Μάης… ο πέμπτος μήνας στο ημερολόγιό μας και το όνομά του να προέρχεται από την αρχαία ρωμαϊκή θεότητα maja, η οποία έχει τις ρίζες της στην αρχαία ελληνική λέξη μαία, που σημαίνει μητέρα, τροφός. Έτσι λοιπόν, δεν μπορεί να συμβόλιζε, παρά μόνο τη γονιμότητα της γης.
Οι Ρωμαίοι πιστοί στο δόγμα “άρτος και θεάματα”, όσο κανείς άλλος λαός, προκειμένου να τιμήσουν την Θεά τους, την ημέρα της Πρωτομαγιάς θυσίαζαν ικανό αριθμό χοιριδίων στο βωμό της, προκειμένου να την ευχριστήσουν. Αργότερα η θεότητα Maja ταυτίστηκε με την νύμφη Μαία, την πιο όμορφη από τις ατλαντίδες, μητέρα του Θεού Ερμή.
Ο λαός μας πολλές φορές καταφεύγοντας στην παρετυμολογία συσχετίζει τον Μάη με τη μάγια, θεωρώντας τον μήνα μαγεμένο. Πολλές είναι οι λαϊκές ονομασίες που του έχουν δώσει: Πράσινος, λούλουδος, κερασάρης, τριανταφυλλάς, ανοιξιάτης, φουσκοδέντρης.
Τόσο στην γενέθλια γη μου, στο χωριό Λαύκος του Νοτίου Πηλίου, αλλά και σ’ όλο το Πήλιο, ήταν πολυσήμαντη η φυσιολατρική γιορτή της Πρωτομαγιάς και με πολλή λαχτάρα καρτερούσαν οι παππούδες μας. Ο ερχομός του Μάη συμβόλιζε στο βουνό των κενταύρων τη νίκη του καλοκαιριού επί του χειμώνα, το θρίαμβο της ζωής ενάντια στον θάνατο.
Γι’ αυτό και τα πηλειορίτικα έθιμα της Πρωτομαγιάς, ήταν κυρίως μαγικά και αντιβασκανικά, με σκοπό να προφυλάξουν και να αναβλαστίσουν. Με την ομοιοπαθητική μαγεία οι Πηλειορίτες θέλησαν όχι μόνο ν’ αναπαραστήσουν την αναγέννηση της φύσης και της ζωής, αλλά και να προφυλαχτούν από τις μυστικές και καταλυτικά βλαφτικές εκείνες δυνάμεις που επιβουλεύονται την ευτυχία των ανθρώπων. Ένα κυρίαρχο όπλο απέναντι στις προαναφερόμενες αυτές δυνάμεις ήταν το σκόρδο. Χρησίμευε ως αντίδοτο.
Πάντοτε οι παλιότεροι το έβαζαν μαζί με τα άλλα λουλούδια στο άνθινο πρωτομαγιάτικο στεφάνι, που το κρεμούσαν στις πηλειορίτικες εξώπορτες και ήταν απαραίτητο και αναγκαίο όπως έλεγαν: για το “κακό του ματ’”, για το “κακό μάτι” όπως θα λέγαμε εμείς οι νεώτεροι. Χαρακτηριστική ήταν η κίνηση των γυναικών που σηκώνονταν πρωί πρωί την Πρωτομαγιά για να βρέξουν τα χέρια τους με την δροσιά των λουλουδιών, την οποία περνούσαν στα πρόσωπά τους, εξασφαλίζοντας την παντοτινή δροσιά του Μάη!
Μάης… ο μήνας που επιτρέπει τις μετακινήσεις, λόγω του καιρού. Αυτό το μήνα διαλέγουν οι ποιμένες για να μετακινήσουν τα κοπάδια τους από τα χειμαδιά στο βουνό.
Οι πλάνητες κτηνοτρόφοι αντιμετωπίζουν την χειμερινή περίοδο στους κάμπους σαν ένα αναγκαστικό περιοδικό διάλειμμα του ποιμενικού τους βίου, ένα είδος ξενιτεμού δηλαδη από τα βουνά. Πως και πως όλοι τους περίμεναν το Μάη, να αποχαιρετήσουν τα χειμαδιά στο μεταβατικό στάδιο δύο εποχών, δύο κόσμων.
Προϋπόθεση βέβια αυτής της μετακίνησης ήταν να “θυσιαστεί” ο Αγιωργίτης” αμνός στον “δικό τους” καβαλάρη Άγιο και στη συνέχεια ανηφόριζαν προς τα αλπικά λιβάδια. Η εποχική μετακίνηση σ’ όλη την Βαλκανική νομάδων κτηνοτρόφων γίνεται με ορόσημο τις γιορτές του Άη Δημήτρη για το χειμώνα και του Άη Γιώργη για το καλοκαίρι. Αν οι κάμποι χωρίζουν, τα βουνά ενώνουν και αυτό το καλοκαιρινό αντάμωμα αναδεικνύει και τη σημασία των ορεινών περιοχών, ως τόπων συνάντησης και επικοινωνίας. Με τον ερχομό της Άνοιξης και ειδικά μόλις πατάει ο Μάης, γύριζε και ο ξενιτεμένος στον τόπο του, όπως φαίνεται και από τους παρακάτω στίχους:
“Tώρα μαγιά, τώρα δροσιά, τώρα το καλοκαίρι,
τώρα κι ο ξένος βούλεται, στον τόπο του να πάει,
νύχτα σελώνει τ’ άλογο, νύχτα το καλιγώνει,
βάζει ασημένια πέταλα, καρφιά μαλαματένια”.
Θα κλείσω όμως το σημερινό μου πόνημα με την κίνηση που είχε αυτέ τις μέρες της Πρωτομαγιάς, η πόλη μας το Ηράκλειο. Μιλάμε για τις αρχές της δεκαετίας του εξήντα! Η κίνηση πράγματι εξαιρετική. Αυτοκίνητα, από λιμουζίνες ως και φορτηγά, αραμπάδες, ποδήλατα, μοτοσυκλέτες, ακόμα και… γαϊδουράκια είχαν τεθεί σε κινητοποίηση.
Μεγάλη κοσμοσυρροή παρατηρείται στην Κνωσό και στα μαγευτικά προάστεια Άγιος Ιώαννης, Μασταμπάς, Φορτέτσα, Πόρος, Πατέλλες, Κατσαμπάς. Όλοι τους αναζητούν την δροσεράδα και την μυρωμένη εξοχή, όπου θα κάνουν τους Μάηδες, προκειμένου να στολίσουν τα σπίτια τους. Επίσης ιδιαίτερη κίνηση παρουσιάζουν τα Σπήλια και η Αγία Ειρήνη. Πολλοί που θέλουν να διασκεδάσουν και να χορέψουν επιλέγουν στις Αρχάνες το μοναδικό σ’ όλο το νομό μας κέντρο “Φαντάζια-Ροδακινιές”.
Ασφυκτική κίνηση ακόμα παρουσίαζε το εξαιρετικό κέντρο του Μπαλαχούτη “Φέμινα” στον Άγιο Ιωάννη που ο χορός κράτησε μέχρι τα μεσάνυχτα. Ιδιαίτερη ήταν η κίνηση, ιδιαιτέρως του ωραιόκοσμου που βγήκε για να γιορτάσει την πρωτομαγιά στην αρτηρία Μπεντεβή, Άι Γιάννη, Φορτέτσας, Κνωσού, όπου η ύπαρξη ψυχαγωγικών κέντρων συγκέντρωσε το μεγαλύτερο πλήθος των εορταστών.
Οι εντός των τειχών βέβαια γιόρτασαν την πρωτομαγιά με τον δικό τους τρόπο. Επίκεντρο του εορτασμού βέβαια, όπως συνηθίζεται, είναι το Εργατικό Κέντρο Ηρακλείου, όπου από τα γραφεία του πέρασαν, τιμώντας με την παρουσία τους οι αρχές του τόπου μας.
Ο Αρχιεπίσκοπος Ευγένιος με τον πρωτοσύγκελο της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κρήτης Δημήτριο Μπουρλάκη, καθώ και με τον αρχιμανδρίτη Νικόλαο Ξένο. Ο νομάρχης Ηρακλείου Παϊτάκης, ο Δήμαρχος Γεώργιος Γεωργιάδης, ο Διοικητής Χωροφυλακής Καστανάκης μαζί με τους Διοικητές των αστυνομικών τμημάτων, ο πρόεδρος του Εμπορικού Επιμελητηρίου Καστελλάκης με τον αντιπρόεδρό του Ιωσήφ Μηλιαράκη και άλλοι παράγοντες, ανταλλάσσοντας ευχές μεταξύ τους “του χρόνου ο εορτασμός να είναι καλύτερος!».