Την Κυριακή 10 Δεκεμβρίου 2023, στις 12 η ώρα το μεσημέρι, παρουσιάστηκε ο Γ΄ τόμος της σειράς ΚΡΗΤΗ 1941 – 1945 του συγγραφέα και ιστορικού Γεωργίου Α. Καλογεράκη με τον υπότιτλο: Ιστορικές σελίδες από τη Βιάννο της Κατοχής και της Αντίστασης.
Το βιβλίο περιλαμβάνει τριάντα (30) άρθρα του Γεωργίου Καλογεράκη, που δημοσιεύτηκαν στην ημερήσια εφημερίδα του Ηρακλείου ΠΑΤΡΙΣ από τη Δευτέρα 22 Ιανουαρίου 2018, ως τον Δεκέμβριο του 2023 και αφορούν την κατοχική ιστορία της Βιάννου. Η παρουσίαση έγινε στην Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Καλλέργη, που βρίσκεται λίγο έξω από το Καστέλλι Πεδιάδος, στον δρόμο που οδηγεί στο χωριό Λαγού.
Το βιβλίο παρουσίασαν ο εξαιρετικός δικηγόρος κ. Γεώργιος Καρτσωνάκης, ο Πρόεδρος της Ένωσης Θυμάτων Ολοκαυτώματος Δήμου Βιάννου και Πρόεδρος του Μουσείου Ολοκαυτώματος Δήμου Βιάννου κ. Αριστομένης Συγγελάκης και ο Αρχιμανδρίτης της Ιεράς Μονής Τιμίου Προδρόμου Καλλέργη, Σίμωνας.
Ο εκπαιδευτικός κ. Κώστας Καργάκης διάβασε ένα δικό του ποίημα με τίτλο «Η γυναίκα του σκοτωμένου» και η παρουσίαση έκλεισε με την αντιφώνηση του συγγραφέα κ. Γεωργίου Καλογεράκη. Τα βιβλία μοιράστηκαν δωρεάν στους παρευρισκόμενους, αφού εκδόθηκαν με τη συνδρομή της Περιφέρειας Κρήτης.
Στην παρουσίαση του βιβλίου, ο κεντρικός ομιλητής κ. Γεώργιος Καρτσωνάκης, ανέφερε μεταξύ άλλων και τα εξής:
«…όταν μου ζήτησε να παρουσιάσω το βιβλίο που έχετε στα χέρια σας, στάθηκα με προσοχή- θα έλεγα με ευλάβεια- στο εξώφυλλό του. Με την ίδια προσοχή που στέκεται κάποιος σε κάτι ιερό. Δεν μου ήταν άγνωστη η φωτογραφία. Μα τώρα η φωτογραφία αυτή, εξέπεμπε ένα δέος, ένα παράξενο συναίσθημα. Δεν ήταν μια ομάδα γυναικών που στήθηκαν στο φακό για μια αναμνηστική φωτογραφία. Δεν έβλεπα μια απλή φωτογραφία.
Μπροστά μου, ήταν η ίδια η ΙΣΤΟΡΙΑ. Έβλεπα τα πρόσωπά των γυναικών, τα μάτια τους. Προσπαθούσα να μαντέψω τι έβλεπαν με τα δικά τους μάτια. Και διέκρινα την απορία, το φόβο, τον τρόμο, την απόγνωση, την απελπισία, την φρίκη. Ήταν οι γυναίκες της Ιστορίας. Τα ζωντανά θύματα που ανηφόριζαν το δικό τους Γολγοθά, Κι ύστερα αναγνώρισα στην πρώτη σειρά τη γιαγιά Συγγελάκενα.
Τα θηρία του Ναζισμού είχαν δολοφονήσει τέσσερα παιδιά και τον άνδρα της. Για να γίνει το Παγκρήτιο Σύμβολο θυσίας. Δίπλα της αναγνώρισα τη γιαγιά Χαλκιαδογιώργενα από το Σοκαρά. Τα ίδια τέρατα σε μισή ώρα είχαν δολοφονήσει πέντε γιούς και τον άνδρα της. Για να γίνει το Πανελλήνιο Σύμβολο θυσίας. Και πίσω της, την γιαγιά Χαλκιαδοελένη από το Σοκαρά. Είχαν δολοφονήσει τον άνδρα της, τον πατέρα της, τον πεθερό της και τέσσερα αδέλφια του άνδρα της. Δίπλα και πίσω της γνωστά πρόσωπα. Μα το βλέμμα μου σκοτείνιασε.
Τότε άνοιξα το βιβλίο να ιδώ τα υπόλοιπα πρόσωπα. Ο Γιώργης Καλογεράκης έγραφε: Ήταν η γυναίκα που έλαβε μέρος στη Μάχη της Κρήτης και στη συνέχεια στην Αντίσταση, η γυναίκα που έχασε στον πόλεμο το παιδί της, τον σύζυγο, τον πατέρα, τα αδέλφια, τους συγγενείς της. Αυτή που έκλαψε και μοιρολογήθηκε, το παλικάρι της και εκείνους που εκτέλεσαν οι Γερμανοί τα πέντε πέτρινα χρόνια της κατοχής.
Αυτή που ζύμωνε, που έπλυνε, που φρόντισε τους άντρες που είχαν καταφύγει στα βουνά και τα σπηλιάρια και πολεμούσαν τις κατοχικές δυνάμεις, η μάνα που έχασε το σπίτι της γιατί το έκαψαν, το κατέστρεψαν, το λεηλάτησαν ή το ισοπέδωσαν. Η γυναίκα που μάζευε τις στάχτες για να ορθώσει πάνω σ αυτές το ανάστημά της και το σπιτικό της. Η γυναίκα που τραγούδησε με στίχους τους ηρωισμούς και τον θάνατο
των παλικαριών, που μάζεψε τους εκτελεσμένους και ακρωτηριασμένους συγγενείς της πάνω σε τάβλες και ξύλινα παράθυρα για να τους μεταφέρει με ευλάβεια στο κοιμητήριο του χωριού της. Η γυναίκα που την πέταξαν στις φλόγες των πυρπολημένων σπιτιών, η γυναίκα που έφτυσε κατάμουτρα τον κατακτητή, η γυναίκα που εκτελέστηκε πισώπλατα, που βοήθησε με τον δικό της τρόπο τη λευτεριά, με δολιοφθορά βάζοντας περίσσιο αλάτι στις πατάτες που καθάριζε και έστελναν στα στρατεύματα του Ρόμελ στην Αφρική.
Ήταν η γυναίκα που βασανίστηκε στα μπουντρούμια για να μαρτυρήσει που κρύβονταν οι άντρες του χωριού, που σκοτώθηκε από τα ηλεκτροφόρα καλώδια, τις νάρκες των παγιδευμένων στρατιωτικών εγκαταστάσεων. Ήταν η γυναίκα της καταναγκαστικής εργασίας και των στρατοπέδων συγκέντρωσης, η γυναίκα που κλείστηκε σας φυλακές, που στήθηκε στα αποσπάσματα και στο στύλο της Αγυιάς, αυτή που μοιρολογήθηκε
με χιλιάδες μαντινάδες το σκοτωμένο σπλάχνο της. Η γυναίκα που ντύθηκε στα μαύρα σε όλη της ζωή, περιμένοντας την ανάσταση της Πατρίδας, που ανάθρεψε τα ορφανά, ζητιανεύοντας ακόμη και τον επιούσιο. Ήταν η γυναίκα της Αντίστασης.
Μια γυναίκα έλειπε από τη φωτογραφία. Η Κατερίνα Παπαδημητροπούλου. Ήταν έγκυος στον όγδοο μήνα. Στην περιοχή της Λυγιάς, ένα τέρας της αποκάλυψης, ένα κτήνος την είδε πεσμένη στο έδαφος. Έσυρε την ξιφολόγχη του και την κάρφωσε στην κοιλιά. Έβγαλε έξω το βρέφος και το άφησε δίπλα της για να πεθάνει μαζί με την μητέρα του, βουτηγμένοι στο αίμα Ποιά μάνα γέννησε αυτά τα τέρατα;
Είναι άκρως συγκινητική αυτή η σελίδα και η αναφορά του συγγραφέα στη Βιανίτισσα Γυναίκα, την κάθε Ελληνίδα γυναίκα, που έχασε σε μία μέρα τα περισσότερα από τα πρόσωπα της οικογένειας, που ύψωσε τα μάτια στον ουρανό, δάγκωσε το χαμόγελο, γιάτρεψε τις πληγές της, αναστήλωσε τα ερείπια και μέσα στην παγωνιά της οδύνης, στο χειμώνα της στέρησης, στην μοναξιά της ορφάνιας, σμίλεψε μέσα στην ψυχή της τις ιδέες της Ειρήνης, της Ελευθερίας και του Δικαίου και ξανάστησε το σπιτικό της.
Στο βιβλίο αυτό η καταχώριση των πινάκων των εκτελεσθέντων Μαρτύρων σε κάθε Μαρτυρικό τόπο, οι φωτογραφίες των Αγνώστων Μαρτύρων και Θυμάτων, οι πίνακες των συνεργατών των κατακτητών, οι συνεντεύξεις αγνώστων πρωταγωνιστών, αποτελούν κομμάτια της Ιστορίας μας. Θα ήταν άξιες ιδιαίτερης μελέτης οι σελίδες από 98 μέχρι 106 του βιβλίου, με τα ανέκδοτα έγγραφα για τη σφαγή της Βιάννου, «τον τόπο της μεγάλης και αδίδακτης ιστορίας» όπως λέει ο Εκπαιδευτικός, Ιστορικός και Στοχαστής Κωστής Καργάκης.
Στον τρίτο αυτό τόμο των Ιστορικών σελίδων, που κυκλοφορεί σήμερα, που αναφέρεται στη Βιάννο της Κατοχής και της Αντίστασης, ο συγγραφέας μνημονεύει αρχικά και προφανώς «τιμής ένεκεν», τους εκπαιδευτικούς που δολοφονήθηκαν από τα κατοχικά στρατεύματα, κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο, τη Μάχη της Κρήτης και την Εθνική Αντίσταση, παραθέτοντας και τις φωτογραφίες τους ως αντίδωρο χρέους και τιμής.
Έτσι, όπως γράφει: «Ως φάροι και οδηγοί, φώτισαν με την συμπεριφορά τους και τη θυσία τους, τους δρόμους που οφείλουν να κινούνται οι νέοι της Ελλάδας, δίδοντας το παράδειγμα της αυτοθυσίας και της εθελοθυσίας, αποδεικνύοντας την αγάπη τους για την Πατρίδα».
Ακολουθούν προκηρύξεις και Διαταγές των κατοχικών στρατευμάτων ιδίως για την υποχρεωτική καταναγκαστική εργασία ανεξαρτήτως επαγγέλματος, ηλικίας και φύλλου. Εργασία που αφορούσε την κατασκευή όλων των οχυρωματικών έργων που εξυπηρετούσαν τις ανάγκες των κατακτητών. Η αναφορά είναι ένα μνημόσυνο, σ’αυτούς που έδωσαν ιδρώτα, αίμα και τη ζωή τους, εργαζόμενοι με τη βία και υπό απάνθρωπες συνθήκες, χωρίς αποζημίωση ή άλλου είδους ανταλλάγματα.
Στη συνέχεια γίνεται ενδεικτική αναφορά στους Μάρτυρες του 1940 και τους Αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης, καταχωρούνται αποσπάσματα από το Αρχείο του Καπετάν Μανόλη Μπαντουβά με την αλληλογραφία τους, που υπάρχουν αναλυτικότερα σε ιδιαίτερο βιβλίο 700 σελίδων που ο ίδιος επιμελήθηκε προ τριετίας.
Ένα παράπονο όμως εκφράζει συχνά ο συγγραφέας. Οψίμως εμφανίστηκαν αναθεωρητές της Ιστορίας, Στο όνομα της συμφιλίωσης και των συμμαχιών με τους απογόνους των σφαγέων της Ευρώπης, επιχειρείται να ξαναγραφεί η Ιστορία. Προσπαθούν να αποδημήσουν την Εθνική Αντίσταση, να παραχαράξουν και να διαστρεβλώσουν ιστορικά γεγονότα, που ακόμη και τώρα, μετά από οκτώ περίπου δεκαετίες στάζουν αίμα. Και φανερά υπονομεύεται το έργο του.
Επί πλέον η πολιτεία εκδηλώθηκε με γενναιοψυχία και συμπάθεια σ αυτούς που την πρόδωσαν. Δεν αναγνώρισε μέχρι και σήμερα τους αγώνες και τη θυσία των περισσοτέρων θυμάτων. Ας μη μιλήσομε σήμερα για δικαίωση.
Οι συγγενείς των θυμάτων και μερικοί ρομαντικοί ιστορικοί, όπως ο Γιώργης Καλογεράκης, εξακολουθούν να συντηρούν με περηφάνια και σε πείσμα των καιρών μια ιστορική πραγματικότητα. Μοναδικός στόχος: Η διατήρηση της ιστορικής μνήμης. Το οφείλομε στους χιλιάδες Μάρτυρες της περιόδου αυτής και στους χιλιάδες Μάρτυρες των αιώνων της Ελληνικής Ιστορίας.
Γιατί τώρα γνωρίζομε πως, την ιστορία μας την γράψαμε στη Βιάννο και τη Δυτική Ιεράπετρα, στο Τραχήλι των Βοριζίων, στην Κάνδανο, στη Μαλάθυρο, στο Κοντομαρί, στο Σφακάκι των Ανωγείων, στα Σκούρβουλα, στην Κερά της Γέργερης, στο Κερατίδι της Δαμάστας, στο Μαγαρικάρι, στην Πλώρα, στις Μοίρες, στην Σπηλιάρα του Σοκαρά, στα Ανώγεια, στο Τυμπάκι, στο Καστέλλι, στην Καλή Συκιά και τον Καλλικράτη και πολλούς άλλους τόπους, ων ουκ έστι αριθμός.
Οι ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ της κατοχής και της Αντίστασης του Γιώργη Καλογεράκη με τον γενικότερο τίτλο ΚΡΗΤΗ 1941-1945 δεν ξαναγράφουν, αλλά καταγράφουν την Ιστορία, για να μην ξεχαστούν τα γεγονότα, οι γενοκτονίες, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, οι ομαδικές και αδικαιολόγητες εκτελέσεις αθώων, μεταξύ των οποίων γυναίκες, υπέργηροι, ανάπηροι στα κρεβάτια τους, παράλυτοι στους δρόμους, νήπια που θήλαζαν, ανήλικα παιδιά, ακόμη και αγέννητα, που ξεπερνούσαν τα όρια της πιο αχαλίνωτης νοσηρής φαντασίας.
Δεν είναι σκοπός των βιβλίων του Καλογεράκη να αναμοχλεύσει τη βαρβαρότητα με την οποία έδρασαν τα ναζιστικά στρατεύματα, αλλά για να μην ξεχάσομε, πως τα θηρία του ναζισμού, γεννήθηκαν γιατί, αιώνιες κοινωνικές πληγές αφέθησαν αθεράπευτες.
Ο ναζισμός δεν εμφανίστηκε μόνο στη Γερμανία, αλλά παντού όπου υπάρχουν κοινωνικά προβλήματα που τον διατρέφουν και επέζησε με την ανοχή μας ή και την σιωπή μας και συνεχίζει ακόμη και σήμερα να διεκδικεί συμμετοχή από τις κατακτήσεις των λαών.
Και οι θυσίες των λαών; Και αυτές ξεχάστηκαν. Και οι 461 Βιαννίτες Μάρτυρες; Μόνο στον Αμυρά της Βιάννου 117 άνθρωποι, μεταξύ των οποίων ο Νικόλαος Συγγελάκης και οι τέσσερις γιοι του: ο Αριστομένης, ο Παύλος, ο Ιωάννης και ο Ματθαίος. Στη σελίδα 223 γίνεται αναλυτική αναφορά σ αυτή την οικογένεια, που διεκδικεί το δεύτερο Πανελλήνιο Σύμβολο θυσίας, μετά την οικογένεια του Σοκαριανού Χαλκιαδογιώργη, με έξι Μάρτυρες, τον πατέρα και πέντε γιους του.
Στο Κεφαλοβρύσι της Βιάννου τρία ανήλικα, τα αδέλφια Βερβελάκη, από μια οικογένεια ηλικίας 8,12 και 15 χρόνων, σφαγιάστηκαν με βάρβαρο τρόπο, γιατί αρνήθηκαν να αποκαλύψουν την κρυψώνα του Πατέρα τους. Μέχρι πότε θα περιμένομε ώστε η Πατρίδα, αλλά και η Εκκλησία της Κρήτης να ανακηρύξει «Οσιομάρτυρες» τα αδέλφια Βερβελάκη;
Πόσοι θυμούνται σήμερα την έγγραφη Διαταγή του σφαγέα της Βιάννου Στρατηγού Φρειδερίκου Μίλερ: Καταστρέφατε την επαρχία Βιάννου. Εκτελέσατε πάραυτα χωρίς διαδικασία τους άρρενες, ηλικίας πάνω από 16 χρονών, καθώς και όλους όσοι συλλαμβάνονται στην ύπαιθρο ανεξαρτήτως φύλλου και ηλικίας.
Οι κτηνωδίες του Ναζισμού, όπως καταχωρούνταί στα βιβλία του Γιώργη
Καλογεράκη, πρέπει να γίνουν γνωστές στον πλανήτη. Να αρχίσομε από τα σχολεία. Τα βιβλία του Γιώργη Καλογεράκη, να δωρηθούν στα σχολεία και να διδάσκονται. Η περίοδος της Εθνικής Αντίστασης πρέπει να γίνει διδακτέα ύλη. Και αν δεν γίνει, να αναλάβουν οι δάσκαλοι να την διδάσκουν καθ’υπέρβαση της ύλης και του ωραρίου τους. Οι γενναίοι πρόγονοί μας πρέπει να γίνουν τα πρότυπα που αναζητούμε.
Κι ακόμη, μια φορά το χρόνο, οι τόποι μαρτυρίων και εκτελέσεων να γίνουν προσκυνήματα, με εκδρομές των μαθητών των σχολείων και με ομιλίες των δασκάλων τους, να πληροφορούνται τις θυσίες των προγόνων τους.
Οι μάρτυρες των Εθνικών μας αγώνων και της Αντίστασης δεν πρέπει να εγκαταλειφθούν στη λήθη. Σε κάθε περίπτωση να θυμίζομε στα παιδιά μας, πως έχουν χρέος να τιμούν όσους ανέλαβαν με κίνδυνο και αυτής της ζωής τους, να κρατήσουν την πατρίδα ελεύθερη, για να απολαμβάνομε σήμερα τα ιδανικά της Ειρήνης, της Δημοκρατίας, της Ελευθερίας και τα ατομικά δικαιώματα.
Μελετώντας τις Ιστορικές Σελίδες, το βιβλίο που έχετε στην κατοχή σας, επιβεβαιώνεται πως η κρητική Αντίσταση στάθηκε για τους κατακτητές ξάφνιασμα από τα πιο βαρυσήμαντα. Γιατί όπως λέει ο ποιητής: «Την Κρήτη πρέπει να τη σκοτώσεις για να την πάρεις. Ζωντανή δεν παραδίνεται και σκοτωμένη, ανασταίνεται για να ξεκινήσει καινούριους αγώνες» . Πάνω από τη δύναμη των αριθμών, πάνω από τη δύναμη των όπλων, στάθηκε η ψυχή ολόρθη.
Οι Κρητικοί δεν εμέτρησαν τον αντίπαλο σε αριθμούς. Αναμέτρησαν μόνο την ευθύνη απέναντι στην ιστορία και τους προγονικούς τάφους. Η Κρητική ψυχή αγρυπνούσε στα ριζιμιά χαράκια, γιατί πάντα ήταν ξυπνητή και ολόρθη στα μεγάλα νυχτέρια της Λευτεριάς. Η φωνή του χρέους μέσα από τους αιώνες αντήχησε στα όρη και τους κάμπους.
Είναι χαρακτηριστική η διήγηση ενός γερμανού αξιωματικού που πήρε μέρος στα γεγονότα στην Κρήτη. Έλεγε: “Σ’άλλα ευρωπαϊκά κράτη ελάχιστοι αντιστάθηκαν στην τρομερή πολεμική μας δύναμη. Οι στρατιωτικοί έτρεχαν να παραδοθούν και ο πληθυσμός έφευγε. Στην Κρήτη κανείς δεν φοβόταν. Κανείς δεν παραδινόταν. Στη μάχη της Κρήτης όσοι πατούσαμε στο χώμα ζωντανοί, βλέπαμε ένα μαινόμενο πλήθος να μας επιτίθεται, χωρίς να φοβάται τα όπλα μας και τις χειροβομβίδες μας. Στην Κρήτη μόνο οι πέτρες δεν σηκώνονταν μονάχες τους, να μας κτυπούν”.
Διαβάζοντας τις Ιστορικές Σελίδες, επιβεβαιώνεται πως η Κρήτη δεν κατακτήθηκε, γιατί δεν έπαψε ποτέ να αντιστέκεται. Στα βουνά της και τους κάμπους, στα σοκάκια και τα μητάτα, στα σπηλιάρια και τα δάση, ακόμη και σας φυλακές και τα μπουντρούμια. Εκεί, είναι γραμμένη με αίμα η Αντίσταση του Κρητικού.
Αυτή την Ιστορική Μνήμη επιβεβαιώνει ο Γιώργης Καλογεράκης και με τη σημερινή έκδοση και όπως γράφει ο ίδιος: “Οι εκτελέσεις ανδρών και γυναικών, παιδιών και γερόντων, οι συλλήψεις και βασανισμοί στα ναζιστικά κρατητήρια, ο εγκλεισμός και η θανάτωση στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και τα κρεματόρια, οι λεηλασίες και οι πυρπολήσεις δεκάδων χωριών της Κρήτης, η αρπαγή των προϊόντων, δεν λύγισαν τους Κρητικούς, γιατί η ιδέα της ελευθερίας είναι μπολιασμένη διαχρονικά μέσα στις ψυχές τους.
Η ιστορική μνήμη πρέπει να μείνει ζωντανή, γιατί αυτή η μνήμη δομεί και την ιστορική συνείδηση του λαού μας” και αναφερόμενος στον αείμνηστο Καθηγητή Απόστολο Παπαϊωάννου που είχε υποσχεθεί να προλογίσει το βιβλίο του, μας θυμίζει αυτό που είχε πει, πως: Η αναγκαιότητα της μνήμης προβάλει ως έκφραση ελευθερίας, αντίστασης, αλληλεγγύης και αξιοπρέπειας. Γιατί κάποιες λέξεις και κάποιες πράξεις δεν γράφονται με μολύβι ή μελάνι αλλά κυρίως με αίμα..
Να συμφωνήσαμε λοιπόν και να υποσχεθούμε, να κρατήσομε και την Ιστορία και την μνήμη της περιόδου αυτής ζωντανή. Και η Γερμανική Κυβέρνηση να κλείσει την ανοικτή πληγή που δηλητηριάζει κατά καιρούς τις σχέσεις των δύο χωρών μας και εμποδίζει την εδραίωση μιας εγκάρδιας φιλίας, ανάμεσα στους λαούς μας.
Να αναγνωρίσει τις θηριωδίες που διαπράχτηκαν στην Ελλάδα, να ζητήσει συγγνώμη γι’αυτές και να αναλάβει ηθικά και οικονομικά τις υποχρεώσεις της απέναντι στην Ελλάδα και τους Μάρτυρες που δημιούργησε. Να συμμαχήσουμε, για να μην αφήνομε χώρο ανάπτυξης στο ρατσισμό, την ξενοφοβία και τον εθνικισμό.
Γι αυτά ο Γιώργος Καλογεράκης είναι ο κατάλληλος Υπηρέτης και είναι ΑΞΙΟΣ κάθε επαίνου. Καλοτάξιδο και το νέο του βιβλίο.
Αυτονόητες είναι οι ευχαριστίες στον κ. Σταύρο Αρναουτάκη Περιφερειάρχη Κρήτης, που αγκαλιάζει κάθε παρόμοια έκδοση και καλύπτει την δαπάνη και της σημερινής έκδοσης, αλλά και στον Ηγούμενο της Ιεράς αυτής Μονής για την φιλοξενία του…».
* Ο Γεώργιος Α. Καλογεράκης είναι δρ Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, διευθυντής Δημοτικού Σχολείου Καστελλίου Πεδιάδος