Η κυκλική οικονομία είναι ένας σχετικά καινούργιος όρος, που όλο και περισσότερο θα ακούγεται στο μέλλον. Είναι ένα μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης, που εμφανίστηκε στο προσκήνιο το 1992, στη διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το περιβάλλον και την αειφόρο ανάπτυξη. Σκοπός της κυκλικής οικονομίας είναι η αύξηση της αποτελεσματικότητας της αξιοποίησης των πόρων και της περιβαλλοντικής απόδοσης τους και τη μείωση της εξάρτησης της οικονομικής ανάπτυξης από αυτούς. Τι σημαίνει;
Σημαίνει ανακύκληση, που είναι μια συνεχής διαδικασία επαναχρησιμοποίησης ενός υλικού ή πόρου, έτσι ώστε να αποκτά μεγαλύτερο χρόνο ζωής, που τείνει στην ελαχιστοποίηση των υπολειμμάτων του.
Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του Ιδρύματος Ellen McArthour, κάθε πολίτης των χωρών του ΟΟΣΑ (Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας & Ανάπτυξης) καταναλώνει ετησίως κατά μέσο όρο 800 kg τροφίμων και ποτών, 120 kg συσκευασιών και 20 kg ρούχων και υποδημάτων. Από αυτά, το 80% μετατρέπεται σε στερεά ή υγρά απόβλητα και καταλήγει σε σκουπιδότοπους, μονάδες επεξεργασίας υγρών αποβλήτων, φυσικούς αποδέκτες (π.x. ποτάμια, θάλασσες και λίμνες) ή καταστρέφεται. Ετσι, ολοκληρώνεται ο κύκλος της ζωής του, χωρίς να γίνουν σημαντικές αλλαγές στην αλυσίδα παραγωγής/κατανάλωσης και το τελικό ποσοστό να μειώνεται σημαντικά και φυσικά να αποκτά μεγαλύτερο χρόνο ζωής.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα Κυκλικής οικονομίας θεωρείται αυτό της ανακύκλησης του νερού. Η ανακύκληση και/ή συνεχής επαναχρησιμοποίηση του νερού για όλες σχεδόν τις δυνατές χρήσεις, ακόμη και για οικιακή χρήση, είναι μια συνεχής (κυκλική) διαδικασία. Για πρώτη φορά Ιώνιοι φιλόσοφοι κατά την Kλασική εποχή και ιδιαίτερα ο Αναξιμάνδρος (ca. 610-547 π.Χ.) μελέτησε τα μετεωρολογικά φαινόμενα, που του επέτρεψαν να αναφερθεί στις υδρολογικές διαδικασίες και σε γενικές γραμμές στην ανακύκληση των νερών. Αναφέρει: “οι βροχές παράγονται από την εξάτμιση (ατμό) που στέλνεται από τη γη προς τον ήλιο” (Ιππόλυτος, Αναφ. 16, 1-7-D.559 W.10). Αργότερα βέβαια ο Αριστοτέλης (384-322 π.Χ.) κατανόησε πλήρως την αλλαγή της υδατικής φάσης και την ανταλλαγή ενέργειας που απαιτείται για αυτό. Αναφέρει χαρακτηριστικά ότι: “… ο ήλιος προκαλεί την αύξηση της υγρασίας. Αυτό είναι παρόμοιο με αυτό που συμβαίνει όταν θερμαίνεται το νερό με φωτιά” (Meteorologica, II.2, 355a 15). Έτσι ο Αριστοτέλης για πρώτη φορά αναφέρθηκε στην πράξη, ότι όλο το γλυκό νερό στον πλανήτη ουσιαστικά επαναχρησιμοποιείται συνεχώς και θα πρέπει νομίζω να θεωρείται ως ο πατέρας της κυκλικής οικονομίας.
Οι σκανδιναβικές χώρες έχουν μια σχετικά μακρά ιστορία και κουλτούρα στην κυκλική οικονομία και πρωτοπορούν στην ανακύκληση των στερεών αποβλήτων. Ιδιαίτερα οι Σουηδοί έχουν ειδική νομοθεσία για την ανακύκληση χαρτικών από το 1994, λαστιχοειδών επίσης από το 1994, ηλεκτρικών συσκευών από το 2001, αυτοκινήτων από 2007, μπαταριών από το 2009 και φαρμακευτικών ειδών επίσης από το 2009. Έτσι, σήμερα γίνεται ανακύκληση πλαστικών συσκευασίας, χάρτινων ειδών και μεταλλικών ειδών κατά ποσοστά 45%, 82% και 71% , αντίστοιχα, όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα. Επίσης σε αυτή δείχνεται ότι έχουν ξεπεράσει τους αρχικούς τους στόχους.
Για την επίτευξη αυτών των αποτελεσμάτων, εκτός το αναγκαίο γενικό θεσμικό πλαίσιο κατά κατηγορία αποβλήτων που προαναφέρεται, έχουν καταρτίσει μακροχρόνια προγράμματα, που εφαρμόζουν με συνέπεια και συνέχεια και τα οποία περιλαμβάνουν στοχευμένες δράσεις, όπως είναι:
(α) Έχουν θεσπίσει σχετικά μαθήματα σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσής τους.
(β) Αναγράφεται (υπενθυμίζεται) σε πολλές περιπτώσεις η αναγκαιότητα της ανακύκλησης, με φράσεις που διεγείρουν το ενδιαφέρον του καταναλωτή, όπως αυτή που φαίνεται στο χάρτινο ποτήρι της φωτογραφίας που αναφέρει: “ο καυτός καφές ή το τσάι δεν θα πρέπει να ρυπαίνουν τον πλανήτη”.
(γ) Ξεκινούν τον διαχωρισμό των στερεών αποβλήτων στην πηγή της πηγής τους, δηλαδή, στις κατοικίες, στα δωμάτια των ξενοδοχείων, στα γραφεία…, όπως αυτός που φαίνεται στη παρακάτω φωτογραφία.
(δ) Τέλος, υπάρχουν ειδικοί καλαίσθητοι κάδοι διαχωρισμού σε εμφανή σημεία της κάθε πόλης.
Μετά από αυτά, εύλογα εγείρεται το ερώτημα, γιατί στη χώρα μας επικρατεί αυτό το “μπάχαλο”, χωρίς οι όποιες σωστές προσπάθειες που γίνονται κατά καιρούς να έχουν συνέχεια, συνέπεια και μακροχρόνια εφαρμογή! Η απάντηση πρέπει να αναζητηθεί στο γεγονός ότι οι σημερινοί πολιτικοί και οι σύμβουλοί τους, που συμμετέχουν στα κέντρα εξουσίας και λήψης αποφάσεων, βοηθούντων τα μέγιστα και των πολυαρίθμων δημοσιογραφούντων, εξαντλούνται στα προφανή, στη λεγόμενη “καθημερινότητα” και στα προβλήματά της και ο ορίζοντάς τους εστιάζεται, το πολύ, μέχρι τις προσεχείς εκλογές. Όμως, όπως έχει αναφέρει ο LeRoy Eims, Αμερικανός Συγγραφέας (1925-2004), “ο ηγέτης είναι αυτός που βλέπει αυτά που δεν βλέπουν οι άλλοι, βλέπει μακρύτερα από τους άλλους και βλέπει πριν από τους άλλους”.