Η πρόσφατή συγκρότηση της επιτροπής της τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ) με επικεφαλής τον καθηγητή Δασκαλάκη του ΜΙΤ, ήταν μια σημαντική απόφαση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη.
Ο ρόλος της επιτροπής είναι να παρακολουθεί και να ενημερώνει τον ίδιο τον πρωθυπουργό και την Κυβέρνηση για τις συνεχείς εξελίξεις της ΤΝ, τη χρησιμότητα τους αλλά και για τους πιθανούς κινδύνους που απορρέουν από αυτές.
Αλήθεια, κινδυνεύει η ανθρωπότητα από την ΤΝ;
Μερικοί ειδικοί θεωρούν την ΤΝ την τρίτη πιθανή αιτία εξαφάνισης της ανθρωπότητας μετα τον πυρηνικό πόλεμο και την κλιματική αλλαγή, κάτι που δεν έχει συζητηθεί αρκετά.
Η ΤΝ είναι η πιο ταχύτερα εξελισσόμενη επιστήμη, που οι εφαρμογές της επηρεάζουν σχεδόν όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Η ΤΝ σήμερα είναι σε επίπεδο υποδεέστερη της ανθρώπινης ,αλλά υποστηρίζεται ότι τις επόμενες δεκαετίες(α) η ΤΝ μπορεί να φθάσει την ανθρώπινη. Όταν αυτό επιτευχθεί ανοίγει πλέον ο δρόμος για την ΥΠΕΡ-ΤΝ δηλαδή, την ΤΝ Ισχυρότερη αυτής του ανθρώπινου Νου. Αν και αυτό θα είναι τεράστιο επιστημονικό επίτευγμα, μερικοί «σοφοί» της ΤΝ φοβούνται ότι μπορεί να είναι και το τελευταίο.
Αν αναλογισθούμε τις συνέπειες του γεγονότος ότι πλέον ο άνθρωπος ΔΕΝ θα είναι το εξυπνότερο Ον στον πλανήτη Γη, το πως θα συμπεριφερθεί η ΥΠΕΡ-ΤΝ στο ανθρώπινο γένος είναι πολύ δύσκολο να προβλεφθεί με απόλυτη ακρίβεια και επομένως είναι άκρως απαραίτητο να ληφθούν τα κατάλληλα προστατευτικά μέτρα ούτως ώστε η ΥΠΕΡ-ΤΝ να συνεχίσει να είναι στο πλευρό του ανθρώπου και όχι απέναντι ή εναντίον του.
Στην τελευταία περίπτωση θα είναι και η πρώτη φορά που οι άνθρωποι δεν θα πολεμούν ανθρώπους αλλά ένα δημιούργημά τους.
Ένας τρόπος που μπορεί να αποφευχθεί αυτό είναι και η συνειδητοποίηση της προσωπικής ηθικής ευθύνης του κάθε επιστήμονα της ΤΝ, των κομπιούτερ, της ρομποτικής και των αλγορίθμων αλλά και η θέσπιση αυστηρών δεοντολογικών κανόνων εκτέλεσης του έργου τους.
Μια πρόταση (*), βασιζομένη στον διάσημο ΟΡΚΟ του ΙΠΠΟΚΡΑΤΗ, εισηγείται να γινεί η Ιατρική Ηθική πρότυπο της Ηθικής της ΤΝ(**). Όπως, ο διαχρονικός Όρκος του Ιπποκράτη έβαλε τα θεμέλια όχι μόνο της Ιατρικής Ηθικής αλλά και των πανανθρώπινων κανόνων δεοντολογίας, έτσι ένας όρκος για τους επιστήμονες της ΤΝ και των κομπιούτερ μπορεί να αποτελέσει τη βάση για τις ηθικές και δεοντολογικές πτυχές του θέματος τονίζοντας πρωτίστως την προσωπική ευθύνη καθενός εξ αυτών.
Η διάδοση ενός τέτοιου όρκου είναι δυνατόν να ευαισθητοποιήσει το ευρύ κοινό αλλά και αυτούς που τελικά παίρνουν τις αποφάσεις (decision makers) για το κοινωνικό σύνολο, κυβερνήσεις και διεθνείς οργανισμούς, για τη δημιουργία, το ταχύτερο δυνατόν, διεθνών κανόνων ασφαλείας.
Η πρόταση(*) περιγράφει τα επιμέρους σημεία του Όρκου, που όπως αυτά του Ιπποκράτη, στηρίζονται σε απλές αλλά σαφείς προτροπές όπως:
Να μοιράζομαι τις γνώσεις μου ελεύθερα με τους συνάδελφους μου (ανοικτή τεχνολογία), πριν ολοκληρώσω κάθε εργασία να εξετάζω εξονυχιστικά τις ηθικές παραμέτρους της και να δηλώνω τις συγκρούσεις ενδιαφερόντων (conflict of interest), να μη συμμετέχω σε ΤΝ αυτοματοποιημένων όπλων, πυρηνικών, βιολογικών, χημικών και να προσαρμόζω κανόνες μέγιστης ασφάλειας σε μηχανές που μαθαίνουν και βελτιώνονται από μόνες τους. Ποτέ δεν θα κάνω επικίνδυνη χρήση της ΤΝ στην ιατρική ούτε για κακοήθεις παρεμβάσεις στο γονιδίωμα. Δεν θα υποκύπτω σε κακόβουλες πιέσεις από οπού κι αν προέρχονται, εργοδότες, κυβερνήσεις κ άλλους ακόμη και με κίνδυνο της ζωής μου. Θα χρησιμοποιήσω την ΤΝ για τη βελτίωση των ταξιδιών στο Διάστημα και της ανθρώπινης ζωής οπουδήποτε αυτή υπάρξει στο Σύμπαν.
Στο δύσκολο, προκλητικό αλλά πολύ σημαντικό ερώτημα αν ποτέ θα αποκτήσουν «Ηθική οι Μηχανές;» η απάντηση ίσως είναι ναι, αφού όμως πρώτα αποκτήσουν εν συναίσθηση ηθικής και κανόνων δεοντολογίας οι επιστήμονες που θα τις κατασκευάσουν!
Ο Όρκος αν καθιερωθεί και αρχίσει από τα Ελληνικά Πανεπιστήμια, εύκολα θα μπορεί να επεκταθεί στο Δυτικό κόσμο και θα προσθέσει άλλο ένα θετικό πρόσημο στη Χώρα μας.
Τέλος ένας Ιπποκράτειος όρκος για τους επιστήμονες της ΤΝ, αν και δεν αποτελεί την πανάκεια μπορεί να γίνει το πρώτο βημα Ηθικής και Δεοντολογίας στον τομέα της Υψηλής τεχνολογίας.
(*){Nikolaos Siafakas: Do we need a Hippocratic Oath for the artificial intelligence scientists? AI magazine, 2021: 42: 57-61.}
(**) Nikolaos M. Siafakas: Medical Ethics prototype for Artificial Intelligence Ethics. Journal of Philosophy and Ethics: 2023: 5(2): 1-3
*Ο Νίκος Σιαφάκας είναι MD, PhD ομότιμος καθηγητής Πνευμονολογίας και Επισκέπτης καθηγητής Τμήματος Υπολογιστών, Πανεπιστήμιου Κρήτης