“Τσουχτερό το κρύο και η αδιάκοπη προχθεσινή βροχή, απέβη επωφελής για τη γεωργία. Παρ’ όλα αυτά το νερό χρειάζεται, γιατί και τα δημητριακά και τα εσπεριδοειδή, το έχουν ανάγκη. Η εμφάνιση του βακαλάου σε αρκετές ποσότητες κατασυγκίνησε τους συμπολίτες μας… οι οποίοι είχαν να τον απολαύσουν από… προ της Κατοχής. Η τιμή του 5.600 την οκά, είναι λογική και τα καταστήματα δεν προφθάνουν να πωλούν”. Κάπως έτσι περιγράφει εκείνες τις μέρες ο αρθρογράφος της τοπικής Ηρακλειώτικης εφημερίδας “Η Δράσις” κατά τις παραμονές των Χριστουγέννων, το 1946.
Τέτοιες μέρες… Χρονιάρες μέρες! Αυτές οι παραμονές πάντα αρχίζουν νωρίτερα από τις πραγματικές παραμονές των εορτών. Μέρες η κίνηση του δρόμου έχει γίνει πυρετώδης. Όλοι μικροί-μεγάλοι, πλούσιοι-φτωχοί, άνδρες-γυναίκες-παιδιά, ετοιμάζονται για τις γιορτές. Πρόκληση οι βιτρίνες των καταστημάτων, των Καστρινών (ας πούμε) μεγαλοκαταστημάτων, για όσους δεν θέλουν να γιορτάσουν μοναχοί τους ή όσους θέλουν πραγματικά να ευφρανθούν αυτές τις μέρες.
Τα παιδιά ανυπόμονα τρέχουν για ν’ αγοράσουν τα νέα βιβλιαράκια με τα κάλαντα. Οι γειτονιές στο πόδι, τα κομμωτήρια γεμάτα, με τις κομμώτριες να μην προλαβαίνουν να φτιάχνουν περμανάντ. Στον ίδιο ρυθμό και οι φούρνοι με τις αμέτρητες λαμαρείνες τους. Θλιβερή νότα σ’ όλα αυτά η εξομολόγηση ενός δημοσίου υπαλλήλου:
“Από τη στιγμή που η γυναίκα μου έμαθε, ότι θα πάρω το δώρο, βρίσκομαι σε εμπόλεμη κατάσταση. Παραμονές Χριστουγέννων!
Φωνάζει! Απαιτώ να μη λείψει τίποτα, ούτε από μένα, ούτε από το σπίτι. Αλλά που να προφθάσει για όλα αυτά, το ευλογημένο αυτό δώρο;
Δεν είπε, τίποτα το παράξενο, ο φίλος μισθωτός. Καθόλου ευλογία Θεού η αγορά. Μαζί της όμως, δεν συνυπάρχει εκείνο που λεγαμε παλιότερα; Προσιτόν δια κάθε βαλάντιον. Μόνον οι βαλαντιοτόμοι θα μπορέσουν να τα βγάλουν πέρα. Μ’ ένα λόγο η παραμονή θα μείνει “ημέρα παραλήδων”. για τους άλλους θα είναι απλώς… παραμονή”.
Τέτοιες μέρες στο Μεγάλο Κάστρο… Μια ασυνήθιστη εορταστική ατμόσφαιρα λες και οι Καστρινοί ήθελαν να βγάλουν τα απωθημένα τους. Δικαιολογημένοι άλλωστε με τα όσα δεινά έχουν περάσει, πόλεμος, φτώχεια, δυστυχία, θάνατος, συμφορά. Μεγάλες οι προκλήσεις για τους καταναλωτές όπως: “Χαρούμενα δώρα, πρακτικά, ωραία και φθηνά, από το βιβλιοχαρτοπωλείο Νικολάου Αλικιώτη και Υιοί”, “Κασμήρια, αγγλικά και ελληνικά κι τα καταστήματα υφασμάτων Λάμπη Αποστολάκη και Σία, εδώ θα βρείτε και νέες αφίξεις μάλλινων υφασμάτων, ευρωπαϊκών και ελληνικών δια παλτά και φορέματα εις όλους τους μοντέρνους χρωματισμούς”, επίσης “γυναικεία υφάσματα μεταξωτά, μάλλινα και βαμβακερά, από το καστάστημα του Δημήτρη Τζερμπή, στην οδό Καλοκαιρινού”, “υποδήματα για κάθε φύλο και κάθε ηλικία, σε πλουσιωτάτη συλλογή, με ασυναγώνιστες τιμές στο κατάστημα του Αντωνίου Τερζάκη, στην Καλοκαιρινού”, “για πουκάμισα και πιτζάμες, στη Νίκη Νικολάου Κρομμυδάκη, στην οδό Κατεχάκη 28” και “Δώρα πρακτικά και ωραία, σε λογικές τιμές, σε μεγάλη και πλούσια συλλογή από το υαλοπωλείο Πρατικάκη”. Τούτες οι μέρες είναι κυρίως μέρες των παιδιών, αλλά και των δώρων προς αυτά. Η ευχαρίστησή τους τις μέρες αυτές είναι ένα καλό παιχνίδι. Γι’ αυτά έχει φροντίσει η έκθεση καταστημάτων Δαμιανάκη. Στο κοσμηματοπωλείο -ωρολογοποιείο του Κωνσταντίνου Γιαννίκου, αρκεί να ρίξει κανείς μια ματιά στα ρολόγια, στα δακτυλίδια και γενικά στις συλλογές του και ύστερα να ψωνίσει. Το συγκεκριμένο κατάστημα βρισκόταν στην Πλατειά Στράτα.
Προκλήσεις όμως δεχόταν οι Καστρινοί και οι Καστρινές για την περιποίηση του σώματος. Σίγουρα αυτό θα εξασφαλιζόταν από τα λουτρά “Το Μικρό Χαμαμάκι”, στα οποία επικρατούσε άκρα καθαριότητα και όλες οι δυνατές ανέσεις για ένα ζεστό λουτρό. Στη συνέχεια για πληρέστερη σωματική φροντίδα, θα ήταν ένα ωραίο άρωμα από το αρωματοπολείο “Κρίνος” ή από το αρωματοπωλείο του Ν. Γωνιωτάκη που στεγαζόταν απέναντι από τα δικαστήρια, αλλά και από το φαρμακείο Γ. Μ. Γεπεσάκη, μια ωραία κολώνια ανθέων. Όσο για τη διασκέδαση των Καστρινών. στο χορευτικό κέντρο “Εθνικόν” η ορχήστρα Μέρτικα, με τους Δημήτρης Μέρτικα, σε πιάνο-ακορντεόν, Μιχάλη Ανδρούτσο σε ακορντεόν, σαξόφωνο, κιθάρα, Χρόνη Μαρκόπουλο σε κιθάρα, τραγούδι και Ευάγγελο Κλιμάκη σε τζαζ, κιθάρα, τραγούδι, αναλαμβάνει την όσο κατά το δυνατόν καλύτερη διασκέδαση του κοινού.
Η κουζίνα εκλεκτή με αγνά υλικά, μπύρα, κρασί, ούζο και κονιάκ. Συγκέντρωση καλού κόσμου, περιποίηση, καθαριότητα, όλα είναι εξασφαλισμένα για τους πελάτες στο μονάκριβο αυτό στολίδι του Ηρακλείου, το οποίο ουδόλως υστερεί από ένα Αθηναϊκό κέντρο. Τέτοιες μέρες όμως η σκέψη μας πάει στους ξενιτεμένους, αλλά και στους φτωχούς. Παρ’ όλες τις δυσκολίες και γι’ αυτούς υπήρχε μέριμνα.
Για τους πρώτους μέσω του πρακτορείου Λιναρδάκη το οποίο εξασφάλιζε την μεγαλύτερη και σοβαρότερη οργάνωση αποστολής δεμάτων με δώρα Χριστουγέννων και νέου έτους για την Αμερική και τον Καναδά κυρίως. Για τους δεύτερους υπήρχε η “Μικρά αγορά”, το παντοπωλείο των πτωχών στο Βαλιδέ Τζαμί. Χαρακτηριστική είναι η καταχώρηση της εφημερίδος “Η Δράσις”: “Εις το εν λόγω παντοπωλείον του κ. Γ. Γεωργαντά, κείμενον παραπλεύρως του υφασματοπωλείου Β. Ευφραίμογλου Νέους Μαγαζέδες, ευρίσκονται διάφορα τρόφιμα και λοιπά είδη τροφίμων εις τας πλέον χαμηλάς τιμάς από 20 έως 200 δραχμές, κάτω από τις καθημερινές τιμές της αγοράς. Επί τη καταναλώσει το κέρδος. Να ζήσουν και οι φτωχοί”.
Κάπως έτσι γιόρτασαν οι Ηρακλειώτες εκείνα τα Χριστούγεννα του 1946. Με ιδιαίτερη χαρά και ευτυχία, έννοιες που είχαν χαθεί τόσα χρόνια και προσπαθούσαν οι άνθρωποι να τις ξανάβρουν. Αρκετά ικανοποιητικά κινήθηκε η αγορά με μία μικρή εξαίρεση στα κρεοπωλεία, αφού οι Καστρινοί έτρεφαν και έσφαζαν σπιτικά χοιρίδια, τα οποία τους έδωσαν άφθονο κρέας για ψητό, βραστό και φυσικά για την παραδοσιακή τσιλαδιά. Εξαιρετική ήταν και η κοσμοσυρροή στους ιερούς ναούς της πόλης μας, αφού οι συμπολίτες μας τους κατέκλυσαν, κατά την πρώτην λειτουργίαν των Χριστουγέννων. Όσο για τους μικρούς μας φίλους που τόσα χρόνια είχαν στερηθεί τα παιχνίδια και αυτοί αποζημιώθηκαν με το παραπάνω. Οι απαιτήσεις των μικρών ήταν τόσο μεγαλύτερες, όσο εξωφρενικές ήταν και οι τιμές των ζητουμένων. Τέλος τα καταστήματα διαφόρων ειδών γυναικείας τουαλέτας, τα μυροπωλεία και οι βιτρίνες των χρυσοχοείων ήταν κατάμεστα από μεγάλο αριθμό… επιθυμιών τρυφερών υπάρξεων! Και με το δίκιο τους, αφού το ωραίο φύλο είχε, έχει και θα έχει πάντοτε τον πρώτο λόγο!