Κάποτε είχαμε το «βασικά»! Δεν υπήρχε περίπτωση, ο ομιλητής να μην «κάνει άνοιγμα» στα λεγόμενά του, χωρίς το «βασικά». Από αυτό και για να τονιστεί η υπερβολή, προέκυψε το «Βασικά … Καλησπέρα σας», ταινία του Γιάννη Δαλιανίδη (1982) με τον Στάθη Ψάλτη. Τόσο πίσω πάμε… κυριολεκτικά και μεταφορικά! Όμως, όπως όλα περνούν και χάνονται, έτσι πέρασε και η μόδα του «βασικά».
Δεν κάνουμε και διδακτορική μελέτη και αν ξεχνάμε και κάτι δεν διακινδυνεύουμε να αποτύχουμε σε κάποια διατριβή… Κάποια στιγμή, ακολούθησε η μόδα του «οπωσδήποτε». Λέξη που δείχνει βεβαιότητα, αποφασιστικότητα, θέληση… ακόμα και οι ξένοι ποδοσφαιριστές, μόλις με ολιγόμηνη παρουσία στον τόπο μας, ξεκινούσαν με τη λέξη αυτή, κάνοντας βαρυσήμαντες δηλώσεις, όπως: «Οπωσδήποτε, ο αγώνας είναι δύσκολος, αλλά κατεβαίνουμε … για να μη χάσουμε».
Ή… «οπωσδήποτε, από μικρός ονειρευόμουν να φορέσω τη φανέλα … του ΟΦΗ» (κι ας ήταν από τη Νότιο Αμερική). Ή, ο νεοαποκτηθείς παίκτης… «οπωσδήποτε, ήρθα για να βοηθήσω την ομάδα. Οπωσδήποτε, θα σκοράρω σε κάθε παιχνίδι!». Και αφού πέρασε η μόδα και αυτού του «ανοίγματος» σε μια συζήτηση, ήρθε ο καιρός του «σίγουρα». Αυτό κι αν είναι. Λέξη με τόλμη, με βεβαιότητα, με αποφασιστικότητα, με γνώση.
Είναι και ιταλικής κοπής (sicuro = βέβαιος). Ακούμε: «Σίγουρα, ο αντίπαλος θα παίξει άμυνα, στην έδρα μας» ή «Σίγουρα, είμαι … σίγουρος!». Και μετά ήρθε το «πραγματικά»· μια λέξη επιβεβαιωτική, λέξη συνώνυμη της αλήθειας, που σου ανοίγει ορίζοντες και περιμένεις με το στόμα ανοικτό, να ακούσεις τι σοφό θα ξεστομίσει ο συνομιλητής σου. «Πραγματικά, σήμερα είναι μια ωραία ημέρα». «Πραγματικά, κάναμε μια όμορφη εκδρομή» ή «πραγματικά … θέλω να βοηθήσω» κ.λπ.
Ποιος ξέρει … το αύριο τι θα φέρει και ποια λέξη θα χρησιμοποιείται για το «άνοιγμα» του ομιλούντος. Ίσως, με τη λεξιπενία που χαρακτηρίζει τους καιρούς μας, να καταφύγουμε σε συνδυασμό των παραπάνω, όπως: «Βασικά, οπωσδήποτε…» ή «πράγματι, σίγουρα…» κ.λπ. Αυτές οι εναρκτήριες λέξεις, δίνουν στον ομιλητή χρόνο, για να σκεφτεί και να οργανώσει την πρόταση που ακολουθεί.
Υπάρχει, βέβαια και το «Κοιτάξτε» ή ακόμα και το «Κοιτάξτε να δείτε…» (πιο δυνατό!). Έτσι, ο ομιλητής καθηλώνει τον ακροατή, με αυτή την προστακτική φράση, κερδίζει χρόνο να οργανώσει το λόγο του και έχει μπροστά του ένα ακροατή (ή ακροατήριο), που περιμένει εναγωνίως να ακούσει … το μεσσία!
Επειδή, όμως, η γλώσσα μας είναι πλούσια, ως επιβεβαίωση, παραθέτουμε ένα «δειγματολόγιο» από λέξεις, που μπορεί να χρησιμοποιήσει ο ομιλητής, για ξεκίνημα, έτσι για αλλαγή… Καταρχήν, Αρχικά, Πρωτίστως, Πρώτα, Έπειτα, Στη συνέχεια, Ύστερα, Μετά, Κατόπιν, Είναι δυνατόν, Πιθανολογείται, Μάλιστα, Επιπλέον, Επίσης, Πρέπει, Είναι σωστό, `Ετσι, Ενδεχομένως, Ώστε, Προπάντων, Ιδιαίτερα, Αντίθετα, Όμως, Αλλά, Εκτός κι αν, Ωστόσο, Εξάλλου κ.ά.
Κι αν κάποια από αυτές τις λέξεις δεν ταιριάζει για εισαγωγή στα λεγόμενά μας, έχουμε: Από την άλλη πλευρά, Αναμφίβολα, χωρίς την παραμικρή αμφιβολία, Αδιαμφισβήτητα, Δεν επιδέχεται αμφισβήτηση, Καταληκτικά, Καταλήγω, Ανακεφαλαιώνοντας, Συμπερασματικά, Τέλος, Τελειώνοντας, Βεβαιώνω, Αναφέρω, Κάνω λόγο, Προτείνω, Λέγω, Εκφράζω Επισημαίνω, Πληροφορώ, Ανακοινώνω, Αντλώ, Αναιρώ, Υποστηρίζω, Ισχυρίζομαι, Αντικρούω, Αντιπαραθέτω… Ούφφφ!!!
Να δούμε και κάποιες εκφράσεις, που συχνά συναντούμε να χρησιμοποιούνται λανθασμένα, όπως: η λέξη μέθοδος, είναι θηλυκού γένους, άρα, για τον πληθυντικό γράφουμε (ή λέμε): Οι μέθοδοι αυτές και όχι οι μέθοδοι αυτοί ή ακόμα χειρότερα «Οι μέθοδες αυτές»! Άλλο … σφαλματάκι:
Δεν λέμε «από ανέκαθεν», αλλά χωρίς την πρόθεση «από», πριν το ανέκαθεν· δηλ. «Ανέκαθεν πίστευα ότι πρέπει να λέμε την αλήθεια». (Το «από» εμπεριέχεται στο –θεν)… Επίσης, λέμε: οποιοσδήποτε, οτιδήποτε (χωρίς άρθρο και όχι: Ο οποιοσδήποτε ή ΤΟ οτιδήποτε). Π.χ. «Οποιοσδήποτε, μπορεί να υποβάλλει αίτηση πρόσληψης» και «Οτιδήποτε μου πεις, θα το λάβω υπόψη μου». Και τέλος … ο «Επικεφαλής».
Αναφέρεται σε αυτόν που πηγαίνει μπροστά, δηλ. είναι επί (της) κεφαλής μιας παράταξης ή ενός στρατιωτικού ή άλλου τμήματος. Δεν κλίνεται!!! Λέμε: «Ο υπουργός δεξιώθηκε τους επικεφαλής των αθλητικών αποστολών» και όχι: …τους επικεφαλείς! (με αφορμή τον πληθυντικό αριθμό).
Γενικά, η κόπωση ή η σύγχυση του ομιλητή, μπορεί να οδηγήσει σε άλλα γλωσσικά ολισθήματα. Έτσι, στη χρήση του όρου «χαίρε», έχει γραφτεί, με αφορμή κάποια κηδεία, η φράση: «Ο κόσμος μαζεύτηκε γύρω από τη σορό, για να αποδώσει στο νεκρό το ύστατο χέρι»! (Διευκρίνιση: Σορός = το πτώμα, ενώ Σωρός = πολλά αντικείμενα, άτακτα το ένα πάνω στο άλλο).
Και τέλος, ένα λάθος, που χρειάζεται μεγάλη προσοχή, ιδιαίτερα το μήνα Οκτώβριο, που γιορτάζουμε «Το πέος του ’40»! (Καμία σχέση με το παράγγελμα: εφ’ όπλου λόγχη)!