Στο άρθρο αυτό, χρησιμοποιώντας τα στοιχεία από τη βάση δεδομένων της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ) και της Στατιστικής Υπηρεσίας της Ευρωπαϊκής ΄Ενωσης (της Eurostat), θα εξετάσουμε την εξέλιξη του κατά κεφαλή ΑΕΠ της Κρήτης και των νομών σε σύγκριση με εκείνο του Συνόλου Χώρας. Τα έτη που επιλέγουμε είναι το 2000 (έτος πριν από την είσοδο τη χώρας στην Ευρωζώνη), το 2008 (μέχρι το οποίο το κατά κεφαλή ΑΕΠ της Κρήτης και του νομού Ηρακλείου αυξάνονταν) και το 2015 (τελευταίο έτος για το οποίο υπάρχουν δημοσιευμένα στοιχεία για τους νομούς της Χώρας).
Το κατά κεφαλή ΑΕΠ προκύπτει από το συνολικό ΑΕΠ δια του πληθυσμού. Κατά συνέπεια μια αύξηση ή μείωση του συνολικού ΑΕΠ επιφέρει αύξηση ή μείωση του κατά κεφαλή ΑΕΠ. Αντίθετα μια αύξηση ή μείωση του πληθυσμού επιφέρει μείωση ή αύξηση του κατά κεφαλή ΑΕΠ. Για το λόγο αυτό μαζί με τις μεταβολές του κατά κεφαλή ΑΕΠ θα εξετάσουμε και εκείνες του συνολικού ΑΕΠ, όσο και του πληθυσμού.
Δεδομένου ότι στα 15 χρόνια της περιόδου που εξετάζουμε αυξήθηκε ο πληθωρισμός, τα στοιχεία για το συνολικό και το κατά κεφαλή ΑΕΠ των τριών ετών σε τρέχουσες τιμες δεν είναι συγκρίσιμα. Για να είναι συγκρίσιμα μετατρέψαμε τα στοιχεία και των τριών ετών από τρέχουσες τιμές σε σταθερές τιμές του 2010, χρησιμοποιώντας τον αποπληθωριστή του ΑΕΠ.
Στη 2η στήλη του πρώτου τμήματος του Πίνακα δίνεται το κατά κεφαλή ΑΕΠ της Κρήτης και των νομών της και του Συνόλου Χώρας σε ευρώ σε σταθερές τιμες του 2010 το έτος 2000, στην 3η το 2008 και στην 4η το 2015. Στην 5η στήλη δίνεται η ποσοστιαία μεταβολή του 2008 σε σχέση με το 2000, στην 6η το 2015 σε σχέση με το 2008 και στην 7η το 2015 σε σχέση με το 2000. Στο δεύτερο μέρος δίνονται τα αντίστοιχα στοιχεία για το συνολικό ΑΕΠ σε εκατ. ευρώ σε σταθερές τιμες του 2010 και στο τρίτο μέρος τα στοιχεία γι τον πληθυσμό.
Από την 5η στήλη του Πίνακα φαίνεται ότι:
– Το 2008 σε σχέση με το 2000:
- Το κατά κεφαλή ΑΕΠ σε ευρώ σε σταθερές τιμές του 2010 αυξήθηκε στην Κρήτη και στους νομούς της και στο Σύνολο Χώρας. Η αύξησή του στο νομό Λασιθίου ήταν μεγαλύτερη απ’ ό, τι στο Σύνολο Χώρας και μικρότερη στην Κρήτη και στους άλλους νομούς.
- Το συνολικό ΑΕΠ εκατ. ευρώ σε σταθερές τιμές του 2010 αυξήθηκε στην Κρήτη και στους νομούς και στο Σύνολο Χώρας. Η αύξησή του στο νομό Ηρακλείου ήταν μεγαλύτερη ό, τι στο Σύνολο Χώρας και μικρότερη στην Κρήτη και στους άλλους νομούς.
- Ο πληθυσμός αυξήθηκε στην Κρήτη και στους νομούς της και στο Σύνολο Χώρας. Η αύξηση του στο νομό Λασιθίου ήταν μικρότερη απ’ ό, τι στο Σύνολο Χώρας και μεγαλύτερη στην Κρήτη και στους άλλους νομούς.
– Το 2015 σε σχέση με το 2008:
- Το κατά κεφαλή ΑΕΠ σε ευρώ σε σταθερές του 2010 μειώθηκε στην Κρήτη και στους νομούς της και στο Σύνολο Χώρας. Η μείωσή του στην Κρήτη και στους νομούς Ηρακλείου και Χανίων ήταν μεγαλύτερη απ’ ό, τι στο Σύνολο Χώρας και στους νομούς Λασιθίου και Ρεθύμνης μικρότερη.
- Το συνολικό ΑΕΠ σε εκατ. ευρώ σε σταθερές τιμές του 2010 μειώθηκε στην Κρήτη και στους νομούς της και στο Σύνολο Χώρας Η μείωσή του στο νομό Ηρακλείου ήταν μεγαλύτερη απ’ ό, τι στο Σύνολο Χώρας και στην Κρήτη και τους άλλους νομούς μικρότερη.
- Ο πληθυσμός της Κρήτης και των τριών νομών της αυξήθηκε (του νομού Λασιθίου μειώθηκε ελαφρά), ενώ του Συνόλου Χώρας μειώθηκε.
– Το 2015 σε σχέση με το 2008:
- Το κατά κεφαλή ΑΕΠ σε ευρώ σταθερές τιμές του 2010 αυξήθηκε στο νομό Λασιθίου και μειώθηκε στην Κρήτη στους άλλους νομούς. Η μείωση στην Κρήτη και στους τρεις νομούς ήταν μεγάλη ενώ στο Σύνολο Χώρας πολύ μικρή.
- Το συνολικό ΑΕΠ σε εκατ. ευρώ σε σταθερές τιμές του 2010 μειώθηκε στην Κρήτη και στους νομούς Ηρακλείου και Ρεθύμνου και αυξήθηκε στους νομούς Λασιθίου και Χανίων. Η μείωση στους νομούς Ηρακλείου και Ρεθύμνου ήταν μεγαλύτερη απ’ ό τι στο Σύνολο Χώρας.
- Ο πληθυσμός της Κρήτης και τριών νομών αυξήθηκε ενώ του Συνόλου Χώρας ήταν ελάχιστα πάνω από το επίπεδό του το 2000.
Από την παραπάνω ανάλυση προκύπτουν τα ακόλουθα συμπεράσματα:
(α) Τα πρώτα οκτώ χρόνια (2001-2008) της συμμετοχής της χώρας στην Ευρωζώνη σημειώθηκε μεγάλη αύξηση του ΑΕΠ και υπήρξε σημαντική βελτίωση του βιοτικού επιπέδου της χώρας. Δυστυχώς, όμως, η βελτίωση στηρίχτηκε σε ένα αλόγιστο δανεισμό, σε σπατάλες και παροχές με πελατειακές σχέσεις και δεν έγιναν εκείνες οι βαθιές τομές στην οικονομία που ήταν αναγκαίες για να μπορέσει η πατρίδα μας να αντιμετωπίσει τα δύσκολα χρόνια που ακολούθησαν το ξέσπασμα της κρίσης.
(β) Η παγκόσμια κρίση βρήκε τη χώρα σε πλήρη αδυναμία να εξυπηρετήσει το δυσθεώρητο δημόσιο με δανεισμό από τις αγορές και να εξαναγκαστεί από τους δανειστές να υπογράψει τα τρία Μνημόνια και να εφαρμόσει τα σκληρά μέτρα που περιλαμβάνονταν σ’ αυτά με αποτέλεσμα την καθίζηση της οικονομίας της χώρας, των περιφερειών και των νομών της. Και σαν να μην έφτανε αυτό, λόγω της εκτίναξης της ανεργίας στα ύψη, άρχισε η νέα μετανάστευση, η οποία, σε συνδυασμό με την παραπέρα μείωση των γεννήσεων και την αύξηση των θανάτων προκάλεσε για πρώτη φορά μετά τον πόλεμο τη μείωση του πληθυσμού της χώρας.
(γ) Τελικά η καταστροφή που προκλήθηκε από την κρίση και τα μέτρα των Μνημονίων είχαν ως αποτέλεσμα το κατά κεφαλή ΑΕΠ σε σταθερές τιμες του 2010 της χώρας και της Κρήτης και τριών από τους τέσσερις νομούς της να πέσει σε επίπεδο κάτω από εκείνο του 2000 (του νομού Λασιθίου κάτω από το 2002), και ταυτόχρονα εξαφάνισε σχεδόν την αύξηση του πληθυσμού της χώρας την περίοδο 2001-2010 που οφειλόταν στη μαζική είσοδο μεταναστών και στις γεννήσεις από αλλοδαπές.
Η τόσο βαθιά πληγή που προκάλεσαν στη χώρα τα μέτρα των Μνημονίων σε εφτά χρόνια θα απαιτήσει προσπάθεια πολύ περισσότερων ετών για να επουλωθεί. Το πόσα έτη θα απαιτηθούν γι’ αυτό θα εξαρτηθεί από το ΑΝ:
(ι) Η ελάφρυνση του δημόσιου χρέους θα είναι ουσιαστική, δηλαδή να μειώσει σημαντικά τα τοκοχρεολύσια εξυπηρέτησής του για να αποδεσμευτούν πόροι για την ανάπτυξη της χώρας.
(ιι) Η ανάπτυξη της Ευρωζώνης θα είναι σημαντική και σταθερή δεδομένης της μεγάλης εξάρτησης της οικονομίας μας από αυτήν.
(ιιι) Οι κυβερνήσεις που θα σχηματισθούν τα επόμενα χρόνια θα εφαρμόσουν με συνέπεια ένα μακροχρόνιο πρόγραμμα κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης που θα βάλει σε νέα θεμέλια την οικονομία της χώρας, ώστε να καταστεί διεθνώς ανταγωνιστική και να συμβάλει στο να μειωθούν οι μεγάλες ανισότητες που υπήρχαν πριν από την κρίση και διευρύνθηκαν εξαιτίας της πολιτικής που επέβαλαν οι δανειστές.
*Ο Μανόλης Γ. Δρεττάκης είναι πρώην: αντιπρόεδρος της Βουλής, υπουργός και Καθηγητής της ΑΣΟΕΕ.