«Σήμερα πήγε ο μπαμπάς και τακτοποίησε και τα συμβόλαια του σπιτιού. Έφερε και μισή οκά ψαράκι που το τηγανίσαμε και το φάγαμε στη λιακάδα. Η Μαρία επρόκειτο να δη απόψε το γιατρό και το Μέμο.
Να δούμε… Σήμερα, λέει, το λάδι πήγε 8000. Αύριο θα πάρωμε τη 1.100 λάδι απ’ το μπακάλη προς 3.500. Να δούμε μόνο που θα βρούμε τα λεπτά, γιατί δεν έχομε αυτές τις μέρες. Αύριο θα βγω να δω τι γίνεται έξω, γιατί σήμερα δεν ξεμύτισα.
Απόψε λούστηκα και τώρα πυρώνομαι και καπνίζομαι σα λουκάνικο κοντά στη φωτιά όπου η μαμά τηγανίζει σπανακόπηττες. Χθες είχαμε το Χριστουγεννιάτικο δώρο μας, το βουργιαλάκι απ’ τσ’ Αρχάναις.
Χθες το πρωί τηλεφώνησε ο Μαλλιαρός πως έχομε ένα δέμα. Εγώ άργησα νάρθω απ’τα μαθήματά μου το μεσημέρι κι ο απ’ την ανυπομονησία του σηκώθηκε και πήγε μόνος του.
Δε μπόρεσε να τα φέρη όλα, άφησε τις 8 οκάδες σταφίδα που έστειλε ο θείος ο Μαθιός κι έφερε τ’ άλλα κατακουρασμένος κατά τις 6. Τι ωραία πράγματα! Πρώτα πρώτα 3 οκ. λάδι, έπειτα καμμιά οκά κρητικό ξυνόχοντρο, πηταρίδες, κιοφτέρια, σουτζούκια, σταφίδες.
Δεν έκαμα με το νου μου τα μαθήματά μου, να τα σκέπτωμαι στα χέρια της μαμάς. Το βράδυ τα μοίρασε η Μαρία-ο Θεός κι η ψυχή της! Μόνο που τα βλέπω, χόρτασα. Άλλωστε τι να βάλη πια κι αυτό το στομάχι, ένα είναι… Σήμερα κατεβήκαμε με το μπαμπά να πάρωμε τις σταφίδες, βρήκαμε και το Γιώργο στου Μαλλιαρού.
O ίδιος κοσκίνιζε τ’ αλεύρι που τούφεραν απ’ την Κρήτη, μας δέχτηκε ανοιχτρόκαρδα, μας κράτησε να φάμε τηγανίτες. Ήταν εκεί κι ο Παχάκης. Πόσο ζήλεψα αυτή τη συντροφευμένη ζωή! Θεέ μου αν ήταν δυνατό… O Γιώργος έδωσε την άδεια να δίνωμε μόνο ένα ψωμί την εβδομάδα και φεύγοντας πήγα και ειδοποίησα τη Μαρία. Του είπα, αν μπορει, νάρθη κι αύριο στο γλέντι…
Σήμερα τα πράγματα ακόμα πιο κάτω, το λάδι 7600. Όλοι ωραία… Τα Χριστούγεννα φέτο, πραγματικά Χριστούγεννα εν συγκρίσει με τα περσινά. Οι αγορές γεμάτες απ’ όλα τα καλά, αδιάφορο, βέβαια, που είναι ακριβά.
Έχουν όμως φθηνήσει πολύ αν συγκρίνη κανείς με τις προ μηνός τιμές, κι έτσι σου φαίνονται τζάμπα. Το λάδι έφθασε 5700, η μαύρη 200 το πενηντάρι. H ευτυχία ξαναγύρισε. Σταπρόσωπα όλων είναι ζωγραφισμένη η χαρά κι η ελπίδα. Έδωσαν 120 δράμια ψωμί για τα Χριστούγεννα, κι έτσι που έφερα και την Πέμπτη διπλό απ’ το Μοσχάτο γέμισε το σπίτι ψωμιά που ξεραίνονται και δεν τα τρώμε.
Σήμερα μοίρασα σ’ όποιον ήθελε: είν’ αδύνατο να τα φάω. Φθιάξαμε και τα γλυκά μας φέτο: όχι βέβαια τους προπολεμικούς κουραμπιέδες, αλλά μελομακάρουνα που μας έγιναν πολύ ωραία και κέικ με ξανθιά σταφίδα. Στο φούρνο έκαμαν την εμφάνισή τους και προπολεμικά γλυκά και γαλοπούλα…
Μαυραγορίτες των οποίων λήγει η βασιλεία… Χθες το πρωί σηκώθηκα αδιάθετη, τη νύχτα θα είχα σίγουρα πυρεττό… Έβαλα και μου πήραν βεντούζες κι ευτυχώς μου πέρασε. Κατά τις 10 έφερε ο Χρήστος το δώρο του, γιατί εορτάζει: το μηνιάτικο, τις 5.000 και μια κονσέρβα κλειστή, δεν ξέρω φαγητό ή μαρμελάδα. Είναι πολύ ευγενείς άνθρωποι, θα πάω σε λίγο να τους χαιρετήσω. Σε λίγο ήρθε κι ο Γιάννης, ύστερα από 3 χρόνια που δε ρώτησαν αν ζούμε ή αν πεθάναμε. Δεν τον κρατήσαμε για τραπέζι, γιατί δεν του έβγαινε. Φάγαμε οι τέσσερίς μας-αχ! ως πότε μόνοι μας;- το μοσχαράκι (16.500) κοκκινιστό με μακαρόνια, μανταρίνια, γλυκά, τίποτα δε μας έλειψε, δόξα τω Θεώ».
Φυσικά τα παραπάνω σχόλια δεν είναι δικά μου. Ανήκουν στην Ναυσικά Μαρκογιαννάκη-Παππά και ο τίτλος του δίτομου έργου της είναι: Με τα μάτια της Ναυσικάς, τα δύσκολα χρόνια 1941-1942 ο Α’ τόμος και 1943-1945 ο Β’ τόμος. Σίγουρα η καταγραφή αυτή της Ναυσικάς δεν ήταν η μόνη, υπήρξαν και πολλοί άλλοι που κατέγραψαν αυτή τη σκληρή εποχή. Σίγουρα αυτή η καταγραφή θα βοηθήσει στη μελέτη της προαναφερόμενης ιστορικής περιόδου. Η Ναυσικά Μαρκογιαννάκη-Παππά καταγόταν από το Ρέθυμνο, αλλά γεννήθηκε στη Μυτιλήνη, αφού τότε υπηρετούσε εκεί ο πατέρας της, αξιωματικός της Χωροφυλακής!
Η κήρυξη του πολέμου τη βρίσκει τεταρτοετή φοιτήτρια της φιλοσοφικής σχολής. Οι μαρτυρίες της Ναυσικάς έχουν τη δική τους αξία. Πρόκειται για αυθεντική πηγή πληροφοριών. Η ίδια σημειώνει στο ημερολόγιό της τις τιμές των αγαθών, οι οποίες ανεβοκατεβαίνουν ανάλογα με τις εξελίξεις των πολεμικών γεγονότων. Αυτα τα πέντε χειρόγραφα τετράδια του ημερολογίου, σίγουρα παρουσιάζουν ενδιαφέρον για όσους ασχολούνται με την περίοδο της νεότερης ιστορίας.
Κατά την εκτίμηση του αειμνήστου ιστορικού ερευνητή, Φίλιππου Ηλιού, γιού του προέδρου της ΕΔΑ, που ήταν από τους πρώτους αναγνώστες του ημερολογίου, αναφέρονται τα εξής: “Τεκμήριο για την κοινωνική ιστορία των Ελλήνων, αλλά και για όσους ασχολούνται με τις τιμές των προϊόντων, με τη διατροφή και με τις συνέπειες της στέρησης”. Το προαναφερόμενο υλικό κατατέθηκε στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και η επιμέλεια της έκδοσης, έγινε από την κυρία Μαρία Παΐζη-Αποστολοπούλου, διδάκτορας φιλολογίας και διευθύντρια Ερευνών στο Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών.
Αφανής ήρωας όμως όλης αυτής της προσπάθειας που κατέληξε στην έκδοση αυτού του δίτομου έργου ήταν η οδοντίατρος κ. Πάολα Γεπεσάκη, άνθρωπος με πλούσια πνευματική καλλιέργεια και ευαισθησίες, ξαδέλφη του αείμνηστου εφόρου της Βικελαίας Δημοτικής Βιβλιοθήκης, του Νίκου Γιανναδάκη, την οποία και θερμά ευχαριστώ για την ευγενική της αυτή χειρονομία που θα συμβάλλει στον εμπλουτισμό της βιβλιοθήκης μας.
Η έκδοση αυτού του έργου, σίγουρα θα θυμίσει τις ξεχασμένες και άγνωστες για πολλούς εμπειρίες της Κατοχής θα μας υπενθυμίσει όλους εκείνους που χάρη στη βοήθεια της κυρίας Ναυσικάς, κράτησαν την κοινωνική συνοχή στην εθνική εκείνη δοκιμασία. Η κυρία Ναυσικά περιγράφει αναλυτικά τον καθημερινό αγώνα για εξασφάλιση τροφής και στοιχειώδους επιβίωσης. Όλα τα γεγονότα τα διαπερνά η ελπίδα και η αισιοδοξία για τη ζωή, έννοιες που φωλιάζουν στην τότε νεαρά κοπέλα!
Τέτοιες μέρες… Ο πόλεμος είχε περάσει! Χριστούγεννα! Χαράς εναγγελία κυρίως για τους κατοίκους της Αθήνας, όταν ο υπουργός επισιτισμού Χατζίσκος, ανακοινώνει ότι η μερίδα του ψωμιού που διανέμεται με το δελτίο, θα είναι 125 δράμια. Οι πεινασμένοι κάτοικοι της πρωτεύουσας πανηγυρίζουν. Όσο θυμούνται τα 30 και 50 δράμια της μερίδας που είχαν στην κατοχή τόσο θεωρούν τα 125 δράμια σπουδαία σε βάρος.
Επίσης την μεγαλύτερη χαρά την νιώθουν όταν διαβάζουν στις ερημερίδες ότι η επιτροπή διαχώρισης βοηθημάτων στην χώρα μας, άρχισε την διανομή 250 δραχμών ζαχάρεως Αμερικής κατ’ άτομο, προς 25 δραχμές κατά μερίδα.
Ποιος δεν χάρηκε; Αν και την είδηση αυτή την είχαν μάθει από τους μπακάληδες της γειτονιάς τους, που καμαρωτοί ξεφόρτωναν τα κατάλευκα τσουβάλια με τις στάμπες των γραμμάτων των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής. Μαζί με τη ζάχαρη ερχόταν και αλεύθερι μέσα σε παρόμοια σακιά από την Αμερική και πολλοί, καθώς έβλεπαν τα γράμματα ΗΠΑ, έσπευδαν να το ερμηνεύσουν (Ήρθε πάλι αλεύρι). Άλλα χρόνια, άλλες εποχές, άλλοι καιροί, άλλα ήθη!
Αυτές τις χρονιάρες μέρες περίμεναν οι άνθρωποι κάτι το διαφορετικό είχαν ανάγκη, όσο ποτέ άλλοτε από την ειρήνη, την αγάπη και προσδοκούσαν με την ελπίδα ένα καλύτερο αύριο.
Από την στήλη μας αυτή σας ευχόμαστε ολόψυχα υγεία, χαρά και κάθε ευτυχία! Χρόνια πολλά σε όλους!