Οι καθημερινές ειδήσεις επιμένουν να μας βομβαρδίζουν κάθε μέρα, χωρίς έλεος. Κλείνουμε τους δέκτες, σφραγίζουμε τα ραδιόφωνα, αποφεύγουμε τις εφημερίδες. Όμως η κατάσταση δεν αλλάζει, μαζεύονται πληροφορίες, ανοίγουν προσωπικοί φάκελοι με απροσδόκητες ειδήσεις.
Το τηλέφωνο κι αυτή τη φορά έδειχνε Αθήνα, η Σούλα Ρουσάκη μάς θύμισε τον πρόωρα χαμένο φίλο μας τον Μανόλη Ρουσάκη, μα πέρασαν δυο χρόνια;
Κάποιες ώρες οι αναμνήσεις μας κατακλύζουν , ο υπολογιστής είναι το αληθινό “Βιβλίο της άμμου” του Μπόρχες, οι εικόνες κι οι περιγραφές γυρίζουν, δεν τελειώνουν ποτέ…
Στη δεκαετία του ‘50, Γυμνάσιο οκτατάξιο, τρεις μεγάλοι συζητούν πολύ σοβαρά, για τη μόδα, πώς θα πρέπει να ναι ένα σακάκι- κοντόσελο τότε, χωρίς σκισίματα. σοβαρολογούν, η εφηβική τους διάθεση κρατάει κοντύλι και γράφει, σημειώνει- κόβει πατρόν. Ο ένας είναι ο Μανόλης, ο άλλος ο Μάνος, ο τρίτος ο Γιώργος, μελαχρινοί κι οι τρεις, καλοφτιαγμένοι, όμορφοι. Ξεχωρίζει ο πρώτος, έχει μια γλύκα στο βλέμμα και μια πονηριά χαριτωμένη, μα ειναι τόσο αθώα. Σοβαρό το θέμα τους συλλογιζόμουν
Η πλατεία των Τριών Καμαρών, δεκαετία 1960-70
Αθήνα, δεκαετία του ‘60, οδός Αρματολών και Κλεφτών, Πανεπιστήμια και μποέμικη ζωή, σε φτωχικά δωμάτια. Ο Μανόλης μένει στην κ. ΑΘΗΝΑ μια Λευκορωσίδα με πιάνο και νοικιαζόμενα δωμάτια, εμείς κοντά σ΄ένα ημιυπόγειο, του κ. Κ…., συγκάτοικος μας ο Φρεντ, ένας Αμερικανός λιποτάκτης του Βιετνάμ ( το μάθαμε πολλά χρόνια μετά)…
Πώς συνέβη άγνωστο μα ο Φρεντ ταίριαξε με τον Μανόλη Ρ., η φιλία τους έμεινε ως το τέλος. Στα χαρακτηριστικά του η αμεσότητα, η ευαισθησία, η αφοσίωση. Τότε είχα πολλές επιφυλάξεις, τον ζήλευα και λίγο, για την άνεση και την απήχηση που είχε.
Στην οδό Γεναδίου 1963…
Σύλλογος Κρητών και οι μεγάλες κινητοποιήσεις, Δημοκρατία… Ειρήνη, προίκα στην Παιδεία 15% και 114… Η παρέα μας θα γίνει στενή, συνεκτική και θα περάσει χωρίς πολλή σκέψη στην Αριστερά, η κοινωνική ευαισθησία δεν μας άφησε κανένα περιθώριο.
Ο Μανόλης συγκινήθηκε όπως όλοι, θα ενταχθεί και θα μείνει αμετακίνητος, ως το τέλος – όταν αρκετοί είχαν αλλάξει κι άλλοι έψαχναν τρόπους αναθεωρήσεων, «τα δικά του όρια είχαν ακλόνητα περιφράγματα».
Λίγο αργότερα η δικτατορία θα ανακατέψει τα πάντα και θα φέρει τα πάνω κάτω.
Η δική μας μεγάλη συντροφιά των Κρητικών, κράτησε δημοκρατική στάση, αν και λίγοι βρέθηκαν στις φυλακές και τις εξορίες, όλοι ο καθένας με τον τρόπο του έλεγε οχι στη χούντα, κανένας δεν συνεργάστηκε. Οι σπουδές ουδετεροποιήθηκαν, σε πρώτη φάση, όταν όλα τα’ σκιαζε η φοβέρα…
Η διάσπαση του 1968, μάς δίχασε μα όχι πολύ βαθιά, προερχόμαστε όλοι σχεδόν από Κεντρώες οικογένειες, ίσως γιατί δεν υπήρχαν συγγένειες και συναισθηματικές αντιδράσεις. Ούτε ήταν τόσο εκτεταμένα τα τρομερά τραύματα του Εμφυλίου.
Δεν ομοφωνούσαμε, αλλά τα βρίσκαμε, δεν χάλασαν φιλίες και συγγενικές σχέσεις. Η εποχή των αισθημάτων δεν θ´ αργήσει, οι αριστερές παρέες ήταν ανδροκρατούμενες και δεν ευνοούσαν τις ετερόφυλες σχέσεις. Ο μόνος “δεσμευμένος” ηταν ο Μανόλης Ρ . Από χρόνια πολλά( 1960) μα ήταν άγνωστη η σχέση του, και τον ζήλευαν όλοι όταν του έδειχναν προτίμηση όμορφες κοπέλες.
Όμως η δικτατορία περιόρισε τις πολυάνθρωπες συναθροίσεις, την ανοικτή κοινωνική και πολιτική δράση, η ημιπαράνομη ζωη μας έγινε πιο εσωστρεφής, ενώ η ηλικία μας μάς έσπρωχνε σε δρόμους συναισθηματικούς που αποφεύγαμε χρόνια.
Το ζεύγος Ρουσάκη, Μανόλης -Σουλα, βγήκε στο φως , σαν από σελίδες παραμυθιού (λουλούδι έμοιαζε των Αστερουσίων), ο γάμος τους έγινε στα 1970- στη μέση της χουντικής περιόδου- και σε δυο τρία χρόνια έρωτες και γάμοι (σαν επιδημία είπε ο πανέξυπνος ηλικιωμένος φίλος μας Νίκος Περ.) μεταδόθηκαν στους πάντες.
Η μεταπολίτευση, που δεν περιμέναμε, έδωσε ευκαιρίες απασχόλησης, πρωτόγνωρης ελευθερίας.
Στο Ηράκλειο πριν, για λίγο, στο αγροτικό του ο Μανόλης Ρ., θα δουλέψει στο Ατσαλένιο, προσφέροντας όσο μπορούσε στους ταλαιπωρημένους.
Η μεταπολίτευση θα τον μονιμοποιήσει στην ΑΘΗΝΑ, αν και ήταν από τους λίγους φανατικούς Ηρακλειώτες, μα δεν θα ξεχάσει ποτέ τη γενέθλια πόλη του.
Εξάλλου ζούσε στο Ηράκλειο η αγαπημένη του μάνα και η αδερφή του.
Το επάγγελμά του, η ειδίκευση του καρδιολόγου (παθολόγου) θα τον φέρει σε επαφή με σημαντικούς καλλιτέχνες, η αγάπη για την ζωγραφική θα φανεί γρήγορα, δεν έγινε συλλέκτης, αλλά πιο πολύ αξιόλογος φίλος. Μελετημένος, διανοούμενος γιατρός, εξαιρετικός στη δουλειά του, εκτιμήθηκε από όσους ήρθαν σε επαφή μαζί του, από ασθενείς του και μη.
Το χιούμορ δεν του έλειψε ούτε στις δυσκολίες που δε ήταν λίγες, η σταθερότητα στις ιδέες του, στις αρχές του και η προσήλωση στους φίλους του τον χαρακτήριζαν.
Η κοινωνικότητα, η ανοικτή του διάθεση, η εξυπνάδα και οι γνώσεις του, ακόμα κι όταν την περιόριζαν συνθήκες προβληματικές, τον τοποθετούσαν στο κέντρο της σημαντικής παρέας των Κρητικών της Αθήνας. Μα ποτέ δεν εγκατέλειψε τους Ηρακλειώτες φίλους του, η καρδιά του κτυπούσε στην παλιά μας Πόλη, τα νεανικά χρόνια και οι τρελές της εφηβείας – ίσως είχαν αφήσει σημάδια στίγματα, που δεν σβήνουν.
Το καταλάβαινα τις αμέτρητες φορές που συναντηθήκαμε εδώ, στα στενά και τις πλατείες του Ηρακλείου, στα ταβερνεία και τα μπαρ. Δεν χρειαζόταν να το πει, αν και το άφηνε να εννοηθεί πολλές φορές, ήταν τόσο έκδηλη η διάθεσή του, εδώ ηταν η πόλη του, η γειτονιά του, η δική του περιοχή, ο τόπος του.
Μας λείπει απελπιστικά και θα τον περιμένουμε να φανεί, εδώ καμιά απομάκρυνση δεν είναι οριστική, κανένα τέλος μόνιμο.
Του άρεσαν στίχοι…
«Στη μνήμη φυτρώνουν δέντρα
με φωλιές περιστεριών
τρέχουν ποτάμια
μ΄ασημένια βότσαλα»
Θα του λέγαμε, ξέρει πώς παίζουμε στην παράταση κι αν φτάσουμε στα πέναλτυ, τίποτα δεν θα αλλάξει…
Από μακριά ακούστηκε τραγούδι:
“Αυτούς που βλέπεις πάλι θα τους ξαναδείς
θα τους γνωρίσουν όλοι
άλλον θα λένε Κωνσταντή κι άλλον Μανόλη…”
Μαρς… βήματα, κάποια συνθήματα δυνάμωναν: “Ψωμί Παιδεία Ελευθερία…”
Είχα χαθεί φαίνεται τελείως στο παρελθόν, έπρεπε να ξεξυπνήσω και να τον αποχαιρετήσω…
Αντίο, Φίλε, καλή(ν) αντάμωση
* Ο Βασίλης Ζεβελάκης είναι αρχιτέκτων – (alkman.gr)