Τον Μάιο του 2010, η κόρη του Στάνλεϋ Μος Γαβριέλα Μπούλοκ με τον σύζυγό της Ούγκο και τις τρεις κόρες τους επισκέφτηκαν την Κρήτη. Θα ακολουθούσαν τα χνάρια του πατέρα της Μος κατά την επιχείρηση της απαγωγής του Στρατηγού Κράιπε. Όταν η οικογένεια επέστρεψε στη Αγγλία, η Γαβριέλα απέστειλε το ημερολόγιο που κράτησε από την επίσκεψή της και το ονόμασε «οδοιπορικό στην Κρήτη» σ’αυτούς που την βοήθησαν.
Μεταξύ των παραληπτών ήταν και ο τότε Πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Κασταμονίτσας +Μιχάλης Σαριδάκης. Το κείμενο μετέφρασε στα Ελληνικά ο αδερφός του Προέδρου Γιάννης Σαριδάκης και αποσπάσματα δημοσίευσε η εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ στο ένθετο περιοδικό της με αριθμό τεύχους 142, στις 3 Νοεμβρίου 2010.
Σήμερα, 78 χρόνια μετά την απαγωγή του Στρατηγού Κράιπε, παρουσιάζουμε με σεβασμό το σύνολο σχεδόν του κειμένου της κόρης του Μος Γαβριέλας Μπούλοκ.
(Λόγω του χώρου που μας διαθέτει η εφημερίδα, παραλείπουμε ελάχιστες παραγράφους).
«Από μικρό κορίτσι, ονειρευόμουνα την Κρήτη. Το 1994, ο πατέρας μου William (Bill) Stanley Moss (1921 – 1965), ήρθε στην Κρήτη ως Βρετανός πράκτορας. Μαζί με τον Πάτρικ Λη Φέρμορ (Μιχάλη), και με τη βοήθεια της κρητικής Αντίστασης, επιχείρησε να πραγματοποιήσει το τολμηρό σχέδιο απαγωγής του ναζί Στρατηγού Κράιπε. Η αποστολή στέφτηκε με επιτυχία. Ταξίδεψαν για 18 ημέρες με τα πόδια προς τα νότια του νησιού. Στον Ψηλορείτη. Προστατευμένοι από δεκάδες γενναίους άνδρες, γυναίκες και παιδιά. Την 18η μέρα, ο πατέρας μου έφυγε από την Κρήτη με το πλοίο για να παραδώσει τον Κράιπε στον Συμμαχικό Αρχηγείο στο Κάιρο.
Αυτό το επεισόδιο ήταν το σημαντικότερο της ζωής του πατέρα μου – και ως εκ τούτου, για μένα και την οικογένεια μου. Η Κρήτη έχει προσλάβει θρυλικές διαστάσεις. Εξαιτίας αυτού, αλλά και επειδή ήμουν τόσο νέα, όταν έχασα τον πατέρα μου, λαχταρούσα να έρθω στην Κρήτη. Και τον Μάιο του τρέχοντος έτους (2010), το όνειρο έγινε πραγματικότητα.
Κανείς δεν ήξερε στην Κρήτη για την άφιξη μας, και δεν ξέραμε τι θα μπορούσαμε να βρούμε ή πως θα γινόμαστε δεχτοί. Γνωρίζαμε πολύ καλά πόσοι άνθρωποι διακινδύνευσαν τη ζωή τους για να βοηθήσουν τον πατέρα μου. Η καταστροφή των χωριών του Αμαρίου και Ανωγείων βάραινε στις καρδιές μας. Ξέραμε για τον ηρωισμό και τα απερίγραπτα βάσανα του κρητικού λαού υπό τη ναζιστική κατοχή. Ξέραμε για την εξαιρετική γενναιοδωρία με την οποία οι ντόπιοι προστάτεψαν τους Βρετανούς πράκτορες. Κάθε μέρα στην Κρήτη θα μαθαίναμε και περισσότερα. Σκοπός μας ήταν να βρούμε τους ανθρώπου και τις οικογένειες τους, που είχαν βοηθήσει τον πατέρα μου και να τους ευχαριστήσω.
Το ταξίδι της ανακάλυψης ξεκίνησε όταν ο σύζυγός μου Hugh (Ούγκο) και εγώ τυχαία σταματήσαμε για γεύμα στην Κνωσσό. Μετά από μια επίσκεψη στο παλάτι, στόχος μας ήταν να βρούμε τη Βίλα Αριάδνη, όπου το 1944 ο Στρατηγός Κράιπε έπαιρνε τον υπνάκο του. Ήμασταν τυχεροί: στην πύλη ένας Άγγλος, που ονομάζεται Δον Everly ρώτησε αν μπορούσε να μας βοηθήσει, και όταν άκουσε την ιστορία μας, προσφέρθηκε ευγενικά να μας δείξει τη βίλα, η οποία δεν είναι ανοικτή στο κοινό. Ήταν ένας αρχαιολόγος και μας έκανε μια συναρπαστική ξενάγηση.
Κατά την στροφή στο δρόμο προς Αρχάνες, εντοπίσαμε το Μνημείο, και με συγκίνηση διαπιστώσαμε ότι αυτό ήταν το ακριβές μέρος όπου, τη νύχτα της 24 Απριλίου του 1944, ο Πάτρικ Λη Φέρμορ και ο πατέρας μου, μεταμφιεσμένος με γερμανική στολή, υποστηριζόμενοι από την ομάδα απαγωγής με Κρήτες, σταμάτησαν το αυτοκίνητο του στρατηγού με τη γερμανική σημαία. Τώρα ήμουν εκεί στο ίδιο σημείο όπου η απαγωγή έλαβε χώρα.
Από τις Αρχάνες , επισκεφθήκαμε τα ορεινά χωριά, όπου ο πατέρας μου είχε βρει καταφύγιο. Πρώτος σταθμός, η Κασταμονίτσα. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, ο πατέρας μου και ο Πάτρικ Λη Φέρμορ φιλοξενήθηκαν γενναιόδωρα στο σπίτι της οικογένειας του Ζαχάρη (Κίμων), του οποίου είχαμε μια φωτογραφία. Ξέραμε ελάχιστα ελληνικά. Δείξαμε τη φωτογραφία μας – αλλά και τις φωτογραφίες από το βιβλίο που έγραψε ο πατέρας μου το 1950 για την απαγωγή («II Met by Moonlight – Συνάντηση στο Σεληνόφως»), – στον ιδιοκτήτη του Καφενείου. Ήταν μια συγκινητική στιγμή για αυτόν και για εμάς. Σφίξαμε τα χέρια, βουβά.
Μετά τη ζεστή περιποίηση μας έδειξε προς την κατεύθυνση του σπιτιού που ψάχναμε, πάνω στο λόφο. Και να το σπίτι ήταν εκεί! Καθώς δεν υπήρχε κανείς, περπατήσαμε γύρω στον κήπο. Σύντομα ο Γιώργης, ένας ευγενικός γλυκομίλητος άνθρωπος, μας οδήγησε στο μικρό κατάστημα του στη γωνία και με ένα τηλεφώνημα, εμφανίστηκε ο Γιάννης Σηφάκης (Σηφογιάννης). Εγγονός του βοσκού Σηφογιάννη που φιλοξένησε τον πατέρα μου στο λημέρι – στη μάντρα του στα Λασηθιώτικα βουνά (όρος Δίκτη)! Αυτό ήταν απίστευτα συναρπαστικό. Συναντήσαμε επίσης τον Μιχάλη Σαριδάκη που μας πήγε στο σπίτι της οικογένειας Ψυλλάκη, όπου συναντήσαμε τον Νίκο και τον πατέρα του, ο οποίος είχε πολεμήσει ως αντάρτης με το Μπουτζαλή.
Νιώσαμε όμορφα μαζί τους με ρακί, μεζέδες και τα πορτοκάλια στη σκιά της αυλής τους. Γίναμε παρέα, νέοι και μεγαλύτεροι. Στη παρέα προστέθηκε και ο Καστελλιανός δάσκαλος, Γιώργος Καλογεράκης, ιστορικός και συγγραφέας. Βρήκαμε μοναδική καλοσύνη στην Κασταμονίτσα. Η πρώτη μέρα μας έκανε πολύ ευτυχισμένους, πάνω από κάθε ελπίδα και προσδοκία μας!
Έτσι συνεχίσαμε, όπου πήγαμε, συναντήσαμε ένα ενδιαφέρον και μια ζεστασιά που μας άγγιξε βαθιά. Οι άνθρωποι μας βοήθησαν με έναν τρόπο απολύτως μαγικό. Τα βιβλία και οι φωτογραφίες μας πέρασαν από χέρι σε χέρι, αγγίζοντας μια πλούσια φλέβα της μνήμης και της συγκίνησης. Περίπου στα μισά του ταξιδιού στο χρόνο, στο νησί, ήλθαν και οι τρεις κόρες μας (Clare 25, Έλενα 24, και Liely 20). Ήταν υπέροχο για την οικογένειά μου να είναι μαζί σ΄αυτή την εμπειρία. Πραγματικά «ιστορική». Ακούσαμε ιστορίες εξαιρετικής τόλμης, αποφασιστικότητας για αντίστασης, κεφιού και συναδελφικότητας. Παράλληλα με το απαράμιλλο σθένος υπήρχε η θλίψη και ο πόνος για τις απώλειες. Η γενναιοδωρία που εισπράτταμε γινόταν έτσι πιο ουσιαστική. Η εμπειρία μας, βαθύτερη. Πως μπορούσαμε να ξοφλήσουμε το χρέος μας;
Στο Φωτεινού απολαύσαμε τη Δέσποινα Πέρρος που με όλη την οικογένειά της, φρόντισε τους Βρετανούς πράκτορες, όπως είχε κάνει όλο το χωριό. Η Δέσποινα θυμόταν έντονα πως τους μετέφερε τρόφιμα και πολλά άλλα. Αυτή και η κόρη Αλεξάνδρα της, καθώς και η ανιψιά της Ζαχαρένια, ήταν πολύ ευγενικοί μαζί μας. Μάθαμε πολλά. Με θλίψη στις καρδιές μας, πήγαμε στο Γερακάρι, γνωρίζοντας την τραγική ιστορία του. Εκεί αποτίσαμε τιμές στο μνημείο. Γνωρίζαμε ότι ο θρυλικός Κοκονάς είχε πρόσφατα πεθάνει. Θα’ θελα να είχαμε κάνει μια προσπάθεια να βρούμε του γιο του που ήξερε τον Πάτρικ Λη Φέρμορ τόσο καλά. Στο Χαρασσό συναντήσαμε του εξαιρετικούς γοητευτικούς αδερφούς Παχιαδάκη, ηλικίας 90 και 93, και τη μεγάλη τους οικογένεια που μας υποδέχτηκαν στο ίδιο σπίτι όπου φιλοξένησαν τον πατέρα μου και τον Πάτρικ Λη Φέρμορ, περισσότερα από 65 χρόνια πριν!
Το Βιλανδρέδο ήταν τόσο φιλικό – ο ιδιοκτήτης άνοιξε το καφενείο του για εμάς. Σε αυτό το ήσυχο χωριό βρήκαμε το Μανώλη και τη Μαρία Λουκάκης, ο οποίος, παρά την κακή υγεία και τις δυσκολίες της επικοινωνίας, μας υποδέχτηκε με ενθουσιασμό. Ως ένα δεκάχρονο αγόρι, ο Μανώλης ήταν ένας ο «runner» (αγγελιοφόρος) στον πόλεμο. Ήταν όμορφα να προσπαθεί να θυμηθεί τις ιστορίες όλων των άλλων. Και όταν στάθηκε στη βεράντα του σπιτιού τους να μας αποχαιρετήσει. Με αγάπη και με τα λουλούδια του κήπου τους στο χέρι, η Μαρία τα πρόσφερε σε μας.
Τέλος, στο Σκινιά, στην ταβέρνα Δέσποινα Χανιαλάκη, σε ένα τραπέζι που μεγάλωνε διαρκώς, βρεθήκαμε όλοι μαζί. Ήταν φανταστικά! Ο Μιχάλης Μαγκουφάκης κατάφερε να συνομιλήσει μαζί μας, στα γαλλικά! Στη συνέχεια, ήλθε ο κ. Γαρεφαλάκης που θυμόταν την άφιξη του πλοίου για την αποστολή του πατέρα μου! Επίσης γνώριζε το σπίτι στο Σκινιά όπου ο Πάτρικ Λη Φέρμορ και ο πατέρας μου είχαν μείνει. Η Δέσποινα μας πήγε να το δούμε. Παρόλο που δεν είχαμε κοινή γλώσσα, μας ξενάγησε στο Σκινιά και μας εντυπωσίασε. Όταν ήρθε η ώρα του αποχαιρετισμού, αγκαλιαστήκαμε σαν παλιοί φίλοι.
Ήταν υπέροχο. Ο πατέρας μου βρέθηκε στο ίδιο χωριό πριν τόσα χρόνια και ένιωσε τα ίδια συναισθήματα. Διαβάζω από το βιβλίο του «Συνάντηση στο σεληνόφως»: «Να βλέπεις αυτά τα ενθουσιασμένα και ευγενικά πρόσωπα σου ζέσταινε τη καρδιά. Ένιωθες πως ήσουν ανάμεσα σε πραγματικούς φίλους».
Σε μια αξέχαστη μέρα, ο Γιώργος Καλογεράκης, που συναντήσαμε στην Κασταμονίτσα, κανόνισε να μας οδηγήσει στα Ανώγεια. Μαζί με την οικογένειά του και τον αγγλόφωνο φίλο του, Ανέστη. Το αυτοκίνητο μας ανέβασε ψηλά, αφήνοντας πολύ πίσω τα Ανώγεια. Ανάμεσα στις κορυφές στο χιονισμένο Ψηλορείτη. Φαινόταν τόσο κοντά. Να θέλεις να τις αγγίξεις. Εκεί, η θρυλική οικογένεια Ξυλούρη στην μάντρα τους και στο παρεκκλήσι τους, τον Άγιο Φανούριο συγκεντρώθηκε για να μας συναντήσει! Ο Γιαννάκος Ξυλούρης, σε όμορφα ποιητικά αγγλικά, μας εξήγησε τα πάντα: πως ο Δίας είχε βρει καταφύγιο εκεί κυνηγημένος από τον Κρόνο τον πατέρα του που έτρωγε τα παιδιά του.
Από τότε, βρίσκεται ένα καταφύγιο για όποιον έχει ανάγκη. Έτσι και ο πατέρας μου. Ήταν μέρος της κρητικής κουλτούρας να δίνεται καταφύγιο στον κυνηγημένο. Εκεί, για πρώτη φορά, είδαμε τη σπηλιά, όπου οι απαγωγείς κρύψανε το Στρατηγό Kreipe. Μετά,…όλοι μαζί σε μια εκπληκτική γιορτή με αρνί στα κάρβουνα και πολλά καλούδια. Τα ποτήρια κρασί υψώθηκαν για καλωσορίσματα και ευχές. Ζήσαμε υπέροχες στιγμές με τους «κληρονόμους» αυτής της ένδοξης ιστορίας. Δεν ήταν δύσκολο και για μας να φανταστούμε τον πατέρα μας να πολεμά στο πλευρό αυτών των ανδρών – ανταρτών!
Ο Γιαννάκος μας θύμισε το σαμποτάζ στη Δαμάστα. Μια ομάδα Ανωγειανών και ο πατέρας μου κτύπησαν ένα κομβόι γερμανικών οχημάτων. Ο Μανώλης Σπιθούρης, χτυπήθηκε από θραύσμα γερμανικού κανονιού στο στομάχι. Φαινόταν χαμένος, αλλά επέζησε. Ο Γιαννάκος με σύστησε στο μεγαλύτερο γιο του, το Βασίλη Σπιθούρη! Δεν μπορώ να βρω τις λέξεις για να περιγράψω τη στιγμή, ούτε τις στιγμές που ακολούθησαν, όταν ο Βασίλης μας πήγε να συναντήσουμε τη μητέρα του, την όμορφη Κατερίνα, και τα αδέρφια του και τις αδερφές τις ανιψιές και ανίψια, στα Ανώγεια. Τόσα δάκρυα! Η Κατερίνα μου έδωσε ένα πολύχρωμο σακούλι, και ο καθένας από εμάς, ένα υπέροχο σάλι δαντέλα με τα «δάκρυα της χαράς».
Τι υπέροχη βραδιά που είχαμε – μια ακόμη γιορτή. Δυο οικογένειες με ένα τέτοιο στενό δεσμό. Η κόρη της Κατερίνας, η Μαρίνα Καλλέργη με το σύζυγο της Γιώργη και την κόρη της Μαρία, μας οδήγησαν στην περιοχή του σαμποτάζ, στη Δαμάστα όπου υπάρχει ένα όμορφο μνημείο. Ήμασταν πάρα πολύ ευγνώμονες για αυτό. Ήταν όμορφα παρήγορο να είμαστε εκεί μαζί, να θυμόμαστε μαζί οι δύο οικογένειες και να ακουμπάμε μαζί τα λουλούδια, το ένα δίπλα στο άλλο.
Είχαμε τέτοιες μοναδικές στιγμές με την οικογένεια Καλλέργη, και με όλη την υπέροχη οικογένεια Σπιθούρη. Τις κόρες της Μαρίνα – Μαρία, Εμμανουέλα και Αλεξία – συνομήλικες με τις κόρες μας, να μιλούν θαυμάσια αγγλικά. Ήταν θαυμάσιο πως έξι κορίτσια έγιναν φίλες μεμιάς. Ακόμη μια τελευταία όμορφη συνάντηση, στο τέλος του ταξιδιού μας, στο σπίτι τους στους λόφους έξω από το Ηράκλειο. Ακόμη μια γιορτή!
Στα Ανώγεια είχαμε επίσης τη χαρά να δούμε και πάλι τα μέλη της οικογένειας Ξυλούρη. Τα Ανώγεια είναι στην καρδιά μου. Ο Γιαννάκος μας πήγε σε διάφορα μνημεία – ενθύμια και μας εξήγησε πολλά για τις τρομερές τραγωδίες που συνέβησαν εκεί. Ετοιμάζεται να χτίσουν το δικό τους σπίτι –με τις ίδιες πέτρες, από το πατρικό που καταστράφηκε το 1944. Μας πήρε να συναντήσουμε τη μητέρα του, μια καταπληκτική κυρία, μια προσωπικότητα! Μας γνώρισε ο Βασίλειος Σπαχής – ο τελευταίος επιζών της ομάδας ανταρτών του Πετρακογιώργη στον Ψηλορείτη. Της ομάδας που ανέλαβε την προστασία του πατέρα μου. Ήταν πραγματικά υπέροχη η συνάντηση με τον άνδρα, με τη βαθιά σκέψη και σοφία. Συζητήσαμε πολλά σύνθετα ζητήματα σχετικά με τον πόλεμο και την κληρονομιά του.
Το 1944, σε μια μαγευτική σπηλιά στους λόφους πάνω από τον Πατσό, ο πατέρας μου και η υπόλοιπη ομάδα απαγωγής έτυχε μιας υπέροχης φιλοξενίας. Σήμερα εμείς νιώσαμε την ίδια υπέροχη ζεστασιά στον Πατσό! Συναντήσαμε το Γιώργη Παττακό που είχε οδηγήσει τον πατέρα μου και την ομάδα του για πολλές ημέρες, από τον Πατσό στο Φωτεινό. Η μνήμη του και η αίσθηση του χιούμορ ξυράφι, και – ίσως περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο στην Κρήτη – θυμόταν τον πατέρα μου. Ήταν εκπληκτικό να ακούς τις αναμνήσεις του όπως ξεχείλιζαν ζωηρά και απολαυστικά. Θυμήθηκε το αγαπημένο τραγούδι του πατέρα μου «It’salongwayto Tipperary», όταν κρυμμένος σε μια σπηλιά καλυμμένη με ένα κλαδί έβλεπε να περνούν τα γερμανικά καταδιωκτικά αεροπλάνα. Για μας ήταν μια ακόμη συγκινητική απόδειξη της συντροφικότητας που δημιουργήθηκε μεταξύ των ανταρτών Κρητών και των βρετανών πρακτόρων ενώ διακινδύνευαν μαζί τη ζωή τους.
Στην Πατσό νιώσαμε εξαιρετικά ευγνώμονες στην Ειρήνη και Βασίλη Μιχαλάκη για την άπειρη καλοσύνη τους. Μαζί με τον Γιώργη μας οδήγησαν στο σπήλαιο – κρυψώνα. Μας είπαν ότι στις 21 Μαΐου, λίγες μόλις ημέρες μετά την αναχώρηση μας από την Κρήτη, επρόκειτο να τοποθετηθεί, αναμνηστική της απαγωγής πλάκα. Τι κρίμα που θα χάναμε την τελετή! Γυρνώντας στο χωριό με τα πόδια μας συναντήσαμε το οικογενειακό παρεκκλήσι της ειρήνης και του Βασίλη που λάμπει σαν ένα μαργαριτάρι πάνω στο βουνό και από μίλια μακριά. Μας πήγαν εκεί, και ήταν πολύ συγκινητικό για όλους μας.
Γυρίσαμε πίσω στο σπίτι τους για μια υπέροχη βραδιά: Οι γιοι τους έφθασαν με τις οικογένειές τους από το Ρέθυμνο για να ενωθούν μαζί μας. Νόστιμα πιάτα εμφανιζόταν από παντού δεν μπορούσα να το πιστέψω πως! Γλέντι, ιστορίες και καλωσορίσματα με τα ποτήρια ψηλά! Τι φιλοξενία! Στην παρέα προστέθηκε ο ξάδερφος, Βασίλειος Ψυχαράκης των Ειδικώς Δυνάμεων, ο οποίος μας μετέφερε τους ενθουσιώδεις χαιρετισμούς. Ακόμη και σήμερα η απαγωγή Kreipe χρησιμοποιείται για την εκπαίδευση των Ειδικών Δυνάμεων. Όλοι έχουν και μια ιστορία να πουν. Τα περισσότερα αφορούσαν την καταστροφή του Γερακαρίου. Η λύπη κυριαρχούσε στο τραπέζι. Όπως έγραψε ο πατέρας μου: «δεν υπάρχουν εμπόδια ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν σε αυτό το νησί». Αποχαιρετήσαμε την Πατσό με δυσκολία.
Επιστρέψαμε στην Κασταμονίτσα για μια άλλη θαυμάσια ημέρα. Με τις κόρες μας τώρα. Ο Γιάννης (Σηφογιάννης), ο Μιχάλης Σαριδάκης και ο Νίκος Ψυλλάκης μας ανέβασαν στα βουνά, στις σπηλιές και στο λημέρι όπου ο πατέρας μου και ο Πάτρικ Λη Φέρμορ κατέφυγε. Ένα όμορφο οδοιπορικό σε ένα συναρπαστικό τοπίο, με καθαρό και αρωματισμένο από τα αγριοβότανα αέρα. Ψηλά να πετούν οι γυπαετοί να αλαφραίνουν, να σηκώνουν και τις καρδιές μας. Ο Γιάννης ως αυθεντικός βουνίσιος μας άνοιξε το δρόμο και τελικά καταλήξαμε σε μέρη καλά κρυμμένα και απάτητα. Μας άρεσε πολύ αυτή η ημέρα για το βουνό! Ήταν μια σπάνια εμπειρία.
Μας έκαναν να καταλάβουμε ότι στα βουνά υπάρχουν όλα όσα χρειαζόμαστε για να ζήσουμε. Καθ’ όλη την ημέρα ο «Mike» και ο Νίκος μας «δίδαξαν» τα βότανα που χρησιμοποιούνται ως αφεψήματα όπως το τσάι. Στο τέλος μας πρόσφεραν μερικά όπως είχαν δοθεί και στον πατέρα τότε. Μάθαμε και ανακαλύψαμε τόσα πολλά πράγματα.
Ο Mike είναι ένας θαυμάσιος φωτογράφος, οπότε υπάρχει μια υπέροχη καταγραφή της ημέρας. Είναι, επίσης, ένας φανταστικός μάγειρας και στην ιστορική μάντρα σε μια τεράστια φωτιά για μπάρμπεκιου προσπάθησε να μας μάθει πως προετοιμάζεται ένα γευστικό γεύμα. Αργότερα μας πήγε να συναντήσουμε τη μητέρα του και μας έφερε να φάμε τα νόστιμα πορτοκάλια της Κασταμονίτσας! Μας πήρε επίσης να συναντήσουμε το Ψαράκη Μανώλη στο Αμαριανό – μια θαυμάσια μορφή άνδρα με το παραδοσιακό μαύρο των ορεσίβιων παρά τα σχεδόν εκατό χρόνια του.
Περάσαμε το τελευταίο μας βράδυ στην Κασταμονίτσα, όπου ξεκινήσαμε: αυτή τη φορά καλεσμένοι του Πολιτιστικού Συλλόγου! Αισθανθήκαμε εξαιρετικά τιμή! Ένα μακρύ τραπέζι μας περίμενε στον προαύλιο χώρο του ίδιου σπιτιού, όπου ο πατέρας μου και ο Πάτρικ Λη Φέρμορ είχε μείνει το 1944. Συναντήσαμε τον αγαπητό καφετζή του χωριού το 1944, που θυμόταν του Βρετανούς πράκτορες! Επίσης είδαμε το Γιώργη Μακράκη στο μικρό μαγαζί στη γωνία και πάλι. Όλη η Κασταμονιτσανοί φίλοι μας αποχαιρέτησαν θερμά. Θα μας λείψει η μοναδική ομορφιά του τοπίου, η ατμόσφαιρα και τα νόστιμα, αυθεντικά παραδοσιακά φαγητά της Κρήτης.
Είναι αδύνατο να εξηγήσουμε σε βάθος πως σημάδεψε εμένα και την οικογένειά μου αυτή η εμπειρία της επίσκεψης στην Κρήτη. Η Κρήτη είναι πάντα στο μυαλό μου – και οι δυο , η μια της εποχής του πολέμου την οποία έζησε ο πατέρας μου, και η Κρήτη του 21ου αιώνα, μια εξίσου υπέροχη ανακάλυψη για εμάς. Η οικογένειά μου τιμά και σέβεται τους ανθρώπους που συναντήσαμε, καθώς και τις αξίες και τον πολιτισμό τους».
* O Γιώργος Α. Καλογεράκης είναι Δρ. Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, διευθυντής Δημοτικού Σχολείου Θραψανού