμπιστεύτηκε το μέλλον του στον προσφυγικής καταγωγής (β´γενιάς) πολιτικό Βασίλη Κεγκέρογλου.
Από τις αφηγήσεις και το βιβλίο μου έμειναν έξω, βέβαια, πολλοί. Θα ήθελα να υπάρχουν κι άλλοι, κυρίως οι 5 τους οποίους απλώς θα αναφέρω παρακάτω:
- Οι τρεις άνδρες της φωτογραφίας του εξωφύλλου : ο Διαμαντής Αθανασίου, ο Γ. Λαφάτας και ο Ξενοφών Ελευθεριάδης.
- Δύο γυναίκες που ήρθαν με τα μικρά παιδιά τους, γιατί οι άνδρες τους είχαν σκοτωθεί στη Μικρασία. Ήταν μοναδικοί τους προστάτες σε εποχές και συνθήκες δυσκολότατες:
α) Η πρώτη, η Κυργίτσα Μάγγαλη, τον Οκτώβρη του 1922, σέρνοντας τα πέντε παιδιά και με εφόδια δύο μπόγους, ένα στο κεφάλι κι ένα στα χέρια της (βλ. αφήγηση Μαρίνας Καλαϊτζάκη, σελίδα 78 του βιβλίου). Έμεινε σ´ ένα παλιό τουρκόσπιτο κοντά στον ναό της Μεταμόρφωσης. Ο μεγάλος της γιος, ο Δημήτρης, πέθανε από την κακοποίηση των αστυνομικών οργάνων το 1947 (Εμφύλιος). Με τον μεγάλο του πόνο έφυγε από τη ζωή η δύστυχη πρόσφυγας. Στα αρχεία γράφεται ότι πέθανε από φυσικό θάνατο.
β) Πιο τυχερή ήταν η Ελευθερία Δεληβασίλη – Κεγκέρογλου (τη συνάντησα στα αρχεία με το επίθετο Δεκχιόγλου). Ήρθε στο Αρκαλοχώρι από την Καππαδοκία, αφού πήγε πρώτα στην Κέρκυρα και στα Δαμάνια. Έσερνε από τα χεράκια τους τα τέσσερα αγόρια της, προστατεύοντάς τα κάτω από τις στιβαρές της φτερούγες. Είχε αφήσει στην Πατρίδα τον πεθαμένο της γιο, το χαμένο της άνδρα και τη μοναχοκόρη της, την οποία εμπιστεύτηκε στην αδελφή της, που παρέμεινε στην Τουρκία. Δεν ήξερε λέξη ελληνικά και αυτό έκανε τραγικότερη την κατάστασή της. Τα παιδιά της εργάστηκαν σκληρά, όπως συνήθιζαν όλοι οι Μικρασιάτες πρόσφυγες, κυρίως οι Καππαδόκες. (Ένας από τους εγγονούς της είναι ο πολιτικός Βασίλης Κεγκέρογλου, εξ αιτίας του οποίου δεν αναφέρθηκαν οι πέντε παραπάνω πρόσφυγες στην α´ παρουσίαση, που έγινε λίγο πριν τις Δημοτικές εκλογές (4-10-2023), για να μη θεωρηθεί «προπαγάνδα» υπέρ του συνδυασμού του και του ιδίου).
Μετά και τη β’ παρουσίαση του βιβλίου οφείλω να εκφράσω τις ευχαριστίες μου πρώτα πρώτα στο Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, που το εξέδωσε. Επίσης στην Ομοσπονδία Προφυγικών Σωματείων Ελλάδος και στο Σύλλογο Αλατσατιανών (στο Δ.Σ και στην πρόεδρό του κ. Χριστίνα Χατζηαδάμ), που υποστήριξαν την έκδοση.
Για την επιμέλειά του στην κ. Μαρία – Σούλα Χρονάκη, στην κ. Ελευθερία Μαυρογιάννη και στον κ. Ν. Ντρετάκη. Για την καλαίσθητη έκδοση, στην Τυποκρέτα.
Στους φίλους μου που αναφέρω και στο βιβλίο.
Ευχαριστίες εκφράζω στην οικογένειά μου, δηλαδή στα παιδιά μου και στις εγγονές μου, Εμμανουέλα και Ευγενία, γιατί όλοι τους τροφοδοτούν την ψυχή μου.
Ευχαριστώ τον Πολιτιστικό Σύλλογο Αρκαλοχωρίου και όσους τον βοήθησαν στην α´ παρουσίαση (Σεπτέμβριος 2023) και τον Σύλλογο Αλατσατιανών για τη β´ παρουσίαση, την οποία υποστήριξαν η Περιφέρεια Κρήτης και ο Δήμος Ηρακλείου, γι’ αυτό και τους ευχαριστώ πολύ.
Τους μουσικούς που πλαισίωσαν τις δύο εκδηλώσεις: τη χορωδία του Συλλόγου των Αλατσατιανών και τον κ. Αμπατζιάνη Θεοδόση (ούτι-τραγούδι) στην β´ παρουσίαση και τους Σακαβέλη Νίκο (μπουζούκι), Στέλλιο Σέγγο (βιολί- τραγούδι), Σωτήρη Αλεξάκη (κιθάρα-τραγούδι), Παναγιώτη Κόνιαλη και Μάτα Καραγιάννη (τραγούδι).
Θερμές ευχαριστίες οφείλω στους άξιους επιστήμονες που το μελέτησαν και το παρουσίασαν: στους ιστορικούς Νίκο Ανδριώτη και Βαγγέλη Τζούκα και στη φιλόλογο Λίζα Σκλάβου.
Ευχαριστώ και τους υπέροχους ερμηνευτές που διάβασαν αποσπάσματα από τα κείμενα του βιβλίου: την Ρένα Κουρλετάκη, την Αργυρώ Λυραράκη και τον Αντώνη Κοζυράκη.
Ευχαριστίες εκφράζω και στον εκπρόσωπο της Αρχιεπισκοπής Κρήτης και της Μητροπόλεως Αρκαλοχωρίου, Καστελλίου και Βιάννου, αρχιμανδρίτη Νήφωνα Βασιλάκη, τον καλό μου μαθητή.
Την Περιφέρεια Κρήτης, την οποία εκπροσώπησαν ο αντιπεριφερειάρχης κ. Νίκος Συριγωνάκης και οι περιφερειακοί σύμβουλοι κ.κ. Φασουλάκης και Πιτσούλης.
Τον Δήμο Ηρακλείου που εκπροσώπησαν οι αντιδήμαρχοι κα Εύα Καναβάκη και Ρένα Παπαδάκη – Σκαλίδη.
Ευχαριστώ και τους νεοεκλεγέντες δημάρχους των Δήμων Μινώα Πεδιάδας και Βιάννου κ.κ. Β. Κεγκέρογλου και Παύλο Μπαριτάκη.
Οφείλω να ευχαριστήσω το βουλευτή Ηρακλείου του ΚΚΕ κ. Συντυχάκη Μανώλη για τον γραπτό χαιρετισμό που έστειλε στη δεύτερη παρουσίαση, απόσπασμα του οποίου παραθέτομε, επειδή δεν διαβάστηκε, εξ αιτίας της μεγάλης πίεσης του χρόνου:
«…Το βιβλίο της Άννας με μοναδική ευστοχία, μέσα από την πλούσια βιβλιογραφία, το σπάνιο φωτογραφικό υλικό, τη σημαντική μελετητική της δουλειά, αναδεικνύει, φέρνει σε πρώτο πλάνο, τον ξεριζωμό, την καταστροφή που υπέστησαν οι εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες από την Μικρασία. Μαρτυρίες απλών ανθρώπων της καθημερινότητας που αποτυπώνουν με απλά λόγια τον πόνο και την ανείπωτη πίκρα για τον διωγμό καθώς και τη νοσταλγία της επιστροφής.
Το βιβλίο αυτό είναι επίκαιρο. Οι εικόνες φρίκης από τη σφαγή στην Παλαιστίνη, 16.000 ψυχών μέχρι στιγμής, όπου το 70% είναι γυναικόπαιδα, από το κράτος δολοφόνο του Ισραήλ με τη στήριξη των ΗΠΑ – ΝΑΤΟ – ΕΕ, ο εκτοπισμός 2,5 εκατομμυρίων Παλαιστινίων, μας φέρνει στις μνήμες μας τον δικό μας ξεριζωμό.
Όπως τότε έτσι και σήμερα, οι λαοί πληρώνουν το τίμημα των ιμπεριαλιστικών πολέμων και των ανταγωνισμών των ισχυρών για το μοίρασμα εδαφών και πλουτοπαραγωγικών πηγών.
Όποιος δεν διδάσκεται από την ιστορία και δεν μετατρέπει αυτή τη γνώση σε εργαλείο, σε «όπλο», και γενικότερα σε ενεργό – συνειδητή δράση για το χτύπημα του κακού στη ρίζα του, τότε – όντως – στέκεται καταδικασμένος να ζει ξανά και ξανά τα ίδια δεινά : φτώχεια, πείνα, πόλεμο, προσφυγιά…».
Θερμές ευχαριστίες οφείλω, τέλος, σε όλο τον κόσμο που προσήλθε και παρακολούθησε τις δύο παρουσιάσεις του βιβλίου με κατάνυξη. Και βέβαια την εφημερίδα «Πατρίς», που με προθυμία και ευγένεια ενημέρωσε τους αναγνώστες της σχετικά με την έκδοση του βιβλίου και τις δύο παρουσιάσεις του.