Λίγο καθυστερημένα βέβαια, αλλά ποτέ δεν είναι αργά. Ήδη έχει παρέλθει η τρίτη Κυριακή των νηστειών, η οποία ονομάζεται “Κυριακή της Σταυροπροσκύνησης”. Στην αγρυπνία αυτής της ημέρας, μετά τη δοξολογία, ο Σταυρός μεταφέρεται σε μια σεμνή πομπή στο κέντρο του ναού και εκεί παραμένει όλη την υπόλοιπη εβδομάδα οπότε στο τέλος κάθε ακολουθίας γίνεται η προσκύνηση του Σταυρού. Αξίζει να σημειωθεί ότι το θέμα του Σταυρού, που κυριαρχεί στην υμνολογία αυτής της Κυριακής, παρουσιάζεται όχι μέσα στα πλαίσια του πόνου, αλλά της νίκης και της χαράς.
Ακόμα δε περισσότερο οι ειρμοί του Κανόνα της Κυριακής είναι παρμένοι από την πασχαλινή ακολουθία, “Αναστάσεως ημέρα” και ο κανόνας είναι παράφραση του αναστάσιμου κανόνα. Πρόκειται για τον Σταυροανστάσιμο κανόνα. Εύκολα διακρίνει κανείς το νόημα όλων αυτών, αφού βρισκόμαστε στο μέσον της Σαρακοστής και αφού βρισκόμαστε στο μέσο της φυσικής αλλά και πνευματικής προσπάθειας. Αυτό είναι το Μεσοσαράκοστο του λαού μας”.
“Τη αυτή ημέρα Κυριακή τρίτη των Νηστειών, την προσκύνησιν εορτάζομεν του τιμίου και ζωοποιού Σταυρού”, καθώς ακούμε και το”… Τι γαρ ωφελήσει άνθρωπον εάν κερδίσει τον κόσμον όλον και ζημιωθεί την ψυχήν αυτού; ή τι δώσει άνθρωπος αντάλλαγμα της ψυχής αυτού;…”.
Όπως προαναφέραμε πρόκειται για την τρίτη Κυριακή της Σαρακοστής κατά την οποία τιμάται ο Σταυρός, το σύμβολο της χριστιανικής πίστης. Πρόκειται για δεσποτική γιορτή που έχει τις ρίζες της στην Παλαιστίνη, όταν την πρώτη Κυριακή μετά την 6η Μαρτίου εορταζόταν η ανεύρεση του Τιμίου Σταυρού από την Αγία Ελένη. Μια παροιμία λέει:
“Νηστεύει ο Δούλος του Θεού γιατί δεν έχει να φάει”.
Δεν πιστεύω όμως ότι ο λαός έχει δίκιο στη συγκεκριμένη ρήση, αφού πολλοί είναι εκείνοι που νηστεύουν, αφού η νηστεία αφορά και θέματα υγείας. Ας είναι… Η Κυριακή αυτή είναι μεσονηστήσιμη, βρίσκεται δηλαδή στο μέσο της σαρανταήμερης νηστείας. Οι χριστιανοί ατενίζοντας και προσκυνώντας τον Σταυρό, φέρνουν στη σκέψη τους, το πάθος του Χριστού και αντλούν δύναμη απ’ αυτό για να συνεχίσουν τόσο τη νηστεία, όσο και τον πνευματικό τους αγώνα.
Κατά τη λειτουργία της Κυριακής ο ιερέας με πομπή μεταφέρει τον Σταυρό στο κέντρο του ναού, όπου κατά το εκκλησιαστικό τυπικό τελείται η ακολουθία της Σταυροπροσκυνήσεως. Οι πιστοί ασπάζονται τον σταυρό λαμβάνουν από τον ιερέα, ως ευλογία, τα σταυρολούλουδα. Πρόκειται για λουλούδια μαζί με δεντρολίβανο τα οποία θα τα φυλάξουν στο εικονοστάσι του σπιτιού τους, όπως θα φυλάξουν και τα άνθη του επιταφίου.
Μεσοσαράκοστο… Δεν παύει όμως να πλησιάζει το Πάσχα και οι ετοιμασίες αρχίζουν να προγραμματίζονται.
Σ’ αυτή τη σκέψη μας μεταφέρει ένα παλιό έθιμο με συντελεστές τα παιδιά τα οποία το απόγευμα της Κυριακής της Σταυροπροσκύνησης, γύριζαν από σπίτι σε σπίτι, επιζητώντας αυγά και ξύλα για το Πάσχα, εμμέτρως:
Χαίρε Τίμιε Σταυρέ, χαρά των προφητώ (ν)
να μας δώσεις έν’ αυγό για να φυγουμ’ απο δω”.
Πολλοί ήταν εκείνοι που θεωρούσαν αλλά και θεωρούν τα σταυρουλούλουδα “αγιωτικά”, χρησιμοποιώντας τα, αφότου ξεραίνονταν ως αφέψημα για ψυχοσωματικές αρρώστιες.
Κάθε σπιτικό φαρμακείο στα πιο παλιά χρόνια, σίγουρα είχε τ’ αγιώτικα της Εκκλησίας, όπως: τις ανθοδέσμες της Σταυροπροσκυνήσεως, τα άνθη του Επιταφίου, τα αγιοκέρια και τις λαμπάδες της Μεγάλης Παρασκευής, καθώς τα κεριά της Λαμπρής. Όλα τους ανεξίκακα. Μαζί μ’ αυτά και τα μυριστικά του Κρητικού βουνού και του λόγγου. Το φλισκούνι, το δίκταμο, η φασκομηλιά, το θυμάρι, η μαλοτύρα, το βάλσαμο, ο βασιλικός, η μαντζουράνα, το καρεφύλλι και τόσα άλλα ήμερα και άγρια βότανα που δόξα τω Θεώ η Κρήτη ευνοήθηκε και έχει τόσα σπάνια και θεραπευτικά φυτά στην επικράτειά της.
Ένα σωστό ανθοκήπιο με περιζήτητα και μοναδικά φαρμακευτικά και αρωματικά φυτά. Τέτοιες μέρες… με τα ανθηρά τελετουργικά της Κυριακής της Σταυροπροσκύνησης, με τις Παρασκευές των χαιρετισμών και του Ακαθίστου ύμνου, αλλά και με το Σαββατοκύριακο του Λαζάρου και των Βαΐων, όπου κυριαρχούν τα λουλούδια και τα φυτά σε μια ιδιαίτερα κατανυκτική ατμόσφαιρα που η εκκλησία μας προσφέρει μ’ αυτή την εικόνα συμπορεύεται και η πόλη μας!
Οι φυλλωσιές των δέντρων που ξεπετάχθηκαν λόγω των ευνοϊκών καιρικών συνθηκών στους δρόμους και στις πλατείες της, τα κάθε λογής δέντρα της που αυτό τον καιρό ανθίζουν και προσδίδουν το δικό τους όμορφο χρώμα στους δρόμους της Καστρινής πολιτείας, σε όλα αυτά, έρχεται να προστεθεί και το πλούσιο άρωμα των λουλουδιών των εσπεριδοειδών και ειδικότερα των λεμονανθών. Καθόλου τυχαία τα λόγια που θ΄ακούσουμε (θέλω να πιστεύω δια ζώσης και όχι από την τηλεόραση), σε λίγες μέρες: “Ω γλυκύ μου έαρ…”.
Σ’ αυτή τη μοναδική εικόνα ομορφιάς θέλω να προσθέσω και κάποιες άλλες, αλλοτινές, εικόνες αυτής της τόσο όμορφης εποχής, για τις οποίες η πόλη μας μονοπωλούσε. Εικόνες από τις καστρινές ολάνθιστες αυλές, έτσι όπως μας τις παρουσιάζει η Μαρίκα Φρέρη στο βιβλίο της με τίτλο: “Το Κάστρο μας!”. Μας περιγράφει ένα από τα αρχοντικά του Ηρακλείου, που τότε ήταν αρκετά και συγκεκριμένα το αρχοντικό των Ανεμογιάννηδων!
“Νομίζω πως θα’ πρεπε να δώσω μια εικόνα – όπως φαντάζει ακόμη στις παιδικές μου αναμνήσεις – από το παλιό και θεόρατο σπίτι της γιαγιά μου, όπου γνώρισα τόσες χαρές μαζί με τ’ αδέρφια μου, τους γονιούς μου και το μεγάλο σόι τους.
Στο δεξί και αριστερό πλάι κάθε παραθυρόφυλλου ήταν στερεωμένοι στον τοίχο μικροί σιδερένιοι μύλοι που κρατούσαν σφικτά ορθάνοιχτα τα σκούρα, όταν έτσι τα’ θελαν οι ένοικοι του σπιτιού. Από τη μεγάλη ξώπορτα έμπαινες στην τετράγωνη αυλή, τη στρωμένη με βοτσαλάκια του γυαλού μαγλυνά και πολύχρωμα, βαλμένα με τέχνη περισσή. Γύρω – γύρω είχε ψηλά κτιστά παρτέρια γεμάτα δειλινά πολύχρωμα, γεράνια και σε μια γωνιά χαμηλές μπανανιές που σκίαζαν ένα όμορφο πηγάδι με πλουμιστή σιδερένια σβίγα με κρεμασμένο τον γυαλιστερό του κουβά”.
Πραγματικά εικόνες μιας άλλης εποχής που νοσταλγικά έρχονται στο μυαλό μας και στις σκέψεις μας, ειδικά αυτή τη δύσκολη περίοδο που βιώνουμε!