Πρόσφατα μέσα στον Ιούνιο επισκέφθηκα μια έκθεση ζωγραφικής σε υπόγειο χώρο, τον επί της οδού Νυμφών στον Πόρο Ηρακλείου στο Μουσείο- Εικαστικών- Τεχνών- Hρακλείου γνωστό ως Μ.Ε.Τ.Η και συνάντησα εκεί ένα σχολείο του οποίου τα παιδιά ως θεατές, είδαν με πολύ ενδιαφέρον και προσοχή την έκθεση, κυρίως γιατί το θέμα της έκθεσης ήταν πολύ προσιτό, κατανοητό, και αγαπητό, για τα παιδιά-το θέμα ήταν- ”Το Τσίρκο”.
Με αφορμή λοιπόν αυτή την εικόνα, το μυαλό μου και η σκέψη μου πέταξε σε λογικούς συνειρμούς και καλλιτεχνικές κοινωνικές αναζητήσεις, για το κατά πόσον μπορεί Η ΤΕΧΝΗ γενικά ως παιδεία και ειδικά ως έμπνευση και καλλιέργεια, να γίνει το αντίδοτο στην βία που έχει ενσκήψει πρόσφατα σε όλα τα επίπεδα της ζωής μας, και όλες της ηλικίες- ιδίως στα παιδιά και τους εφήβους- Ένα σοβαρό και αποτρόπαιο φαινόμενο
Προσπάθησα να απαντήσω στο ερώτημα-Γιατί να συμβαίνει; Τι να φταίει άραγε; Ποιος είναι ο λόγος και υπάρχει αυτή η έξαρση; – και τι προτάσεις, ποιες ιδέες υπάρχουν, για την απάλειψη και την αναστροφή του φαινομένου.
Για τα δυο πρώτα γιατί και πώς, είναι αρμοδιότεροι άλλοι να δώσουν απαντήσεις. Οι ειδικοί επιστήμονες ανθρωπιστικών, ανθρωποκεντρικών σπουδών-οι ψυχολόγοι, ψυχίατροι ειδικοί κοινωνιολόγοι κλπ-όμως για το ποιο μπορεί να είναι το αντίδοτο… υπάρχουν πολλές ιδέες σκέψεις και πολλές προτάσεις.
Εδώ θα ασχοληθώ με μια από τις ιδέες και προτάσεις, την πρόταση “Η τέχνη να γίνει ένα αντίδοτο στην βία “ – και πώς αυτή μπορεί να λειτουργήσει παιδευτικά, και θεραπευτικά, απαλύνοντας την όποια ψυχική πληγή, και να διορθώνει και αποσβένει τα πάθη, τις εμμονές, και το ανθρώπινο μίσος, τη βια, και την καταστροφική μανία.
Η τέχνη και όσοι ασχολούνται με αυτήν γενικά -όσοι την δημιουργούν, την προβάλλουν, την θαυμάζουν, την απολαμβάνουν, την εκτιμούν, την μελετούν, έχουν σίγουρα απαντήσει στο δίλημμα-τέχνη ή βαρβαρότητα; και έχουν επιλέξει αναμφίβολα το πρώτο. Αυτά τα δυο δεν συμβαδίζουν και δεν συνυπάρχουν…
Η τέχνη σε ηρεμεί, σε προβληματίζει, σε εξυψώνει σε φαντασιώνει, σε γεμίζει πνευματικά και ψυχικά, σε ταξιδεύει, απαλύνει τον πόνο, δημιουργεί θετικά συναισθήματα, εξοστρακίζει την κακογουστιά εξευμενίζει την κακία, καθαγιάζει και συγχωρεί την κακή πρόθεση. και μέσα από αυτήν προβάλλονταιθετικά συναισθήματα και εξωτερικεύεται ένας αθέατος εσωτερικός κόσμος, που θα έμενε αθέατος όσο δεν εκφράζεται δια μέσου της τέχνης
Η τέχνη γεννιέται μέσα στο μυαλό ως έμπνευση ή ιδέα του καλλιτέχνη -και υλοποιείται και γίνεται έργο. Ήχος, εικόνα, πινάκας, γλυπτό, μέσα από την δουλειά του καλλιτέχνη παραδίδεται σε κοινή θεά, δημόσια έκθεση, κριτική, θαυμασμό ή απόρριψη, στην κοινωνία και το φιλότεχνο κοινό, και θα περάσει σε όλους αυτούς ως κοινωνικό- καλλιτεχνικό αγαθό που θα εκπέμψει και θα δώσει στον κόσμο ευχαρίστηση, απόλαυση, μέθεξη ψυχής, αποδοχή, θαυμασμό, ανοχή, αδιαφορία ή άρνηση, ακόμα και απόρριψη
Στην εκλαΐκευση και κατανόηση της τέχνης συμβάλουν, το θέμα του έργου, τα υλικά, τα χρώματα, η τεχνική- τεχνοτροπία, ο λόγος, η μουσική το υπόβαθρο, και οπωσδήποτε η καλλιέργεια και η γνώση, του θεατή – κριτή
Η τέχνη προβάλλεται σε χώρους ανάλογους, γκαλερί, μουσεία, αίθουσες και ιδρύματα, με την κατάλληλη υποδομή και γνώση των ειδικών για την προβολή, τη θεματολογία και την σπουδαιότητα του κάθε έργου χωριστά.
Όσοι αγαπούν, προβάλλουν και υιοθετούν την τέχνη ως μέσο έκφρασης, θεωρούνται φιλότεχνοι και γενικά λογίζονται ως υπηρέτες αυτής.
Βέβαια υπάρχουν κι εκείνοι που ζουν από αυτήν, δουλεύοντας και δημιουργώντας την τέχνη, ή που ασχολούνται από κίνητρα καθαρά οικονομικά, που ζουν προσπορίζονται, και εμπορεύονται την τέχνη η επενδύουν σε αυτήν αποκομίζοντας τεράστιες περιουσίες από αυτήν.
Αυτοί που διαθέτουν βήμα, χώρο και τρόπο για να εκθέσει ο απλός καλλιτέχνης την δουλειά του αφιλοκερδώς, σαφώς ανήκουν στους υπηρέτες, θιασώτες και μερακλήδες της τέχνης, που βάζουν πλάτη για την προβολή της δουλειάς των καλλιτεχνών.
Ένα τέτοιο γεγονός, μια έκθεση ζωγραφικής, συμβαίνει το φετινό καλοκαίρι του 2023 στον χώρο που ανέφερα, το Μ.Ε.Τ.Η στην οδό Νυμφών στον Πόρο, όπου 60 καλλιτέχνες από όλη την Ελλάδα εκθέτουν έργα, αξιόλογα και ιδιαίτερα, που αξίζει να δείτε και να κρίνετε πάνω στο ιδιαίτερα αγαπητό θέμα το ”Τσίρκο”.
Τσίρκο… ένας ολόκληρος μικρόκοσμος, με πολύ ταλέντο, που έχει ιδιαίτερη σχέση με την δεξιότητα την ικανότητα, τη χάρη, την κίνηση, την ταχύτητα, τα γρήγορα αντανακλαστικά και την ευστροφία, μια αέναη κίνηση και συνύπαρξη, με το χρώμα, το γέλιο, το επιφώνημα, το χειροκρότημα, τη μαγεία, και την οφθαλμαπάτη,
Όλα γυρίζουν και επανέρχονται, ένας αέναος κύκλος γυρίζει, όλα θαυμάζονται με επιφωνήματα και γέλια, και εκπέμπουν μια εικόνα χαράς διασκέδασης και γέλιου, ενός ξέφρενου πανηγυρισμού, όμως στην ψυχή του κάθε ακροβάτη, κάθε αρλεκίνου κάθε κλόουν, και μάγου, μπορεί να υπάρχουν πολλά ψυχικά αδιέξοδα, στεναχώριες, θλίψη, και κατήφεια, λύπη, που οφείλει να τα αποκρύψει, και υποχρεούται να βγάλει χαρά, γέλιο, και ευτυχία, στο κοινό που τον απολαμβάνει και τον επιβραβεύει με ένα χειροκρότημα…
Αυτά όλα όμως τα αόρατα και μη ευκρινή με την πρώτη μάτια, μπορεί να τα αναδείξει μόνο ένας καλλιτέχνης, μέσα από τη δύναμη της εικόνας τους χρώματος και απεικόνισης του συναισθήματος, και να σε βοηθήσει να δεις, πίσω από την εικόνα χαράς, το ψυχικό κόσμο του δρώντα επί σκόνης καλλιτέχνη του ακροβάτη του κλόουν, του αρλεκίνου ….κλπ
Θυμίζω εδώ το τραγούδι ”Το καφενείο η Ελλάς” του μεγάλου Γιάννη Μαρκόπουλου που έφυγε πρόσφατα από κοντά μας, που αναφέρεται στο Τσίρκο.
Υπάρχει ένας κόσμος που βλέπεις μπροστά σου και ένας αθέατος κόσμος πίσω από την εικόνα και τα πολύχρωμα ρούχα, τα γέλια και τα πανηγύρια που ερμηνεύεται υποκειμενικά…
Αυτά όλα ήταν η βάση του προβληματισμού για το στήσιμο του θέματος ”Τσίρκο”, ώστε να αποδώσει κάθε καλλιτέχνης ελεύθερα πως το βλέπει αυτός, αυτό το κεφάλαιο και δόθηκαν 60 απαντήσεις καλλιτεχνικές για αυτό το σκοπό, που εκτίθενται για θαυμασμό, κριτική, και απόλαυση
Επισκεφτείτε λοιπόν, και μην χάσετε, αυτή την έκθεση με είσοδο ελεύθερη και απολαύστε κρίνετε και μετέλθετε των αγνών και ευγενικών συναισθημάτων, και εάν έχετε την τύχη να είναι εκεί και ο ιδιοκτήτης του χώρου ο Κωστής Σχιζάκης θα σας βοηθήσει να κατανοήσετε καλλίτερα, να σας ξεναγήσει, ή να σας λύσει πιθανές απορίες. Και αν δεν τα καταφέρει-τουλάχιστον θα σας βοηθήσει να αντιληφθείτε την σημασία της τέχνης στην ζωή μας, και πώς αυτή νικάει τη βαρβαρότητα, τη βια, την ασκήμια στη ζωή μας, και σίγουρα όσοι δεν τον ξέρετε θα τον συμπαθήσετε-και φεύγοντας θα του υποσχεθείτε… ότι θα ξανάρθω!
Συμπερασματικά λοιπόν. Περάστε κόσμε!-Περάστε κόσμε!-και από την έκθεση μας… που θα λεγε ο Γιάννης Μαρκόπουλος- στο ”Καφενείο η Ελλάς”.
“Τo Μεγάλο μας Τσίρκο”! – που λέει ο Ιάκωβος Καμπανέλλης δυο τεράστια έργα, ένα μουσικό, και ένα θεατρικό έργο δυο μεγάλων Ελλήνων καλλιτεχνών, με ιστορική και κοινωνική αναφορά άλλα με την ίδια πηγή έμπνευσης “Το Τσιρκο” !– όπως και η έκθεση μας
Υ.Γ Καθώς ο Κωστής Σχιζάκης με ξενάγησε και στο πλήθος έργων της συλλογής του ΜΕΤΗ που λόγω έλλειψης χώρου δεν μπορούν να εκτεθούν, απευθύνω έκκληση στους διαθέτοντες χώρο, δημόσιο, δημοτικό, η ιδιωτικό ή στους γνωρίζοντες πού υπάρχει να ενημερώσουν ανάλογα. Αξίζει τον κόπο…
*Ο Δημήτριος Νικ. Χρονάκης είναι συνταξιούχος μηχανικός (ΤΣΜΕΔΕ)