Είναι λίγοι εκείνοι που εντοπίζουν, στην καθημερινή ζωή, γλωσσικά ατοπήματα… λιγότεροι εκείνοι που τα σπουδαιολογούν και ελάχιστοι, όσοι μπαίνουν στον κόπο να τα αναφέρουν και να τα καταγράψουν. Έτσι, με αφορμή το προηγούμενο άρθρο μας για την Ελληνική Γλώσσα, ο φίλος, κύριος Νίκος Φλεμετάκης, εντόπισε σε αθλητική εκπομπή, σε κάποιο κανάλι, τη φράση: «Βραβεύτηκε ο κορυφαίος “παίδας” στο στίβο…!».
Επαφίεται στους έχοντες την «γλωσσική» ευαισθησία, να εντοπίσουν το ολίσθημα. Και αυτό μου θυμίζει κάποια άλλα, εντελώς πρόσφατα, όπως: «Έχει δοθεί παράταση για όσους μένουν στις πληγέντες περιοχές…» (ΣΚΑΪ, 2/3/19, 08:20). Έτσι, σαν άσκηση για το σπίτι, εντοπίστε τα λάθη, στις φράσεις, όπως: «Ο πατέρας, καταπιεστικά, υποχρέωνε τα παιδιά του να εργάζονται πέριξ του τροχοσπίτου!»· ή «οι γονείς, έδιναν στα παιδιά τους αρχαιολογικά ονόματα, όπως Ορφέας, Αθηνά…». Ακολουθεί το σχόλιο τηλεπαρουσιάστριας καναλιού πανελλήνιας εμβέλειας: «…η άστοργη μητέρα του κοριτσακίου…».
Το ίδιο και σε τοπικό κανάλι, σε συνέντευξη, ο καλεσμένος μίλησε για το δήμο «Αρχανών- Αστερουσιών»! …και γιατί η κυρία, που υποβάλλει αίτηση δεν προσλήφθηκε; Επειδή στην αίτηση πρόσληψης, έγραψε: «Ο αιτών… Ελπινίκη Καραμπουρτζέλη». Καλά να πάθει, γιατί όταν πήγαινε σχολείο, θα έλεγε στις φίλες της: «Έλα, μωρέ, τι τα θέλουμε τα Ελληνικά. Δεν θα μας καταλαβαίνουν;»!!!
Δεν ζητείται από κανένα να είναι τέλειος χειριστής της Ελληνικής γλώσσας. Όλοι κάνουμε τα «δικά μας» λάθη, λάθη που τα εντοπίζουν και τα επισημαίνουν οι άλλοι… Το ζητούμενο είναι να νοιαζόμαστε για τη γλώσσα και να βελτιωνόμαστε στη χρήση της. Η Ελληνική και η Κινέζικη είναι οι μόνες γλώσσες, που ομιλούνται, στον ίδιο τόπο, επί 4.000 χρόνια. Είναι επόμενο, λοιπόν, μέσα σε τόσο χρόνο, να έχει παραχθεί ένα μεγάλο πλήθος λέξεων, εννοιών και εκφράσεων, που είναι αδύνατο να τα γνωρίζει και να τα συγκρατεί ή να τα καταγράφει ο μη ειδικός.
Να αναφέρουμε, ότι στην αρχαιότητα επικρατούσε η «μεγαλογράμματη» γραφή, δηλ. χρησιμοποιούσαν μόνο κεφαλαία γράμματα. Αργότερα, οι γραφείς, για να γράφουν πιο άνετα και για να περιέχεται στο ακριβό φύλλο του παπύρου περισσότερη πληροφορία, χρησιμοποιήθηκε η «μικρογράμματη» γραφή, δηλ. τα μικρά γράμματα. Αυτή η διαδικασία ολοκληρώθηκε τον 9ο μ.Χ. αιώνα. Σήμερα, γράφουμε με το ίδιο αλφάβητο (αν και μερικά γράμματα έχουν αντικατασταθεί ή καταργηθεί), ενώ το πολυτονικό (πνεύματα και τόνοι) έχει αντικατασταθεί από το μονοτονικό, με ψήφισμα, από το 1982.
Η κάθε γλώσσα έχει τη δική της δυναμική· δηλ. δεν μένει αμετάβλητη, αλλά κάποιες λέξεις καταργούνται και μένουν στο περιθώριο (δηλ. στα βιβλία) και άλλες δανείζονται από άλλες γλώσσες, οπότε, τελικά, «δανεικά κι αγύριστα». Αυτό είναι ιδιαίτερα έντονο φαινόμενο στις μέρες μας, στο χώρο του τουρισμού, της πληροφορίας, της ψυχαγωγίας κ.λπ.
Λέξεις, υπάρχουν αντίστοιχες και στα ελληνικά, όμως ο ομιλητής ή ο παρουσιαστής θέλει να δείχνει ότι είναι «μέσα στα πράγματα» δηλ. «in», και χρησιμοποιεί όρους στην ξένη γλώσσα, όπως: σόου (show), αντί παράσταση, παρουσίαση, πρόγραμμα, θέαμα κ.ά. Service, αντί για έλεγχο, εξυπηρέτηση… Άουτφιτ (outfit), αντί σύνολο, ενδυμασία, ντύσιμο ή μπακστέιτζ (backstage) δηλ. παρασκήνιο… Επίσης, άγνωστο σε εμάς τους ερασιτεχνικά ασχολούμενους με το ποδόσφαιρο, γιατί θεσπίστηκε ο όρος «σούπερ-λίγκα», αντί ο ελληνικότατος «υπέρ-κατηγορία» ή να λέμε: «τσάμπιονς λιγκ», αντί «κύπελλο πρωταθλητριών». Μήπως ασκήθηκαν πιέσεις έξωθεν; Μάλλον, όχι.
Ακούμε συχνά στην τηλεόραση για το Πρες Ρουμ (press room), αντί για γραφείο σύνταξης… ή γκλάμουρ (glamour), αντί για λάμψη, γοητεία. Πρότζεκτ (project), αντί για σχέδιο, πρόγραμμα, εργασία, μελέτη… Συχνά, λέμε «είναι πολύ χάι», ενώ μπορούμε-κάλλιστα- να πούμε: «είναι πολύ ποιοτικό ή υψηλής στάθμης»… βλέπουμε ότι ο ίδιος ξενικός όρος, μπορεί να αποδοθεί με πολλές ελληνικές λέξεις, πράγμα που δείχνει και τον πλούτο της γλώσσας μας.
Γιατί, λοιπόν, … ξενίζουμε; (η κατάληξη –ίζω, σημαίνει ότι μιμούμαι τις πράξεις και τις συνήθειες αυτού που δηλώνει η ρίζα του ρήματος. Ξένος – ξενίζω). Μπορεί, οι αδελφοί Κύπριοι να έχουν μια παραπάνω δικαιολογία για τη χρήση κάποιων αγγλικών –κυρίως- λέξεων. Όμως, λένε «καλαθοσφαίριση» και όχι «μπάσκετ μπωλ», όπως κάνουμε στην Ελλάδα!
Κατ’ εξαίρεση, θα χρησιμοποιήσουμε μια αγγλική έκφραση, για να δώσουμε έμφαση: Please, please (Γεωργία Βασιλειάδου, στο «Η θεία απ’ το Σικάγο»). Λοιπόν, please… όταν χρησιμοποιούμε την πρόθεση «εξ» δεν βάζουμε ΠΟΤΕ απόστροφο, δηλ. εξ’. Ο λόγος είναι, ότι στην πρόθεση αυτή δεν εκθλίβεται, ούτε αφαιρείται κάτι.
Είναι…ξερό «εξ»! Κι όμως, το βλέπουμε με απόστροφο και στα … καλύτερα τα σπίτια!… και φυσικά, δεν προσθέτουμε «σ» μπροστά από το «ε» στην πρόθεση, αν δεν υπάρχει λόγος σοβαρός!!! Επίσης, λέμε: «Γίνονται όλοι δεκτοί, ανεξαρτήτως ηλικίας…» και όχι «ανεξαρτήτου ηλικίας». Ακόμη, «η συναυλία έγινε στο πλαίσιο του των θερινών εκδηλώσεων» και όχι «στα πλαίσια»…
Σημείωση: οι παραπάνω γλωσσικές παρατηρήσεις, είναι «σταγόνα στον ωκεανό», μπροστά στο τι μπορεί να βρει κανείς και στο τι ακούμε καθημερινά από τους γύρω μας και από τα ΜΜΕ κι ακόμα στο τι μπορεί να προσθέσει και ένας ειδικός π.χ. φιλόλογος. Βάζουμε χειρόφρενο, σεβόμενοι το χώρο που μας διαθέτει η εφημερίδα, με την υπόσχεση να επανέλθουμε, σύντομα. Καλό απόγευμα!