Δεν νοείται λεξικό, χωρίς την αλφαβητική σειρά των λέξεων. Εδώ, θα κάνουμε μιαν εξαίρεση, αφού δεν θα χρειαστεί να ψάξουμε κάτι.
Απλά, παραθέτουμε ένα μικρό δείγμα λέξεων ή εκφράσεων, που έχουμε πάρει από άλλες γλώσσες, κυρίως από τα αγγλικά και τις χρησιμοποιούμε αμετάφραστες, ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις υπάρχει η αντίστοιχη ελληνική λέξη. Λέμε, λόγου χάρη «plan B», δηλ. εναλλακτικό «σχέδιο Β», ή λέμε crash test, αντί «δοκιμή αντοχής». Ή fake news, αντί «ψεύτικα νέα».
Πολλές φορές, η χρήση του ξενικού όρου είναι προτιμητέα, παρά το ότι και ο αντίστοιχος ελληνικός μπορεί να είναι το ίδιο ή και πιο σύντομος. Αυτό δείχνει τη φρεσκάδα –υποτίθεται- της πληροφορίας, ότι δηλ. ο ομιλών, ο αναμεταδίδων την πληροφορία, δεν είχε το χρόνο να ασχοληθεί με τη μετάφραση, προκειμένου να περάσει η πληροφορία, όσο το δυνατό ταχύτερα, στο κοινό. Λέμε «προβοκάτσια» αντί «πρόκληση». Ή… ο τάδε δεν είναι «κορέκτ», δηλ. δεν είναι σωστός (στη συμπεριφορά ή στα λεγόμενά του).
Το παρόν «μη λεξικό» είναι κατασκεύασμα πρόχειρο, της στιγμής και δεν είναι προϊόν πολύχρονης έρευνας και συστηματικής εργασίας. Μια ματιά από δω, μια από κει, μια στα ΜΜΕ και ο καθένας μας μπορεί να συλλέξει πάμπολλα παραδείγματα, από τα χιλιάδες που κυκλοφορούν.
Έπειτα είναι και λέξεις, που –τελικά- βρίσκουν τον τρόπο και εγκαθίστανται ανάμεσα (και ισότιμα) στις λέξεις της ελληνικής γλώσσας. Κάτι δηλ. όπως η εγκατάσταση των μεταναστών στη χώρα μας, που είναι για προσωρινά, όπως λέγεται, δηλ. για μόνιμα (κατά το ελληνικότερο). Όπως, λέμε «στοπ», λέμε «σποτ», λέμε «σπορ», αντί σταμάτα, σημάδι, αθλητισμός.
Εδώ, οι ξένες λέξεις είναι σαφώς συντομότερες και χάρη σ’ αυτή τους την ιδιότητα, έχουν εκτοπίσει τις αντίστοιχες ελληνικές. Επιπλέον, έχουν και δεύτερο σημαινόμενο. Όπως το «σποτ», που όταν είναι ένα μικρό χρονικό σημαδάκι, κομμάτι μέσα στο τηλεοπτικό πρόγραμμα, το βαφτίζουμε… σποτάκι! Ελληνοποιήθηκε κι αυτό.
Γίνονται παράπονα σχετικά με τη γραφή προϊόντων και επιγραφών καταστημάτων ή ονομασίας εταιρειών με λατινικούς χαρακτήρες. Είναι μια λογική παρατήρηση, από όσους ενδιαφέρονται για τη διατήρηση της γλώσσας μας. Όμως, η παγκοσμιοποίηση και η χρήση του διαδικτύου, υποχρεώνουν τη γραφή με λατινικούς χαρακτήρες, ώστε να μπορεί κι εκείνος που βρίσκεται σε μια άλλη χώρα να διαβάσει ονόματα και να μπορεί να παραγγείλει προϊόντα. Πώς θα προωθήσει (σε εμάς) τα προϊόντα του ο κινέζος, αν επιμένει … κινέζικα;
Συνεχίζουμε… λέμε followers κι όχι ακολούθους, σε κάποιες διαδικτυακές «πλατφόρμες» (να κι άλλη ξένη λέξη). Λέμε: κάνε copy και paste, αντί να πούμε: αντίγραψε και κόλλησε. Επίσης, η λέξη show (πρφ. σόου!) έχει πια καθιερωθεί και κανείς δεν την αντικαθιστά με το «παράσταση» ή «μουσικο-χορευτικό πρόγραμμα»! Επίσης, η λέξη action (πρφ. άξιον!!!) δηλ. «δράση».
Ακούμε τη λέξη logo, που δεν είναι άλλη από το ελληνικό «λογό-τυπο». Ακούμε glamour και το ελληνοποιούμε με το γκλαμουριά, γκλαμουράτος, δηλ. αίγλη, ο έχων λάμψη, που ακτινοβολεί. Επίσης λέμε «γκλιτεράτος», δηλ. λαμπρός, από το glitter.
Για το body building δεν διανοούμαστε να πούμε «σωματική δόμηση, βελτίωση», γιατί θα μας ρωτήσουν τι σημαίνει «δόμηση» ή «βελτίωση». Εδώ κολλάει και το «fitness», που αναφέρεται στη σωματική υγεία και το επεκτείνομε σε … γυμναστήριο! Στη συνέχεια έχουμε το «σικ». Εδώ, τα πράγματα μπερδεύονται, όταν δεν ακολουθηθεί η σωστή προφορά ή τουλάχιστον η ερμηνεία με τα συμφραζόμενα.
Αν το «σίγμα» είναι παχύ, τότε εννοούμε το chic, δηλ. κομψός, καλοντυμένος/η. Διαφορετικά, μπορεί να είναι το sick δηλ. άρρωστος, αγγλιστί ή sic που θα πει «έτσι», λατινιστί! Δεν μας αρέσει πια το «σκηνή», αλλά λέμε stage και τα παρασκήνια έγιναν… backstage! Προσοχή και στο γράμμα «n». Πολλές φορές το παραλείπουμε, διαβάζοντας. Όμως, wiΝdows είναι τα γνωστά «παράθυρα», ενώ widows (χωρίς το «n»), σημαίνει … «χήρες»!!!
Τα γαλλικά έχασαν, μεταπολεμικά. Έτσι, το «κλάξον» έγινε κόρνα, το «γκαρσόν» έγινε σερβιτόρος, το «μαντάμ», έγινε κυρία, το «πουρ μπουάρ», φιλοδώρημα (όταν αφήνουμε). Χάθηκε και το «μπαλ ντ’ ανφάν», ο παιδικός χορός στις απόκριες κ.ά. Σε ό,τι αφορά, όμως, τη μόδα, εκεί η γαλλική κρατά γερά. Δεν λέμε «σταυρωτό», αλλά «croisé», «floral» αντί για λουλουδάτο, μανίκι τρία τέταρτα … «trois quarts» κ.ά.
Με την πολιτική, μάθαμε και το win-win, δηλ. την επίλυση μιας διαφοράς, όπου έχουν κέρδος και οι δύο εμπλεκόμενοι. Πολύ παίζει και το budget, που είναι πιο σύντομο και πιο εμπορικό από το «προϋπολογισμός». Απομένει να εισαχθεί για χρήση και στη Βουλή μας!
Πας να ζητήσεις μια χορηγία από μια μεγάλη εταιρεία και ο επί των δημοσίων σχέσεων σε αποθαρρύνει λέγοντας: Έχουμε κλείσει το budget μας για φέτος! Έχουμε και το brain storming, όπου βάζουμε τους ειδικούς, τα «μυαλά», γύρω από ένα μεγάλο τραπέζι και προσπαθούμε να κατεβάσουμε ιδέες, για μια καμπάνια (εκστρατεία), για διαφήμιση προϊόντος κ.λπ.
Έχουμε, όμως και το brain drain, που το ξέρουν όλοι και ειδικότερα όσοι έχουν παιδιά που εργάζονται στο εξωτερικό. Είναι η φυγή (στράγγισμα) των μορφωμένων νέων μας στο εξωτερικό, ελλείψει εργασίας, στη χώρα μας. Είναι και το «σόπινγκ», από το shopping, που όλοι γνωρίζουν τι είναι, αλλά δεν έχουν τα χρήματα για να το υλοποιήσουν. Έχουμε και το parking, που το βλέπουμε γραμμένο και χωρίς το “n”, δηλ. πάρκιγκ –στάθμευση!
Εκκρεμεί η ικανοποιητική μετάφραση για τα «hot spots». Το «καυτά σημεία» δεν μας λέει τίποτα και το «στρατόπεδα συγκέντρωσης», μας πάει αλλού!!!