Κυβερνησιμότητα (governability), νεολογισμός που «εισπήδησε» τελευταία, στον δημόσιο διάλογο και φαίνεται να επινοήθηκε από εξοικειωμένο με τα αυτοκρατορικά αγγλικά, που ίσως τον εμπνεύστηκε από το governance (κυβέρνηση) για να δηλώσει την ικανότητα διακυβέρνησης των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Λειτουργικότητα (functionality), η λειτουργική δυναμική διεργασιών και διαδικασιών, που επιτελούνται από το σύνολο των μέσων ενός συστήματος, μιας υπηρεσίας, δομής ή επιχείρησης προκειμένου να καταστεί αποτελεσματικό το παραγόμενο έργο, με την ικανοποίηση των αναγκών για τις οποίες τέθηκαν σε λειτουργία.
Η κυβερνησιμότητα σχετίζεται άμεσα με τη διαλειτουργικότητα (interoperability) των κυβερνητικών υπηρεσιών, οργάνων και δομών, τουτέστιν της ικανότητας τους να ανταλλάσσουν δεδομένα με τις εφαρμογές ελεύθερου λογισμικού για την υλοποίηση της κυβερνητικής πολιτικής. Είναι δηλαδή χαρακτηριστικό της κυβέρνησης και όχι της Αυτοδιοίκησης μιας δομής τοπικής εξουσίας, που σύμφωνα με τη Συνταγματική τάξη, δεν διαθέτει εξουσία αυτοτελούς θέσπισης και εφαρμογής κανόνων δικαίου (νόμων) δια των οποίων αναδεικνύεται η ικανότητα παραγωγής κυβερνητικού έργου, δηλαδή η κυβερνησιμότητα.
Οι αυτοδιοικητικές υπηρεσίες, φορείς και πρόσωπα φυσικά και νομικά, με την άσκηση των καθοριζομένων αρμοδιοτήτων, δεν επιτελούν κυβερνητικό έργο για να τους αναγνωριστεί κυβερνησιμότητα. Ασκούν την διοίκηση και διαχείριση τοπικών θεμάτων λόγω τεκμηρίου αρμοδιότητας, που επιτάσσουν σχήματα συναινέσεων, συνεργασιών και δράσεις διεργασιών και διαδικασιών των αιρετών αυτοδιοικητικών οργάνων, δηλαδή σχήματα και δράσεις αποτελεσματικής λειτουργικότητας. Σχήματα και δράσεις, που καταλυτικά επηρεάζει η εφαρμογή του εκλογικού συστήματος της απλής αναλογικής γιατί:
Διαμορφώνει αυτοδιοικητικό περιβάλλον χωρίς ιδεοληψίες και παραταξιακές λογικές (εξαρτήσεις, υποταγές, κηδεμονίες κυριαρχίες, ιδιότυπες ομηρίες, μαντριά κ.α.), που σήμερα κυριαρχούν στον αυτοδιοικητικό χώρο.
Ενδυναμώνει το ρόλο και το λόγο των συμβούλων στην μετεκλογική διαχείριση της εξουσίας, επιβάλλοντας κουλτούρα συνεργασιών και συναινέσεων, που ακούγονται σήμερα εξωπραγματικές.
Διαφοροποιεί τον ρόλο συμπολίτευσης και αντιπολίτευσης, τον οποίο διαμορφώνει η ψήφος του εκλογικού σώματος και όχι η προκλητική κατανομή 3/5 των εδρών.
Οι πλειοψηφίες και μειοψηφίες αναδεικνύονται και εκφράζονται στη διάρκεια των συζητήσεων των θεμάτων και τη λήψη των αποφάσεων. Οι «διακριτοί ρόλοι» και η «υπευθυνότητα» των αιρετών οργάνων, που με ανιδιοτέλεια υπηρετούν τον θεσμό της αυτοδιοίκησης τοπικής και περιφερειακής, μπορούν να εξασφαλίσουν υπεύθυνη, αμερόληπτη και κατά συνείδηση έκφραση γνώμης και ψήφου που σήμερα είναι ζητούμενο.
Εξαναγκάζει την συμπολίτευση, τον εκφραστή «της αρχής του ενός ανδρός», να αποδεχτεί νέο αυτοδιοικητικό περιβάλλον, εξάλειψης των πρακτικών ηγεμονίας-κυριαρχίας και των μονοπαραταξιακών λογικών του δόγματος «αποφασίζουμε και διατάσσουμε».
Επιβάλλει στην αντιπολίτευση, τον μέχρι σήμερα αρνητή των πάντων και ανεύθυνο συντελεστή του τοπικού γίγνεσθαι, να κατανοήσει ότι γίνεται συμμέτοχος αλλά και συνυπεύθυνος διαχειριστής των τοπικών θεμάτων και υποθέσεων. Τον ανεύθυνο και αντιδραστικό κατά κανόνα ρόλο και λόγο της αντιπολίτευσης, διαδέχεται η υπεύθυνη αντιπαράθεση θέσεων και ο αντίλογος, που δεν υπηρετούν προειλημμένες ετσιθελικές αποφάσεις, οι οποίες σήμερα αποτελούν κατεστημένο.
Επικλήσεις, ότι πλειοψηφούσες παρατάξεις γίνονται όμηροι μειοψηφούντων, υπηρετούν την συνέχιση του αυτοδιοικητικού ηγεμονισμού και στερούνται λογικής γιατί η θεσμοθέτηση, χωριστού ψηφοδελτίου για άμεση εκλογή των μονοπρόσωπων εκτελεστικών οργάνων και ενιαίου για την εκλογή των συμβούλων, καθιστά περιττές και παρελθόν τις αυτοδιοικητικές παρατάξεις, τις μήτρες διαχρονικών παθογενειών προβλημάτων και αδυναμιών του χώρου και σπείρες που λυμαίνονται τα παράγωγα της τοπικής εξουσίας.
Ο ηγεμόνας Περιφερειάρχης και ο κυρίαρχος χωροδεσπότης Δήμαρχος ασφαλώς και δεν υπηρετούν θεσμούς αλλά καθεστώτα, στα οποία φυσικά και δεν περιλαμβάνεται η Αυτοδιοίκηση, ένας θεσμός οικειοθελούς προσφοράς στις τοπικές κοινωνίες και διακονίας κοινών αγαθών. Η θεώρηση των περιφερειαρχών και δημάρχων ως πρώτων μεταξύ ίσων χωρίς την έπαρση, αλαζονεία και τον ετσιθελισμό, που το σημερινό καθεστώς συντηρεί, καθιστά κυρίαρχο τον ρόλο και όχι τα πρόσωπα που έρχονται και παρέρχονται.
Πιθανές διαφωνίες Συμβουλίων και μονοπρόσωπων εκτελεστικών οργάνων, πρέπει να επιλύονται με θεσμοθετημένες διαδικασίες, που θα αναδεικνύουν τους δημοκρατικούς θεσμούς και όχι με ενισχύσεις αρμοδιοτήτων, που οδηγούν σε κυριαρχίες. Τον τελευταίο λόγο σε ενδεχόμενα αδιέξοδα, που θα αφορούν κρίσιμα τοπικά θέματα και υποθέσεις, να ανήκει αποκλειστικά στο εκλογικό σώμα και στα τοπικά δημοψηφίσματα.
Η εγκληματική ατολμία των αρμοδίων της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, της μοναδικής μεταπολιτευτικής κυβέρνησης με συγκριτικό πλεονέκτημα να πραγματώσει τολμηρές θεσμικές παρεμβάσεις και ριζοσπαστικές τομές, που θα εξασφάλιζαν την απρόσκοπτη εφαρμογή του εκλογικού συστήματος της απλής αναλογικής στον αυτοδιοικητικό χώρο, είναι αυτή και μόνο που επέτρεψε την εργαλειοποίηση του νεολογισμού της κυβερνησιμότητας από την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας για την κατάργηση της. Θεσμικές παρεμβάσεις και ριζοσπαστικές τομές που μπορούσαν να γίνουν και δεν έγιναν όπως:
Θεσμοθέτηση χωριστού ψηφοδελτίου για την άμεση εκλογή περιφερειαρχών και δημάρχων και ενιαίου για την εκλογή των περιφερειακών και δημοτικών συμβούλων.
Θέσπιση ενδο-αυτοδιοικητικών προκριματικών διαδικασιών* για επιλογή όλων των υποψηφίων αιρετών αυτοδιοικητικών οργάνων από τις τοπικές και μόνο κοινωνίες.
Κατάργηση του προσωπο-κεντρικού μοντέλου εξουσίας του περιφερειάρχη και δημάρχου με αποδυνάμωση των αποκλειστικών αρμοδιοτήτων τους, στη κατανομή της αυτοδιοικητικής εξουσίας. Οι περιφερειάρχες και οι δήμαρχοι πρέπει να ασκούν τον έλεγχο της τοπικής εξουσίας ως ανώτατα διοικητικά όργανα.
Θεσμοθέτηση θεσμο-κεντρικού μοντέλου εξουσίας, με κυρίαρχο το Συμβούλιο, (περιφερειακό και δημοτικό), τα οποία πέραν του εποπτικού και ελεγκτικού τους ρόλου θα ορίζονται αρμόδια και αποκλειστικά θεσμικά όργανα κατανομής της τοπικής εξουσίας, με νέα αμερόληπτη δημοκρατική διαδικασία μακράν της σημερινής με αυτοπροτάσεις ενδιαφερομένων**.
Καθιέρωση της Συλλογής Υπογραφών ως μέσον δράση και σχήμα:
— Διαδικασία έκφρασης, καταγραφής και ανάδειξης της συλλογικής βούλησης
— Διοργάνωσης και υποστήριξης πρωτοβουλιών Δημοτών.
–Ανάκλησης αιρετού αυτοδιοικητικού οργάνου.
–Διοργάνωσης τοπικού δημοψηφίσματος
Καθορισμός ανώτατου ορίου συνολικής αυτοδιοικητικής θητείας.
Με την ψήφιση του νομοσχεδίου στις 2/6/2021 μόνο από τη Νέα Δημοκρατία παρά το σφοδρό σφυροκόπημα από σύσσωμη την αντιπολίτευση, η απλή αναλογική, ο ανεκπλήρωτος ονειρισμός της ριζοσπαστικής Αριστεράς παρατείνεται στη πράξη και ο εφιάλτης της δεξιόστροφα αλληθωρίζουσας Αυτοδιοίκησης καταργείται μάλλον προσωρινά όπως ανέδειξαν οι διαθέσεις όλων των κομμάτων της Αντιπολίτευσης .
Με την ψήφιση του νομοσχεδίου αποκαθίσταται η κυριαρχία και ηγεμονία των δημάρχων και περιφερειαρχών όμως, η κατάργηση της απλής αναλογικής :
–Παραβιάζει κατά γενική ομολογία την βούληση του εκλογικού σώματος με την ανάδειξη των περιφερειαρχών και δημάρχων με το μειοψηφικό ποσοστό 43% και την 3/5 προκλητική κατανομή των εδρών.
–Απαξιώνει τις προεκλογικές κυβερνητικές διακηρύξεις, για απόλυτο σεβασμό της λαϊκής βούλησης και των Δημοκρατικών κανόνων, τους οποίους προκαλεί ωμά.
–Επαναφέρει αυτοδιοικητικές πρακτικές και τακτικές, που θυμίζουν μεσαιωνικούς χωροδεσπότες, της πάλαι ποτέ κεντρικής Ευρώπης.
–Διαιωνίζει τις παθογένειες, δυσλειτουργίες, αδυναμίες και προβλήματα, που διαχρονικά χαρακτηρίζουν το χώρο της αυτοδιοίκησης, ακόμη και μετά την εφαρμογή των μεταρρυθμιστικών σχεδίων «Καλλικράτη» και «Κλεισθένη 1».
*(Λεπτομέρειες της διαδικασίας επιλογής, που τα όρια του άρθρου δεν επιτρέπουν είναι στη διάθεση ενδιαφερόμενων).
**(Σχετικό άρθρο εφημερίδα «Πατρίς» /24-04-2018).
*Ο Μανώλης Κομπολάκης είναι τ. δημοτικός σύμβουλος
e-mail: [email protected]