Η μυθιστορηματική εξιστόρηση ενός σπουδαίου ιστορικού γεγονότος, πάντα παρουσίαζε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για μερικούς συγγραφείς και ικανή μερίδα αναγνωστών. Αυτού του είδους τα έργα, συνήθως αποπειρώνται και γράφονται από ανθρώπους που έχουν κάποια σχέση με την περιοχή του επεισοδίου ή το συγκεκριμένο περιστατικό τους έλκυσε με κάποιο τρόπο το ενδιαφέρον και αφοσιώθηκαν στη συνέχεια επισταμένως στην συγγραφή του.
Είναι ευνόητο ότι απαιτείται πολύ καλή μελέτη και γνώση της ιστορίας που αναφέρεται εκεί, καθώς και των παραλειπόμενων που συνδέθηκαν με αυτό καθ’ εαυτό το γεγονός. Κύριος αρωγός και συμπαραστάτης του συγγραφέα στην μυθιστορηματική απόπειρα, το λογοτεχνικό του ταλέντο και φυσικά η αχαλίνωτη φαντασία η οποία και ξεδιπλώνεται σταδιακά.
Στο βιβλίο ‘’Μίλατος’’, κεντρική θέση κατέχει το ομώνυμο χωριό του Νομού Λασιθίου και ένα εμβληματικό σπήλαιο λίγο έξω από τον οικισμό. Ο συγγραφέας του, κατά περίεργο λόγο, δεν είναι Κρητικός στην καταγωγή, όπως αναμφίβολα θα ανέμενε κανείς, αλλά ο δημοσιογράφος στο επάγγελμα και ιστορικός ερευνητής, Γιάννης Ζυγούλης με καταγωγή από την μακρινή από τα κρητικά χώματα κωμόπολη της Στυλίδας του Νομού Φθιώτιδος.
Το επεισόδιο το οποίο πραγματεύεται το βιβλίο του Ζυγούλη, είναι εν πολλοίς άγνωστο στους περισσότερους στον ελληνικό χώρο, αλλά παριστά ένα αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας της Ελληνικής Επανάστασης. Αποτελεί την συνέχεια των δύο προηγούμενων πονημάτων του συγγραφέα, επίσης ιστορικών, που επιγράφονται ‘’Μασάντα’’ και ‘’Τευτομπούργκ’’, με τη διαφορά ότι τώρα το ενδιαφέρον του μετατοπίζεται από την αρχαία Ρώμη, ανατολικότερα στο χώρο της μεγαλονήσου της Κρήτης.
Στη ‘’Μίλατο’’, ο Ζυγούλης μας μεταφέρει χρονικά κάπου δύο αιώνες πριν, στον Φεβρουάριο του έτους 1823, συγκεκριμένα, όταν στο πλαίσιο της Ελληνικής Επανάστασης στη Μεγαλόνησο, η Μίλατος βίωσε μια άνευ προηγουμένου τραγική σφαγή δύο και πλέον χιλιάδων αθώων ψυχών, γυναικόπαιδα κατά κύριο λόγο, που βρίσκονταν κρυμμένα σε ένα σπήλαιο του χωριού, ενώ τα περισσότερα από τα υπόλοιπα χίλια πεντακόσια που επιβίωσαν, πιάστηκαν αιχμάλωτα.
Επικεφαλής των εχθρικών δυνάμεων του τουρκοαιγυπτιακού στρατού, ο Χασάν Πασά, ενώ μαζί με τα γυναικόπαιδα βρίσκονταν και εκατόν πενήντα περίπου πολεμιστές. Στην καθ’ όλα δραματική υπόθεση του βιβλίου, εμφιλοχωρεί ικανή δόση ρομάντζου της εποχής, με την όμορφη νεαρή παπαδοκόρη Ροδούλα να βρίσκεται ανάμεσα στα γυναικόπαιδα που γλύτωσαν και η οποία θα μεταφερθεί αργότερα αιχμάλωτη στα σκλαβοπάζαρα και στα χαρέμια, τελικά, των Τούρκων διοικητών στο Μεγάλο Κάστρο, ενώ ο αγαπημένος της, Μανώλης Βενεράκης, θα κάνει τα αδύνατα δυνατά για να την απελευθερώσει.
Στην όλη προσπάθεια εμπλέκονται και πρωτοστατούν χριστιανοί, μουσουλμάνοι και γενίτσαροι, Έλληνες και Τούρκοι, Τουρκοκρητικοί και Αιγύπτιοι, όλοι σε μια αέναη προσπάθεια διαφύλαξης των δικών τους συμφερόντων, είτε σε προσωπικό, είτε σε συλλογικό επίπεδο. Με την παρακολούθηση της υπόθεσης αρχίζουν να αναδύονται πολλαπλά ερωτήματα, αλλά το κύριο βάρος του βιβλίου πέφτει στο ερώτημα ποιος εν τέλει θα είναι εκείνος που θα κερδίσει την καρδιά της όμορφης Ροδούλας.
Φυσικά στο κείμενο βρίσκεται πληθώρα πληροφοριών τις οποίες ανέσυρε ο συγγραφέας από τα ιστορικά αρχεία, ένα υπόβαθρο πάνω στο οποίο ξεδίπλωσε με μαεστρία τη δική του δραματική ιστορία. Στο περιβάλλον εκείνο συνυπάρχουν και δρουν όμορφοι και άσχημοι, τίμιοι και προδότες, αποφασισμένοι πατριώτες και πολλοί άλλοι γνωστοί και άγνωστοι του συγκεκριμένου ιστορικού πλαισίου.
Ο αναγνώστης θα αποκομίσει πλείστες όσες πληροφορίες και γνώσεις όχι μόνο για τη σφαγή του σπηλαίου της Μιλάτου, αλλά γενικότερα για την κατάσταση που επικρατούσε σε διάφορα σημεία της Κρήτης εκείνη την εποχή, με όλες φυσικά τις ιδιαιτερότητες που συνυπήρχαν αναπόσπαστες.
Συμπερασματικά, θα υποστηρίζαμε ότι πρόκειται για ένα σημαντικό βιβλίο μυθοπλασίας που προστίθεται σε άλλα ανάλογα που αφορούν την επανάσταση στην Κρήτη, με ενδιαφέρουσα και ελκυστική υπόθεση, ένα ιστορικό μυθιστόρημα γραμμένο από έναν άνθρωπο όχι κρητικής καταγωγής που κατανόησε όμως σε βάθος τις ιδιαιτερότητες αυτού του τόπου και χρησιμοποίησε κατά κόρο και με επιτυχία την κρητική ντοπιολαλιά.
Ο Γεώργιος Νικ. Σχορετσανίτης είναι τέως δ/ντής Χειρουργικής και συγγραφέας