Οκτώβρης! Ο δέκατος μήνας του χρόνου. Πήρε το όνομά του από τη λατινική λέξη octo που σημαίνει οκτώ και αυτό γιατί στο παλιό ρωμαϊκό ημερολόγιο, το οποίο άρχιζε από το μήνα Μάρτιο, κρατούσε την όγδοη θέση. Όμως τα πράγματα άλλαξαν και ο Οκτώβρης έγινε ο δέκατος μήνας του Γρηγοριανού ημερολογίου, διατηρώντας όμως την αρχική του ονομασία.
Συχνά ο λαός μας αποκαλεί τον μήνα αυτό με διάφορα ονόματα, όπως Άϊ Δημήτρης ή Άϊ Δημητριάτης από τη μεγάλη γιορτή του Αγίου Δημητρίου. Μία γιορτή που θεωρείται από τον λαό μας ως ορόσημο του χειμώνα και συνδυάζεται με τη γιορτή του Αγίου Γεωργίου, χωρίζοντας, οι γιορτές αυτές των δύο αγίων των τόσο αγαπημένων από τον λαό μας, το έτος σε δύο ίσα μέρη, στο χειμερινό και στο θερινό εξάμηνο αντίστοιχα. Το πιο σημαντικό δώρο τον Οκτώβρη στους γεωργούς, τα παλιότερα κυρίως χρόνια ήταν οι πολλές βροχές γι’ αυτό τον λόγο και σε πολλά μέρη λέγεται Βροχάρης.
Οι βροχές θεωρούνται ευεργειτικές και γι’ αυτό και ο λαός μας λέει: «Οκτώβρη και δεν έσπειρες, οκτώ σακιά δε γέμισες». Επίσης είναι ο μήνας της σποράς. Τον αποκαλούν συχνά Σποριά, Σποριάτη ή Σπαρτό, ονομασίες που τις συναντάμε και για τον επόμενο μήνα τον Νοέμβριο, αφού στην ουσία η σπορά είναι μία παρατεταμένη διαδικασία που απασχολεί τους γεωργούς από τα μέσα του Σεπτέμβρη, με αφετηρία την ευλογία του σπόρου στις εκκλησίες στη γιορτή της ύψωσης του Τιμίου Σταυρού. Σε άλλα μέρη της χώρας μας ο Οκτώβρης αναφέρεται ως Μπρουμάρης που σημαίνει ομιχλώδης, σκοτεινός.
Ένας μήνας γενικά με πολλά βάσανα και ταλαιπωρίες για τους ανθρώπους της υπαίθρου και τους γεωργούς, άνδρες και γυναίκες. Άλλοτε έμπαινε καλοκαιρινός και άλλες φορές χειμωνιάτικος. Πολλές ήταν οι εργασίες που έπρπε να γίνουν όπως το ζευγάριασμα, η σπορά στα χωράφια, το μάζεμα της ελιάς και οι φροντίδες για την εκτροφή των ζώων. Ο μήνας που οι ποιμένες αρχίζουν να κατεβαίνουν από τα βουνά στους κάμπους για να ξεχειμωνιάσουν. Ένα κατέβασμα επίπονο και αγωνιώδες, αφού οι μέρες έχουν ήδη μικρύνει και σε αντίξοες καιρικές συνθήκες τα ζώα εγκυμονούν.
Ο μήνας που ενώνει τις οικογένειες! Ο αποδημιτισμός των νεοελλήνων, ιδιαίτερα για τους οικονομικούς και επαγγελματικούς λόγους, ήταν ένα φαινόμενο που έντονα παρουσιάζεται από την εποχή της Τουρκοκρατίας στις ορεινές και άγονες περιοχές κυρίως της πατρίδας μας. Ο Άγιος Δημήτριος υπερηφανεύεται πως μαζεύει τις φαμελιές, επαναφέροντας στην οικογενειακή εστία όλα τα μέλη τους.
Ο Οκτώβριος που λανθασμένα συχνότατα γράφεται και προφέρεται Οκτώμβριος, είναι η καρδιά του φθινοπώρου. Χαρακτηρίζεται κυρίως από κάποιες γλυκιές λιακάδες, μετά τα πρωτοβρόχια, δίνοντας την ευκαιρία ν’ ανθίσουν τα χρυσάνθεμα που λέγονται και «αϊδημητριάτικα» αφενός και αφετέρου στην ύπαιθρο ν’ ανθίσουν ακόμα και στις σχισμάδες των βράχων, κατά τον ποιητή μας Γιάννη Ρίτσο τα κυκλάμινα, κάνοντάς τον να αναρωτιέται: «Κυκλάμινο, κυκλάμινο στου βράχου τη σχισμάδα, που βρήκες χρώματα κι ανθείς, που μίσχο και σαλεύεις».
Όμως, κλεινοντάς το πόνημά μου, θα γυρίσω έναν αιώνα πίσω σε εκείνο τον Οκτώβριο του 1923, για την πόλη μας. Συνέπεια της συντελούμενης μετακίνησης των προσφύγων και των Μουσουλμάνων εντός της πόλεως προκειμένου να εγκατασταθούν σε κάποιες οικίες, επήλθε μεγάλη αναστάτωση στην καθαριότητα, κάνοντας δύσκολη τη θέση της αρμόδιας υπηρεσίας του Δήμου μας. Ο νομάρχης Ηρακλείου Λυδάκης τέτοιες μέρες του Οκτώβρη βρίσκεται στη Μεσσαρά, προκειμένου να επιθεωρήσει τα επιδιορθούμενα Μουσουλμανικά χωριάγια την εγκατάσταση των προσφύγων.
Η Διευθύντρια του Γυμνασιακού παρθεναγωγείου Ηρακλείου δις Αμαριώτου, με έκθεσή της στη Νομαρχία Ηρακλείου χαρακτηρίζει ακατάλληλο το οίκημα του ιδρύματος. Η σταφιδική Επιτροπή Ηρακλείου απαγόρευσε το ξελίκισμα των σταφίδων σε ιδιωτικά οικήματα ή άλλα μέρη πλην των δεδηλωμένων.
Οι παραβάτες θα τιμωρούνται. Επίσης αυστηρός έλεγχος διενεργείται από τους αγροφύλακες ή αμπελικούς ή δραγάτες όπως τους έλεγαν, αφού οι παραβιάσεις αγροικιών και οικημάτων, κυρίως της υπαίθρου, ήταν συχνές.
Τέτοιες μέρες εκείνου του Οκτώβρη του 1923… Όταν στην πόλη μας γίνονται οι πρώτες τοποθετήσεις τηλεφώνων, επιβλέποντος του ιδίου του Επιθεωρητή τηλεφώνων και τηλεγράφων Κρήτης Αντωνίου Πετροπούλου. Η φωτογραφία μας λέει πολλά…