Κακά νέα μάς επεφύλαξε στον αποχαιρετισμό του ο προηγούμενος μήνας. Η τραγωδία από την φονική κατολίσθηση στην Αγία Φωτιά και τα απανωτά τροχαία δυστυχήματα στους δρόμους του νησιού μας δεν ήταν και ό,τι καλύτερο, χωρίς βέβαια να λείπουν και άλλα περιστατικά που συμβαίνουν και μας “διαφημίζουν”. Αίσια λοιπόν μπήκαμε στο Νοέμβριο, που πιστεύουμε να είναι διαφορετικός και να είναι ο μήνας με τις χαρές.
Βέβαια ο Νοέμβρης είναι και μήνας με τις πολλές γιορτές αφενός και αφετέρου με πάρα πολλές ονομασίες, εξαιτίας των εορτών του. Συνηθίζεται να παίρνει ονόματα από Αγίους, αλλά και από τις διάφορες εργασίες που γίνονται αυτό το μήνα. Πιο συγκεκριμένα τον συναντάμε σαν Άι Γιώργη (εξαιτίας του Άι Γιώργη του μεθυστή), Αρχαγγελιάτη ή Αϊ-Στράτηγο, Φιλιππιάτη, Αγιαντρέα ή Αντριά.
Επίσης ονομάζεται Σπαρτής, Σποριάς, Κρασομηνάς, Βροχάρης και Παχνιστής. Ο μήνας που η πόλη μας τιμά και εορτάζει τον πολιούχο Άγιό της, τον προστάτη της Άγιο Μηνά τον Καστρινό, τον Δικό της Άγιο. Αυτό το μήνα ο αστερισμός της Πλειάδας, της Πούλιας, όπως τη λέει ο λαός μας, δύει λίγο πριν την ανατολή του ηλίου, που σημαίνει, ότι σηματοδοτεί την αρχή του χειμώνα. Χαρακτηριστικό είναι το δίστιχο που ακολουθεί:
«Ο Άι Μηνάς εμήνυσε.
Πούλια μην ξημερώσει».
Αυτό μαρτυρεί την σύνδεση του προαναφερθέντος φαινομένου με τη γιορτή του Αγίου Μηνά. Ο Νοέμβρης θεωρούνταν και μήνας της αντιδικίας, μιας μόνιμης αντιπαράθεσης που υπήρχε ανάμεσα σε γεωργούς και κτηνοτρόφους, αφού τέτοια εποχή, τέτοιες μέρες, γεωργοί και ημινομάδες κτηνοτρόφοι (οι τελευταίοι κατεβαίνουν στα χειμαδιά για να ξεχειμωνιάσουν τα κοπάδια τους), βρίσκονται γείτονες στον ίδιο χώρο, τις περισσότερες φορές.
Όμως πάντα μια γειτνίαση δημιουργεί προστριβές, ειδικά όταν τα συμφέρονταν αλληλοσυγκρούονται. Κάτι βέβαια που με την καλή θέληση και την λογική πρόθεση και τοποθέτηση των πραγμάτων, οδηγεί πάντοτε σε επίλυση των διαφορών κατά τον καλύτερο τρόπο.
Παλιότερα που η ζωή ήταν κυρίως γεωργική, δινόταν μεγάλη σημασία αυτό το μήνα στη διαδικασία της σποράς. Γι’ αυτό στις 21 Νοεμβρίου, εορτή της Παναγίας της Μεσοσπορίτισσας ή Πολυσπορίτισσας έβραζαν δημητριακά (τα πολύσπορα ή μπόλια, και τα μοίραζαν στην εκκλησία την ημέρα αυτή, ευχόμενοι καλές σοδειές.
Προφανώς η Παναγιά η Πολυσπορίτισσα να έχει τον ρόλο της Θεάς Δήμητρας; Δεν αποκλείεται κάποια τέτοια σχετική ερμηνεία. Ουσιαστικά τον Νοέμβριο οι αγροτικές εργασίες τελειώνουν, ακολουθούν οι μικρές μέρες του χειμώνα με τις βροχές και τις ατέλειωτες νύχτες. Ας γυρίσουμε όμως, έναν αιώνα πριν, στην πόλη μας. Τέτοιες μέρες του Νοεμβρίου στο Μεγάλο Κάστρο!
Η “πολυκλινική των προσφυγοπαίδων» την οποία ίδρυσε στην πόλη μας, η Αμερικανίς κ. Άντερσον, άρχισε να λειτουργεί κανονικά στους χώρους του Μεγάλου Στρατώνα στην πλατεία των Τριών Καμαρών, εκεί όπου σήμερα είναι το κτήριο της Περιφέρειας.
Επίσης αυτές τις μέρες αρχίζουν τα μαθήματα του Ανωτέρου Γυμνασιακού Παρθεναγωγείου και συγκεκριμένα την Τετάρτη 2α Νοεμβρίου 1921. Την επομένη σύμφωνα με δημοσίευμα της τοπικής εφημερίδας “ΝΕΑ ΕΦΗΜΕΡΙΣ”, θα αρχίσουν τα μαθήματα του διδασκαλείου Θηλέων.
Τότε φυσικά δεν υπήρχε το “καλάθι της νοικοκυράς”, όμως η Νομαρχία Ηρακλείου με διαταγή της, έχει συμφωνήσει με τα αρτοποιεία της πόλεώς μας, τα οποία θα προμηθεύσουν άρτο τους πρόσφυγες. Πρόκειται για τα αρτοποιεία των: Κ. Τσουβαλίδη, Δ. Χανδάνου, Γ. Δάκα, Δ. Νεραντζούλη, Α. Μητσοπούλου, και Γαβριήλ Μπάκου. Στην πόλη μας επίσης από την 1η του μηνός Νοεμβρίου γίνονται ιδιαίτερα μαθήματα ξένων γλωσσών (Γαλλικής, Γερμανικής, Ιταλικής και Ρωμανικής). Υπεύθυνος καθηγητής ο Θεοδόσιος Οικονομίδης. Ας δούμε όμως όμως την συγκεκριμένη καταχώρηση της εφημερίδας:
«Από 22 ετών διδάσκονται ενταύθα μαθητάς πάσης κοινωνικής τάξεως και ηλικίας, γνωρίζουσι με και τα έργα μου πάντες. Όπου ομιλούν τα έργα περιττεύουν αι περιαυτολογίας. Η πληθύς των υπ’ εμού κατά το μακρόν τούτο διάστημα, της εδώ αδιακόπου βιώσεώς μοι διδαχθέντων μαθητών, οίτινες αποτελούσι το άνθος της Νεολαίας, η οποία ποικιλοτρόπως δρα ενταύθα, χρησμιμοποιούσα αποτελεσματικώς εις τας εργασίας, της τας υπ’ εμού διδαχθείσας γλώσσας, είναι το πειστικώτατον τεκμήριον της πρακτικής και τελεσφόρου διδακτικής μεθόδου και η αρίστη ρεκλάμα ως και το εχέγγυον της μεταδοτικής διδασκαλίας μου. Διά τα περαιτέρω απευθυντέον εις την Δημοτικήν Βιβλιοθήκην 8.30-11.00 και 14.30-17.00 καθ’ εκάστην Θεοδόσιος Οικονομίδης».
Ο τελευταίος διορίστηκε έφορος της Βικελαίας Δημοτικής Βιβλιοθήκης το 1909, ένα χρόνο μετά, όταν έφθασε στην πόλη μας η δωρεά βιβλίων του Δημητρίου Βικέλα, τα οποία απετέλεσαν και τον πυρήνα της δημιουργίας της Βιβλιοθήκης μας. Ο Θεοδόσιος Οικονομίδης ήταν ένας φωτισμένος άνθρωπος και σ’ αυτόν οφείλουμε πολλά, καθώς και την διάσωση του πολύτιμου αρχειακού υλικού, το οποίο εμπλουτίζει το περιεχόμενο της Βικελαίας Βιβλιοθήκης.
Τέτοιες μέρες του Νοεμβρίου ο προαναφερόμενος έφορος μαζί με μια εννεαμελή επιτροπή προσπαθούσαν να ετοιμάσουν το έδαφος ώστε η Βιβλιοθήκη ν’ ανοίξει τις πύλες της για τους αναγνώστες και γενικά για το φιλόμουσο κοινό της πόλης μας. Όπερ και εγένετο, τα Χριστούγεννα του 1911, η Βικελαία υποδέχεται τους ανυπομονούντες και πολυπληθείς αναγνώστες της. Από τη στήλη μας αυτή σας ευχόμαστε καλό μήνα, γεμάτο υγεία, χαρά και ευτυχία!