Πρώτος ο Αισχύλος στον Προμηθέα Δεσμώτη θα μας πει ότι τα παθήματα γίνονται μαθήματα. Ο παντοδύναμος νέος θεός Δίας συνειδητοποιεί ότι ο Προμηθέας, που σταύρωσε στον Καύκασο, ξέρει ένα μυστικό που θα τον καθαιρέσει από τον θρόνο και συνετίζεται, αλλά και ο φιλάνθρωπος Προμηθέας με το πάθος του κατανοεί τα όριά του.
Το μυθιστόρημα ΜΑΘΗΜΑΤΑ με συγγραφέα τον Ίαν Μακ Γιούαν κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πατάκη στην εξαιρετική μετάφραση της Κατερίνας Σχινά. Ο Μακ Γιούαν είναι Άγγλος μυθιστοριογράφος, δόκιμος και καταξιωμένος. Αρκετά έργα του έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά και έχει τιμηθεί με το βραβείο Μπούκερ το 1998.
Το έργο του αυτό δε στοχεύει να μας δώσει μαθήματα, αλλά ο ήρωάς του με αφηγηματική δεξιοτεχνία ανακαλεί στη μνήμη του τη ζωή του και εντοπίζει σαν σε όνειρο στιγμές που τον καθόρισαν. Ο Ρόλαντ Μπέινς γεννημένος στον απόηχο του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου βιώνει όλα τα τραγικά γεγονότα που σημάδεψαν την Αγγλία και τον κόσμο.
Τον ψυχρό πόλεμο, την πτώση του τείχους του Βερολίνου, τη νέα τάξη πραγμάτων, τον Θατσερισμό, την αίσθηση φόβου για τις κατακτήσεις της επιστήμης και τα ηθικά διλήμματα, ακόμη και τις συνωμοσιολογίες και τον κορωνοϊό. Είναι πολυτάλαντος πιανίστας, ποιητής, δοκιμιογράφος, αλλά τελικά σαν να τον τρομάζει το ύψος της επιτυχίας, τίποτα δεν ολοκληρώνει. Η αφήγηση αρχίζει στο μέσο της ζωής του, επιστρέφει στο παρελθόν, παρουσιάζει την καθημερινότητά του και σαν σε όνειρο μετασχηματίζει τις στιγμές ευτυχίας και τραγωδίας που βιώνει.
Η Γερμανίδα γυναίκα του, Αλίσα, τον εγκαταλείπει ξαφνικά αφήνοντάς του τον εξάμηνο γιο τους και ένα σύντομο σημείωμα. Στην πορεία ανακαλύπτει ότι έχει γίνει μια μεγάλη συγγραφέας που κυριαρχεί στον κόσμο της τέχνης. Όταν μετά από χρόνια συναντώνται η σκηνή είναι δραματική.
Εκείνη είναι ετοιμοθάνατη με κομμένα πόδια και του λέει ότι έφυγε, γιατί ασφυκτιούσε και θέλησε να απομονωθεί για να πραγματώσει αυτό που τελικά πέτυχε. Κερδισμένος όμως είναι εκείνος που δεν έκανε τίποτα σπουδαίο, αλλά μεγάλωσε τον γιο τους. Θα παντρευτεί μια καλή φίλη του, τη Δάφνη, όταν έχει προσβληθεί από ανίατη αρρώστια και εκτελεί την εντολή της να σκορπίσει τη στάχτη της στο σημείο όπου έζησαν την πιο όμορφη στιγμή της ζωής τους.
Ίσως ήταν υπόθεση λίγων λεπτών. Ήταν σαν να του είχαν δείξει μια κρυφή πτυχή στον χώρο, όπου υπήρχε ένας σύρτης, ένα μάνταλο, και καθώς το τραβούσε αφαιρώντας τη φλούδα της απατηλής καθημερινότητας, είδε αυτό που βρισκόταν ανέκαθεν εκεί. Οι ρόλοι τους, η δασκάλα, ο μαθητής, η τάξη και η σπουδαιοφάνεια του σχολείου, το ωρολόγιο πρόγραμμα, τα ποδήλατα, τα αυτοκίνητα, τα ρούχα, ακόμη και οι λέξεις, όλα ένας αντιπερισπασμός για να στερήσει τους ανθρώπους από αυτό…
Τι υποκρισία. Τι προσποίηση». Όταν όμως εκείνη του προτείνει να φύγουν και να ζήσουν μαζί τρομαγμένος αποδρά για να τη συναντήσει μετά από χρόνια σε μια στιγμή, όπου ταπεινώνεται, ενώ εκείνη φαίνεται ότι κράτησε υψηλά ένα γνήσιο συναίσθημα κόντρα στις γενικότερες ηθικές αρχές.
Μια ακόμη εξαιρετική στιγμή είναι όταν επισκέπτεται με αγωνία τον καρδιολόγο του, γιατί έχει κάποιο πόνο αριστερά στο στήθος και εκείνος τον καθησυχάζει ότι δεν είναι τίποτα ιδιαίτερο. Αποδίδεται με χαριτωμένο τρόπο η μεγάλη χαρά που αρκετοί μετά από κάποια ηλικία έχουμε νιώσει μετά την επίσκεψη σε γιατρό.
Το μυθιστόρημα είναι ανθρώπινο, πολύ ανθρώπινο. Η επιτυχία στην ζωή είναι κυρίως η ίδια η ζωή. Αυτό είναι το θαύμα. Αρκετοί δοξασμένοι αστέρες δυστυχούν μέσα σε πλούτη και δόξες. Εκείνος ταλαίπωρος παππούς πια φυτοζωεί παίζοντας πιάνο σε ένα πολυτελές ξενοδοχείο.
Είναι ένας καθημερινός άνθρωπος. Δεν έγινε αστέρι, αλλά διδάχθηκε και τα μαθήματά του αποτυπώνει για να μας πει το πιο απλό. Η ζωή είναι όμορφη. Αξίζει να την ζήσεις. Η ανάγνωση ενός νέου έργου είναι επίσης ζωή και απόλαυση.
*Ο Ζαχαρίας Καραταράκης είναι φιλόλογος