Με χαρά και ενθουσιασμό απολαμβάνω το νέο βιβλίο του δασκάλου Μανώλη Χετζογιαννάκη, Ξένιος Κρής με τίτλο «Δοξαθεός», ηθογραφικά διηγήματα, το οποίο ο συγγραφέας με ευγένεια και καλωσύνη μού προσέφερε. Είναι ένα υπέροχο βιβλίο, το οποίο διακρίνεται για την πρωτοτυπία, τον σεβασμό στην παράδοση, στα ήθη και τα έθιμα του τόπου, της Κρήτης, ιδιαίτερα, της επαρχίας και του χωριού.
Ο Σήφης ήταν σε όλους γνωστός ως «Δόξα θεός», αλλά η προσωνυμία αυτή δεν ήταν ένα αποκρουστικό και αρνητικό παρανόμι, αλλά μάλλον τίτλος τιμής για τον άνθρωπο εκείνο, ο οποίος από καρδιάς αναφωνούσε «δόξα σοι ο Θεός» στην πορεία της ζωής. Είναι αυτό που οι ευσεβείς άνθρωποι στη χαρά και στη λύπη ηρεμούν, όταν λένε «Δόξα τω Θεώ πάντων ένεκεν».
Ο «Δοξαθεός» Σήφης είναι ένα συγκεκριμένο πρόσωπο, αλλά και εκείνος που προσωποποιεί τον άνθρωπο του τόπου και της επαρχίας του με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τον τρόπο ζωής. Τέτοια χαρακτηριστικά είναι η κρητική γλώσσα με τις τοπικές ιδιαιτερότητες, η παράδοση, οι τοπικές συνήθειες, οι καθημερινές συναναστροφές και οι σχέσεις των ανθρώπων, οι εορτές και τα πανηγύρια, η συμμετοχή στη χαρά και στη λύπη, και όλα αυτά κατά τρόπο θετικό και εποικοδομητικό. Η συμπόρευση των κατοίκων του χωριού και της περιοχής, η μεταξύ τους κατανόηση και αλληλοβοήθεια δίνουν νόημα στη ζωή, χαρά και αισιοδοξία. Ιδιαίτερα σε χαλεπούς καιρούς, πολέμους και δοκιμασίες, αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία.
Ο συγγραφέας, αντί προλόγου, τοποθετεί στην αρχή το πρώτο κεφάλαιο «Ο Δοξαθεός», όπου με λεπτομέρειες παρουσιάζει την εικόνα του συγκεκριμένου προσώπου με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του και τη σχέση του με τους συνανθρώπους. Οι ιδιαιτερότητες αυτές γίνονται κατανοητές στα επί μέρους κεφάλαια του βιβλίου, όπου ωρισμένες συνήθειες είναι όμοιες στη χώρα μας και ιδιαίτερα στην Κρήτη, άλλες όμως είναι γνωστές μόνο στον τόπο καταγωγής του και στην επαρχία. Σημασία έχει η γεωγραφική μορφή της περιοχής κι άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν τη ζωή των κατοίκων και τις καθημερινές τους σχέσεις.
Τα κεφάλαια του βιβλίου είναι θρησκευτικού, εθνικού και ιστορικού περιεχομένου, παραδοσιακών συνηθειών και αναμνήσεων, καθώς και ανεξίτηλων γεγονότων της περιοχής. Το βιβλίο έχει ένα έντονο λαογραφικό χαρακτήρα, που γοητεύει και ενθουσιάζει τον αναγνώστη. Φέρει εικόνες από την παιδική μας ζωή στο σπίτι, στο σχολείο και στο περιβάλλον, και διαχρονικά σε μια πορεία ζωής. Υπάρχουν πραγματικά βιώματα που φέρει στη μνήμη μας και σχετίζονται με τις μεγάλες εορτές, όπως των Χριστουγέννων και του Πάσχα, αλλά και τοπικών Αγίων. Όντως μας ενθουσιάζει το «Μοιρολόι της Παναγίας», που τα παιδιά το λέγαμε σαν κάλαντα την ημέρα των Παθών του Κυρίου, τη Μεγάλη Παρασκευή. Όλο το περιεχόμενο ενθουσιάζει, αλλά ωρισμένα κεφάλαια μαςσυγκινούν ιδιαίτερα, όπως το «Πικροτάξιδο του ξεριζωμού» των προσφύγων από τη Μικρά Ασία, «Στα βουνά της Δίκτης», «Στ’ αλώνια» και άλλα που μας φέρουν σε άλλες εποχές, δύσκολες, σπουδαίες και αλησμόνητες. Μας συναρπάζουν επίσης ωραία ποιήματα, όιπως στο κεφάλαιο «Πασχαλινές μνήμες και «Της μάνας το μοιρολόι», τα οποία στους πολλούς είναι άγνωστα.
Ο πεζός και ο ποιητικός λόγος του συγγραφέα έχει ελκυστική και λογοτεχνική ποιότητα. Μας συναρπάζει και μας ενθουσιάζει. Τον συγχαίρομε από καρδιάς για την πνευματική του προσφορά και τους ευχόμαστε συνεχή προσπάθεια σ’ αυτή την εποικοδομητική του δραστηριότητα.
- Ο Ηλίας Μετοχιανάκης είναι καθηγητής Πανεπιστημίου