Η έξοδος ενός πρώην πρωθυπουργού από τη ζωή είναι κάτι που δεν συμβαίνει συχνά και μοιραία δημιουργεί την αφορμή για μια δημόσια συζήτηση αποτίμησης της εποχής και των πεπραγμένων του. Πόσο μάλλον όταν πρόκειται έναν από τους πολύ λίγους πολιτικούς άνδρες που παρέμειναν επί οκτώ συναπτά έτη στη θέση της πλήρους πολιτικής κυριαρχίας.
Ο Κώστας Σημίτης υπήρξε μια ιδιόμορφη περίπτωση ανθρώπου και ακόμα περισσότερο πολιτικού. Έχοντας προσωπικά σταθεί ξεκάθαρα και μαχητικά απέναντί του στα χρόνια της πολιτικής του παντοδυναμίας, θα αποτολμήσω μια νηφάλια εξέταση όσων άφησε πίσω του ως πολιτική κληρονομιά, παίρνοντας απόσταση από τις δύο τάσεις που επικράτησαν με την εκδημία του, την εξιδανίκευση και τη δαιμονοποίηση.
Η πρωθυπουργία του συνδέθηκε άρρηκτα με μια περίοδο πολύ σημαντικής μεγέθυνσης και σταθεροποίησης της ελληνικής οικονομίας. Ο στρατηγικός του στόχος για ισότιμη ένταξη της χώρας μας στην νομισματική ολοκλήρωση της Ευρώπης υπήρξε ορθός και επετεύχθη. Την ίδια ώρα προωθήθηκαν και υλοποιήθηκαν δημόσια έργα μεγάλου βεληνεκούς, που η Ελλάδα είχε ανάγκη από δεκαετίες.
Δυστυχώς όμως, αυτό το άλμα ανάπτυξης πραγματοποιήθηκε παράλληλα με ένα άλμα ενίσχυσης της διαπλοκής και της διαφθοράς. Ο ίδιος ο Κώστας Σημίτης ήταν χωρίς αμφιβολία έντιμος προσωπικά. Όμως κρίνοντας προφανώς ως αδιέξοδη μια προσπάθεια να ελεγχθεί το τέρας της κομματοκρατίας και της διαφθοράς, απέστρεψε το βλέμμα από αυτά τα φαινόμενα.
Η διαφθορά όμως έτσι αυξήθηκε εκθετικά και διήθησε την κοινωνία καταλυτικά, ιδίως την αυτοδιοίκηση. Στο εξαιρετικά κρίσιμο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής, η μονοκαλλιέργεια της ευρωπαϊκής πορείας της χώρας έβλαψε τα ζωτικά μας συμφέροντα.
Οι κυβερνήσεις Σημίτη επένδυσαν υπερβολικά πολλά σε μια ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας που και εκ προοιμίου, αλλά αντικειμενικά και εκ του αποτελέσματος αποδείχθηκε αδιέξοδη. Το αποτέλεσμα ήταν αφενός το γκριζάρισμα του Αιγαίου και αφετέρου η εξαγορά από την Τουρκία μιας υπερπολύτιμης εικοσαετίας που την έφερε να διεκδικεί θέση περιφερειακής δύναμης.
Η ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ, ιδιαίτερα σημαντικό κεκτημένο δίχως αμφισβήτηση, δεν φτάνει να υπερκεράσει τη διάβρωση των εθνικών συμφερόντων που παρήγαγε η εδραίωση του τουρκικού αναθεωρητισμού στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Και σήμερα περισσότερο από ποτέ φαίνεται πόσο ουτοπικό ενδεχόμενο είναι μια πραγματικά ευρωπαϊκή Τουρκία.
Παρόλα αυτά, η παρουσία του Κώστα Σημίτη ως πρόσωπο υπήρξε πάντα ευπρεπής και σοβαρή, ανάλογη του αξιώματος που κατείχε. Πετυχαίνοντας μάλιστα και μια δυνατή νίκη σημειολογικά, να σπάσει την κυριαρχία του νεποτισμού, που απειλούσε και συνεχίζει να απειλεί με εκφυλισμό την ελληνική πολιτική ζωή.
Και αυτό αποδίδοντας ταυτόχρονα ένα πλέγμα από έργα υποδομής για τα οποία η Ελλάδα διαχρονικά διψά. Συνεπώς, η κληρονομιά του Κώστα Σημίτη δεν είναι μονοδιάστατη, αλλά πρισματική.
Και δεν υπάρχει λόγος εμείς σήμερα να είμαστε ούτε ένθερμοι κληρονόμοι της, αλλά ούτε και να την αποποιούμαστε καθολικά. Φτάνει να είμαστε κληροδόχοι, να έχουμε την ψυχραιμία να κρίνουμε τα θετικά που πρέπει να κρατήσουμε από τα φθοροποιά που πρέπει να αποβάλουμε.