Οι διαδικασίες κατανομής της αυτοδιοικητικής εξουσίας στο υφιστάμενο προσωπο-κεντρικό καθεστώς, καθορίζονται από μια σειρά άρθρων του νόμου 3852/2010, «Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης- Πρόγραμμα Καλλικράτης». Έτσι, με τα άρθρα 64 και165 καθορίζεται η διαδικασία συγκρότησης των προεδρείων των Δημοτικών και Περιφερειακών Συμβουλίων. Με τα άρθρα 58 και 160, παρέχεται αρμοδιότητα στους δημάρχους και περιφερειάρχες να ορίζουν τους αντιδημάρχους-αντιπεριφερειάρχες.
Πόσο δημοκρατικές, αμερόληπτες και διαφανείς είναι οι καθοριζόμενες με τα παραπάνω άρθρα διαδικασίες όταν:
α. Τα μονοπρόσωπα αυτοδιοικητικά όργανα (περιφερειάρχης- δήμαρχος) έχουν καταλυτικό ρόλο και λόγο στις επιλογές των προσώπων για την συγκρότηση των προεδρείων. Επιλογές, που αναπόφευκτα σηματοδοτούν και συνεπάγονται σχέσεις εξάρτησης, χειραγώγησης και ομηρείας, με ό,τι αυτό σημαίνει στην εκπλήρωση του ρόλου των Συμβουλίων, ως τα κατ’ εξοχήν υπεύθυνα όργανα για «όλα» τα θέματα και τις αρμοδιότητες, που αφορούν την αυτοδιοίκηση, εκτός εκείνων που ανήκουν στις αρμοδιότητες άλλων οργάνων και ρητά ορίζονται με νόμο (άρθρα 65 και 163) και όχι το αντίθετο, που το σημερινό καθεστώς επιβάλλει και εφαρμόζεται.
β. Οι εγγενείς και επίκτητες παθογένειες του αυτοδιοικητικού συστήματος επιτρέπουν στα μονοπρόσωπα αυτοδιοικητικά όργανα, λόγω της άδικης κατανομής των εδρών, να ηγεμονεύουν και να κυριαρχούν των Συμβουλίων με ό,τι αυτό συνεπάγεται στη λήψη αμερόληπτων και κατά συνείδηση αποφάσεων των Συμβούλων.
Μια ριζοσπαστική αναθεώρηση κατά συνέπεια, της διαδικασίας συγκρότησης των προεδρείων Δημοτικών και Περιφερειακών Συμβουλίων και της κατανομής της αυτοδιοικητικής εξουσίας, κρίνεται επιβεβλημένη. Μια νέα διαδικασία μακράν της σημερινής, όπου κυρίαρχο ρόλο θα έχουν οι θεσμοί και όχι τα πρόσωπα, με μόνους πρωταγωνιστές τα Περιφερειακά και Δημοτικά Συμβούλια με τους νεοεκλεγμένους συμβούλους και χωρίς παρεμβάσεις των αρχηγών των αυτοδιοικητικών παρατάξεων.
Επικλήσεις ότι, με την συγκρότηση των προεδρείων και την κατανομή της εξουσίας από τα Συμβούλια, ο περιφερειάρχης και ο δήμαρχος θα πρόκειται για όργανα «μαριονέτες», αφού δεν θα μπορούν να ελέγχουν «εχθρικά… ;» συμβούλια, δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, καθόσον τα μονοπρόσωπα αυτά όργανα εκλέγονται για να υπηρετήσουν το θεσμό και όχι να ηγεμονεύσουν εχθρικών ή μη συμβουλίων. Η θεώρηση τους ως κυρίαρχα εκτελεστικά όργανα και όργανα ελέγχου της εξουσίας των επικουρικών τους οργάνων, χωρίς την έπαρση, αλαζονεία και τον ετσιθελισμό, που συντηρεί το σημερινό καθεστώς, καθιστά κυρίαρχο τον ρόλο και όχι τα πρόσωπα, που έρχονται και παρέρχονται.
Ενδεχόμενες διαφωνίες των Συμβουλίων και των μονοπρόσωπων εκτελεστικών οργάνων μπορούν και πρέπει να επιλύονται με θεσμοθετημένες δημοκρατικές διαδικασίες που αναδεικνύουν τη δημοκρατία και όχι με ενισχύσεις αρμοδιοτήτων, που οδηγούν σε κυριαρχίες. Για τη νέα διαδικασία συγκρότησης των αυτοδιοικητικών προεδρείων και της κατανομής της αυτοδιοικητικής εξουσίας από τα Συμβούλια προτείνονται:
Την πρώτη Κυριακή της έναρξης της αυτοδιοικητικής περιόδου και την πρώτη Κυριακή του μηνός Μαρτίου του τρίτου έτους, τα Περιφερειακά και Δημοτικά συμβούλια θα συνέρχονται ύστερα από πρόσκληση του προέδρου μιας τριμελούς προσωρινής επιτροπής συγκρότησης προεδρείου που θα απαρτίζουν οι τρεις πρώτοι σύμβουλοι που έχουν εκλεγεί με τις περισσότερες ψήφους ανεξάρτητα της παράταξης που ανήκουν. Πρόεδρος της επιτροπής θα είναι ο πρώτος σε ψήφους σύμβουλος και σε περίπτωση ισοψηφίας, εκείνος που είναι γραμμένος πρώτος κατά σειρά στην απόφαση του δικαστηρίου. Το σώμα εκλέγει τον πρόεδρο, τον αντιπρόεδρο και τον γραμματέα του Συμβουλίου χωριστά για το κάθε μέλος, με μυστική ψηφοφορία. Όλοι οι σύμβουλοι έχουν δικαίωμα υποψηφιότητας με αυτοπροτάσεις τους. Σε περίπτωση μη υπάρξεως αυτοπροτάσεων υποψηφίων, για θέση αιρετού οργάνου, το σύνολο των συμβούλων, που δεν έχουν εκλεγεί σε θέση ή αξίωμα, να θεωρούνται αυτοδίκαια υποψήφιοι για τη θέση, που δεν έχει εκδηλωθεί ενδιαφέρον και το συμβούλιο με την διαδικασία που περιγράφεται να αναδεικνύει τον δικαιούχο για τον οποίο η αποδοχή της θέσεως να είναι δεσμευτική.
Με τις αυτοπροτάσεις υποψηφιοτήτων των συμβούλων καταρτίζονται τα ψηφοδέλτια από το προσωρινό προεδρείο και αρχίζει η διαδικασία της ψηφοφορίας. Κάθε σύμβουλος να έχει δικαίωμα τριών επιλογών. Δικαιούχος είναι όποιος συγκεντρώσει την απόλυτη πλειοψηφία των ψήφων των Συμβούλων σε πρώτη ψηφοφορία ή μεταξύ των δύο επικρατέστερων υποψηφίων σε επαναληπτική. Σε περίπτωση ισοψηφίας ο δικαιούχος θα αναδεικνύεται με κλήρωση, την οποία θα διενεργεί ο προεδρεύων σύμβουλος. Με την εκλογή γραμματέα του προεδρείου ολοκληρώνεται η διαδικασία συγκρότησης σε Σώμα του Συμβουλίου. Τα εκλεγέντα μέλη του προεδρείου αναλαμβάνουν τα καθήκοντα τους και καταλαμβάνουν τις θέσεις τους στα έδρανα του προεδρείου, για να συνεχιστεί από το νέο εκλεγμένο προεδρείο η διαδικασία κατανομής της εξουσίας στα επικουρικά όργανα αντιπεριφερειάρχες, αντιδημάρχους. Η διαδικασία κατανομής της τοπικής εξουσίας πραγματοποιείται χωριστά για κάθε επικουρικό όργανο και δεν διαφέρει της διαδικασίας συγκρότησης του προεδρείου.
Η θητεία των προεδρείων των Συμβουλίων να ορίζεται στο μισό της αυτοδιοικητικής περιόδου. Η θητεία των επικουρικών οργάνων να ορίζεται σε ένα έτος και χωρίς δικαίωμα συνεχόμενης θητείας στο ίδιο αξίωμα ή υπηρεσία.
Πρόταση μομφής κατά επικουρικού οργάνου, που θα υποστηρίζεται από τα 2/3 των μελών του Συμβουλίου και δεσμευτικά με την σύμφωνη γνώμη του δημάρχου ή του περιφερειάρχη να συνεπάγεται την ανάκληση του διορισμού του.
Σέβομαι απόλυτα τις όποιες απόψεις διαφωνούν με τα προτεινόμενα, που αναντίρρητα ξεπερνούν τα άτολμα, αποσπασματικά, αποστεωμένα και κοντόφθαλμα μεταρρυθμιστικά εγχειρήματα που μέχρι σήμερα έχουν δοκιμαστεί και αποτύχει για μια ριζοσπαστική μεταρρύθμιση, που έχει ανάγκη η Αυτοδιοίκηση.
Στα ίδια αυτά μεταρρυθμιστικά εγχειρήματα, θα ενταχθεί και φτηνή επαναστατική προοδευτικότητα θα χαρακτηριστεί το νέο θεσμικό πλαίσιο της αυτοδιοίκησης «Κλεισθένης 1», που ανακοίνωσε σε συνέντευξή του στις 14-4-2018 ο υπουργός εσωτερικών Π. Σκουρλέτης, αν και εφόσον το νέο θεσμικό πλαίσιο δεν συνεπάγεται την ριζική αλλαγή του ήδη ξεπερασμένου αυτοδιοικητικού μας συστήματος, με την εφαρμογή ρηξικέλευθων θεσμικών τομών, χωρίς προϋποθέσεις και προαπαιτούμενα, που θα διαμορφώσουν ένα νέο, πρωτοποριακό αυτοδιοικητικό περιβάλλον.
Ένα αυτοδιοικητικό περιβάλλον όπου θα αποτελεί παρελθόν, το προσωπο-κεντρικό μοντέλο αυτοδιοικητικής εξουσίας του περιφερειάρχη και του δημάρχου και το οποίο θα διαδεχτεί νέο θεσμο-κεντρικό μοντέλο, με κυρίαρχο το Περιφερειακό και Δημοτικό Συμβούλιο, τα οποία πέραν του κατεξοχήν εποπτικού και ελεγκτικού τους ρόλου θα ορίζονται και ως τα μόνα αρμόδια και αποκλειστικά θεσμικά όργανα της συγκρότησής τους σε Σώμα και της κατανομής της αυτοδιοικητικής εξουσίας.
E-mail: [email protected]
*Ο Μανώλης Κομπολάκης είναι τ. δημοτικός σύμβουλος