Του Δημήτρη Ι. Μπουνάκη*
Τελειώνει και το 2018 και παραχωρεί σύντομα την θέση του στο νέο έτος, στην αέναη περιφορά της Γης γύρω από τον Ήλιο, που ο άνθρωπος έκπληκτος απλά παρακολουθεί, ανήμπορος «να σταματήσει τον χρόνο»…Επίκαιρο είναι λοιπόν, με την αλλαγή του χρόνου, να δούμε μερικά στοιχεία σχετικά με την προσπάθεια του ανθρώπου να συνδυάσει την ζωή του με τον χρόνο. Από τα πολύ παλιά χρόνια οι άνθρωποι είχαν άμεση ανάγκη να τακτοποιήσουν την καθημερινή τους ζωή σε σχέση με τις εποχές και τα έτη και δημιούργησαν το Ημερολόγιο, στην ιστορία του οποίου έχουμε αναφερθεί σε παλαιότερα άρθρα μας. Το ημερολόγιο συνδέθηκε από την αρχή και με τις φάσεις της Σελήνης που αντιστοιχούσαν στους μήνες και στις εβδομάδες. Με το ημερολόγιο όμως συνδέθηκαν στη πορεία των αιώνων και μερικά άλλα στοιχεία-μεγέθη, λιγότερο γνωστά, τα οποία εξυπηρετούσαν κοινωνικές, θρησκευτικές, αστρονομικές ή κρατικές ανάγκες. Παρά το ότι δεν χρησιμοποιούνται ευρέως σήμερα τα στοιχεία αυτά (μερικά όμως τα ακούμε καμιά φορά ή τα συναντούμε κυρίως στα εκκλησιαστικά βιβλία), αξίζει να κάνουμε μια πνευματική κατάδυση στα πολιτιστικά αυτά στοιχεία περασμένων αιώνων, παρακινούμενοι και από την πνευματική, αλλά και ψυχική ανάγκη που υπάρχει σε κάθε άνθρωπο να μάθει, να γνωρίσει, να κατανοήσει, να συγκρίνει, να σκεφτεί… τον κόσμο, την ύπαρξή του, την ζωή …
Τα στοιχεία αυτά είναι: ο περίφημος κύκλος του Μέτωνα ο οποίος έχει σχέση με τον χρυσό αριθμό ενός έτους, ο κύκλος του Ηλίου, η Επακτή, το «Κυριακόν» γράμμα, η Θεμέλιος ημέρα, η Ινδικτιώνα, η Ιουλιανή χρονολογία, το «έτος κτίσεως κόσμου», το «έτος κτίσεως Ρώμης» και η χριστιανική χρονολόγηση.
Θέλουμε να τονίσουμε ότι η αναφορά μας μερικές φορές στο παλαιό ημερολόγιο (π.η.) γίνεται εξ ανάγκης, αφού επί της εποχής του χρησιμοποιήθηκαν πολλά από τα στοιχεία αυτά, με βάση αυτό κυρίως γίνεται ακόμη και σήμερα ο υπολογισμός της ημερομηνίας του ορθόδοξου Πάσχα, αλλά και γιατί δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι το νέο ημερολόγιο (ν.η.) (που είναι πολύ πιο ακριβές) είναι απλά μια μεταρρύθμιση του π.η., είναι η «μάννα» του ν.η., και όχι ένα εντελώς διαφορετικό ημερολόγιο…
- Κύκλος του Μέτωνα – Χρυσός αριθμός
Επειδή το (τροπικό) έτος, που χρησιμοποιείται στα (ετήσια) ημερολόγια, δεν είναι ακέραιο πολλαπλάσιο του (συνοδικού σεληνιακού) μήνα, υπήρχε πάντα ένα πρόβλημα στην εναρμόνιση του ημερολογίου με τους σεληνιακούς μήνες. Ο αρχαίος όμως Αθηναίος αστρονόμος Μέτων (432 π.Χ.) ανακάλυψε ότι, 235 (σεληνιακοί) μήνες ισοδυναμούν περίπου με 19 (τροπικά) έτη. Αυτή η περίοδος των 19 τροπικών ετών, ονομάστηκε κύκλος του Μέτωνα ή κύκλος της Σελήνης. Εκτός από τον Μέτωνα και άλλοι αστρονόμοι προσπάθησαν να εναρμονίσουν, με περισσότερη ακρίβεια, το τροπικό έτος με τον συνοδικό μήνα, όπως ο Κάλλιπος ο Κυζικηνός (κύκλος 76 ετών, 4ος π.Χ. αιώνας) και ο Ίππαρχος (κύκλος των 304 ετών, 150 π.Χ.) αλλά ο κύκλος του Μέτωνα επικράτησε λόγω της απλότητάς του. Ο κύκλος αυτός ήταν (και είναι ακόμη εν μέρει) πρακτικά χρήσιμος, διότι αν καταγράψομε τις ημερομηνίες των φάσεων της σελήνης επί 19 συνεχόμενα έτη, οι φάσεις θα επανέρχονται στις ίδιες ημερομηνίες και κατά την ίδια σειρά στα επόμενα 19 έτη κ.ο.κ. Η ανακάλυψη αυτή έκαμε τεράστια εντύπωση στους αρχαίους Αθηναίους, ώστε αποφάσισαν να γράψουν “χρυσοίς γράμμασι” σε όλα τα δημόσια καταστήματα τον αριθμό που φανερώνει την τάξη του εκάστοτε τρέχοντος έτους μέσα στον κύκλο του Μέτωνα. Έτσι ο αριθμός αυτός ονομάστηκε Χρυσός αριθμός ή Κύκλος της Σελήνης του έτους και είναι ίσος με το υπόλοιπο της διαίρεσης του έτους με το 19, αυξημένο κατά 1. Αυτό συμβαίνει επειδή στο έτος 1 μ.Χ. δόθηκε ο χρυσός αριθμός 2 (εξήγηση παρακάτω, στοιχείο 7). Έτσι π.χ. το νέο έτος 2019, έχει χρυσό αριθμό 5+1=6, (ή κύκλο Σελήνης 6) οπότε οι φάσεις της σελήνης, στην διάρκεια του έτους αυτού, θα ακολουθούν την σειρά των ημερομηνιών των φάσεων της σελήνης του 6ου κύκλου του Μέτωνα με το παλαιό ημερολόγιο (π.η.). Τα Σεληνοδρόμια που χρησιμοποιούσαν παλαιότερα για τον προσδιορισμό των φάσεων της σελήνης, βασίζονταν στον κύκλο αυτό. Ο κύκλος του Μέτωνα χρησιμοποιείται και σήμερα για την εύρεση της ημερομηνίας της πασχαλινής πανσελήνου και του Πάσχα, παρά το ότι δεν είναι ακριβής. Αυτό οφείλεται στην μη σταθερότητα του συνοδικού μήνα, αλλά και στον ίδιο τον κύκλο που δίνει στην εποχή μας 4-5 μέρες αργότερα τις φάσεις της σελήνης σε σχέση με τις αστρονομικές φάσεις. Μάλιστα, το συσσωρευμένο αυτό λάθος των 4-5 ημερών είναι αυτό που επηρεάζει σε ένα βαθμό την ημερομηνία εορτασμού του Πάσχα μεταξύ καθολικών και ορθοδόξων χριστιανών.
- Ηλίου Κύκλος
Είναι ο αριθμός που δείχνει την σειρά ενός έτους σε μια περίοδο (κύκλο) 28 ετών και συμβολίζεται με S. Η περίοδος των 28 ετών είναι σημαντική στο παλαιό ημερολόγιο (π.η.), αφού οποιοδήποτε έτος, κατ’ ελάχιστον, μετά από 28 έτη έχει το ίδιο ημερολόγιο (περίοδος παλιού ημερολογίου). Ας σημειωθεί ότι στο νέο ημερολόγιο (ν.η.) που έχουμε σήμερα, αυτό συμβαίνει κάθε 400 χρόνια. Επειδή το έτος 1 μ.Χ ήταν το 10ο στη σειρά του 28ετούς κύκλου του, δηλαδή είχε κύκλο Ηλίου S=10 (αρχή του κύκλου το 9 π.Χ.), ο κύκλος Ηλίου ενός έτους Ε είναι ίσος με το υπόλοιπο της διαίρεσης του αριθμού (E+8) με το 28, αυξημένο κατά 1. Έτσι το νέο έτος Ε=2019 με το π.η. έχει κύκλο Ηλίου S=12, δηλαδή είναι 12ο (αρχή το έτος 2008) μετά από 72 κύκλους (όσο το πηλίκο της διαίρεσης) των 28 ετών (αντίστροφα: αν γνωρίζουμε τον κύκλο Ηλίου (S) ενός έτους και τους 28ετείς κύκλους του, τότε για να βρούμε το έτος, αφαιρούμε από το S το 9 και την διαφορά προσθέτουμε στο γινόμενο του 28 επί τους κύκλους του έτους). Επειδή σε μερικές γλώσσες οι Κυριακές λέγονται ημέρες Ηλίου (Sundays, Sonntags), πήρε το όνομα αυτό και δεν έχει καμία σχέση με τον Ήλιο.
Ο κύκλος Ηλίου χρησιμεύει στο π.η. για τον προσδιορισμό των Κυριακών του έτους, αφού επανέρχονται (όπως και οι άλλες ημέρες) κάθε 28 χρόνια στις ίδιες ημερομηνίες. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί και στο ν.η., αλλά για έτη που βρίσκονται εντός ενός αιώνος ή δυο αιώνων με την ίδια καθυστέρηση (π.χ. 20ος -21ος αιώνας). Για παράδειγμα, στις 6 Ιανουαρίου 2019 έχουμε Κυριακή, όπως και στις 6 Ιανουαρίου 2047, 2075, αλλά στις 6 Ιανουαρίου 2103 ν.η. θα είναι Σάββατο.
- Επακτή (Μετώνεια ή Ιουλιανή) ή Σελήνης Θεμέλιον
Επακτή ενός έτους είναι ο αριθμός που δείχνει την «ηλικία» της Σελήνης, δηλαδή πόσων ημερών είναι η Σελήνη, την παραμονή της πρωτοχρονιάς του έτους αυτού (με δεδομένο τον κύκλο των 19 ετών του Μέτωνα). Αν α είναι ο χρυσός αριθμός ενός έτους, τότε η (Ιουλιανή) Επακτή του έτους αυτού είναι ίση με το υπόλοιπο της διαίρεσης του αριθμού (11α-3) με το 30. Η επακτή είναι χρήσιμο στοιχείο στον υπολογισμό των φάσεων της σελήνης (και προπάντων της ημερομηνίας της πασχαλινής πανσελήνου), παρά το ότι διατηρεί τα λάθη του κύκλου του Μέτωνα. Ας σημειωθεί ότι με την διορθωμένη (Γρηγοριανή) επακτή επιτυγχάνεται καλύτερη προσέγγιση των αστρονομικών φάσεων της Σελήνης και αυτήν ακριβώς χρησιμοποιούν οι καθολικοί χριστιανοί για τον προσδιορισμό της ημερομηνίας του Πάσχα. Έτσι π.χ. το 2019, που έχει χρυσό αριθμό α=6, έχει Επακτή 3, δηλαδή η (Μετώνεια) Σελήνη στις 31 Δεκεμβρίου 2018 π.η. είναι 3 ημερών, άρα στις 31 Δεκεμβρίου 2018 ν.η. είναι 33-13=20 ημερών (λόγω της καθυστέρησης των 13 ημερών του π.η.). Η διορθωμένη (Γρηγοριανή) επακτή είναι 24, που σημαίνει ότι η Σελήνη στις 31 Δεκεμβρίου ν.η. είναι 24 ημερών, οποία συμπίπτει σχεδόν με την αστρονομική (24), ενώ απέχει 24-20=4 ημέρες από την Μετώνεια.
Συνδυάζοντας ορισμένα από τα παραπάνω στοιχεία, υπολόγιζαν παλαιότερα και την ημερομηνία του ορθόδοξου Πάσχα, αλλά και τις κινητές εορτές που συνδέονται με αυτό, με βάση σχετικούς Πασχαλιους πίνακες, πριν βρεθεί σχετικός Μαθηματικός τύπος. Έτσι, π.χ., για το 2019 που έχει χρυσό αριθμό 6 και κύκλους Ηλίου 12, το (ορθόδοξο) Πάσχα είναι στις 15 Απριλίου π.η.(28 Απριλίου με το ν.η.). Αντί του χρυσού αριθμού μπορούμε να πάρουμε την Επακτή 3 και αντί των κύκλων του Ηλίου το «Κυριακόν» γράμμα που θα δούμε παρακάτω. Ας σημειωθεί ότι οι Πασχάλιοι πίνακες συντάσσονταν για 532 χρόνια, αφού ήταν γνωστό ότι, κατ’ ελάχιστον σε 532=19×28 έτη, οι ημερομηνίες του (ορθόδοξου) Πάσχα επανέρχονται με την ίδια σειρά. Έτσι, π.χ. το Πάσχα του 1487=2019-532 ήταν επίσης στις 15 Απριλίου (π.η.). και θα είναι και το 2019+532 =2551…
- Κυριακόν Γράμμα
Αν τοποθετήσουμε τις 365 ημέρες (των εβδομάδων) ενός απλού (μη δίσεκτου) έτους κατά σειρά, από την 1η Ιανουαρίου και μετά, κάτω από τα επτά γράμματα Α, Β, Γ, Δ, Ε, ς, Ζ το γράμμα στο οποίο πέφτουν οι Κυριακές λέγεται Κυριακό(ν) γράμμα. Αριθμητικά το Κυριακό γράμμα (λ, L) είναι η ημερομηνία της 1ης Κυριακής του έτους, λ=1,2,…,7.
Το Κυριακόν γράμμα είναι διαφορετικό στο παλαιό και νέο ημερολόγιο λόγω της καθυστέρησης του π.η. (13 ημέρες μέχρι το 2100). Έτσι το 2019 με το π. η. έχει πρώτη Κυριακή στις 7/1, άρα Κυριακόν γράμμα Ζ ή λ=7. Το 2019 με το ν.η. έχει πρώτη Κυριακή στις 6/1, άρα έχει Κυριακόν γράμμα» ς ή L =6.
Όταν το έτος είναι δίσεκτο, η 29η Φεβρουαρίου γράφεται μαζί με την 28η (κάτω από το γράμμα Γ) και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να υπάρχουν, στα δίσεκτα έτη, δυο Κυριακά γράμματα, το πρώτο για τους 2 πρώτους μήνες και ένα δεύτερο για τους υπόλοιπους 10 που είναι μικρότερο κατά ένα από το πρώτο. Για παράδειγμα, το δίσεκτο έτος 2020 με το ν.η. έχει πρώτο Κυριακό γράμμα λ=5 (Ε, Κυριακή στις 5/1) και δεύτερο Κυριακό γράμμα λ΄=4 (Δ, Κυριακή στις 1/3).
Το Κυριακόν γράμμα ενός έτους μπορεί να υπολογιστεί συναρτήσει του έτους αυτού ή του κύκλου του Ηλίου του και χρησίμευε παλαιότερα (το πρώτο για τα απλά έτη, το δεύτερο για τα δίσεκτα) κυρίως για την εύρεση της Κυριακής του ορθόδοξου Πάσχα.
- Θεμέλιος ημέρα
Θεμέλιος ημέρα ενός έτους, είναι η ημέρα της εβδομάδας την παραμονή της πρωτοχρονιάς του έτους αυτού. Έτσι, θεμέλιος ημέρα για το 2019 με το ν.η. είναι η Δευτέρα, ενώ με το π.η. είναι η Κυριακή. Η θεμέλιος ημέρα χρησιμεύει για την εύρεση της ημέρας της εβδομάδας μιας οποιαδήποτε ημερομηνίας του επόμενου χρόνου. Για παράδειγμα, έστω η 257η (14/9) ημέρα του 2019 στο ν.η.: Βρίσκουμε το υπόλοιπο της διαίρεσης 257:7 που είναι 5, οπότε είναι 5 ημέρες μετά την Δευτέρα, άρα Σάββατο (Παρασκευή με το π.η.). Η θεμέλιος ημέρα εξαρτάται προφανώς από Κυριακό γράμμα. Πράγματι, αν την συμβολίσουμε με Υ (=0 για Κυριακή, 1 για Δευτέρα,…,6 για Σάββατο) τότε αποδεικνύεται ότι είναι ίση με το υπόλοιπο της διαίρεσης (7-λ):7 (και αντίστροφα, το (πρώτο) Κυριακόν γράμμα λ είναι ίσο με το υπόλοιπο της διαίρεσης (6-Υ):7 αυξημένο κατά 1. Στο ν.η. αντί του λ χρησιμοποιούμε το Κυριακόν γράμμα L.
- Ινδικτίων ή Ίνδικτος (i, Indiction, Roman Indiction)
Λέγεται ο αριθμός που δείχνει την σειρά ενός έτους σε μια περίοδο (κύκλο) 15 ετών και συμβολίζεται με i. Ίσως να έχει σχέση με την περιοδική δεκαπενταετή απογραφή του φορολογικού εισοδήματος των αρχαίων Ρωμαίων. Αργότερα, από τον Μ. Κωνσταντίνο (312 μ.Χ.), έγινε χρονολογική μονάδα που άρχισε επίσημα την 1η Σεπτεμβρίου (αρχή της Ινδίκτου και του εκκλησιαστικού έτους) του 313 μ.Χ. και χρησιμοποιήθηκε από την εκκλησία αλλά και στα κρατικά βυζαντινά έγγραφα. Στην ορθόδοξη εκκλησία η μέτρηση με Ινδικτιώνες γενικεύτηκε από το 12ο αιώνα με αφετηρία το 3 π.Χ. Επειδή το έτος 1 μ.Χ. είχε Ινδικτιώνα i=4 (δηλαδή η Ινδικτιώνα άρχισε το 3 π.Χ.), η Ινδικτιώνα για ένα έτος Ε είναι ίση με το υπόλοιπο της διαίρεσης (Ε+2):15 (ή της διαίρεσης (Ε-313):15) αυξημένο κατά 1. Έτσι, για παράδειγμα, το έτος 2019 έχει Ινδικτιώνα 12 (αρχή το 2008) και περιόδους (κύκλους) 134 (όσο το πηλίκο της διαίρεσης), (αντίστροφα: αν γνωρίζουμε την Ινδικτιώνα ενός έτους και τους 15ετείς κύκλους του, τότε για να βρούμε το έτος που αντιστοιχεί, αφαιρούμε από την Ινδικτιώνα το 3 και την διαφορά προσθέτουμε στο γινόμενο του 15 επί τους κύκλους του έτους). Η Ινδικτιώνα δεν έχει άμεση σχέση με το ημερολόγιο και σήμερα την βλέπουμε σχεδόν μόνο σε βιβλία της εκκλησίας μας.
- Ιουλιανή χρονολογία.
Πρόκειται για ένα ημερολογιακό σύστημα, σύμφωνα με το οποίο, για τον προσδιορισμό του χρόνου δεν χρησιμοποιούμε μήνες, ούτε έτη και ημερολόγια, αλλά έχουμε μια συνεχή αρίθμηση των ημερών εντός μιας περιόδου 7980=28x19x15 ετών. Η αρχή αρίθμησης είναι το μεσημέρι της 1ης Ιανουαρίου του 4713 π.Χ. και τέλος η 31 Δεκεμβρίου 3267 μ.Χ.. Έτσι, το μεσημέρι της 1ης Ιανουαρίου 2019 αρχίζει η Ιουλιανή ημέρα με αριθμό 2458485 (με το π.η. 2458498). Η μέτρηση του χρόνου με την Ιουλιανή χρονολογία είναι πιο πρόσφορη για την καταγραφή αστρονομικών φαινομένων και επί πλέον μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως σύστημα αναφοράς προκειμένου να συγκριθούν απομακρυσμένα γεγονότα που έχουν καταγραφεί από διαφορετικά ημερολόγια. Εισηγητής της Ιουλιανής περιόδου υπήρξε τον 16ο αιώνα ο Γάλλος μελετητής Joseph Scalinger, ο οποίος θεώρησε το έτος 4713 ως «έτος δημιουργίας» του κόσμου. Με βάση τα υπόλοιπα των διαιρέσεων του 4713 με τους αριθμούς 19,28, 15 (1,9,3) δόθηκαν αντίστοιχα στο 1 μ.Χ., ο χρυσούς αριθμός 2, ο κύκλος Ηλίου 10 και η Ινδικτιώνα 4, που αναφέραμε παραπάνω στα αντίστοιχα στοιχεία.
- Έτος κτίσεως κόσμου
Ένας παλαιός υπολογισμός των ετών επί βυζαντινής εποχής, βασιζόταν στο (υποθετικό) έτος «κτίσεως κόσμου» ως αρχή των ετών και είχε θεωρηθεί το έτος 5509 π.Χ. Μάλιστα η ΣΤ΄ Οικουμενική σύνοδος του 680 μ.Χ. είχε δεχτεί ως αρχή δημιουργίας του κόσμου την 1η Σεπτεμβρίου 5509 (η οποία καθιερώθηκε επίσημα επί Λέοντος ΣΤ΄ του Σοφού (886-912 μ.Χ.) και την οποία αποδέχθηκε και η καθολική εκκλησία την περίοδο της αναγέννησης. Το έτος αυτό διατηρείται και σε ορισμένα βιβλία του 16ου -17ου αιώνα ( Μ. Γλυτζωνίου, Επισκόπου Διονυσίου) για τον υπολογισμό του χρυσού αριθμού, του κύκλου του Ηλίου, της Επακτής και της Ινδικτιώνας ενός έτους, αντί του 4713 π.Χ.. Βέβαια τα αποτελέσματα δεν είναι τα ίδια, εκτός της Ινδικτιώνας, αλλά δεν μπορούμε να επεκταθούμε εδώ στο θέμα αυτό. Το έτος 2019 είναι το έτος 5508+2019=7527 από «κτίσεως κόσμου».
Ας δούμε όμως και ένα σχετικό απόσπασμα του Βυζαντινού ιστορικού Μιχαήλ Πανάρετου (1320-1390 μ.Χ.): «Ἐκοιμήθη ὁ βασιλεὺς κῦρ Βασίλειος ὁ μέγας Κομνηνὸς μηνὶ Ἀπριλίῳ εἰς τὰ ς΄, ἡμέρᾳ ε΄, ἰνδικτιῶνος η΄, ἔτους . Ἐβασίλευσεν ἔτη ζ΄ καὶ μῆνας ς΄», Δηλαδή, πέθανε ο Βασιλιάς (της Τραπεζούντας) Βασίλειος ο μέγας Κομνηνός στις 6 Απριλίου, ημέρα Πέμπτη (π.η.), Ινδικτιώνος 8, έτους 6848. Βασίλεψε 7 έτη και 6 μήνες.
Το έτος (αρχαιοελληνική γραφή) είναι το έτος 6848 από κτίσεως κόσμου, άρα το έτος 6848-5508=1340 μ.Χ. (,ςωμη’ – ,εφη’ = ,ατμ’). Η Ινδικτιώνα 8 προκύπτει, όπως αναφέραμε παραπάνω, ως το υπόλοιπο της διαίρεσης (1340+2):15 αυξημένο κατά 1 ή το υπόλοιπο της διαίρεσης του 6848 με το 15.
- Έτος κτίσεως Ρώμης – Χριστιανική χρονολόγηση
Η χριστιανική χρονολόγηση των ετών που έχουμε σήμερα δεν καθιερώθηκε από την γέννηση του Χριστού ή έστω από τα πρώτα μεταχριστιανικά χρόνια. Στα προ Χριστού χρόνια, αλλά και τα πρώτα χρόνια μ.Χ., ήταν συνήθεια να θεωρούν κάποιο σημαντικό γεγονός ως αφετηρία των ετών. Έτσι οι Αρχαίοι Έλληνες είχαν χρονολόγηση κυρίως με βάση τις αρχαίες Ολυμπιάδες, με αρχή την Ολυμπιάδα που αναδείχθηκε ολυμπιονίκης ο Κόροιβος, που αντιστοιχούσε στο έτος 776 π.Χ. (αν και έγιναν και προηγούμενες Ολυμπιάδες για τις οποίες όμως δεν υπάρχουν γραπτές αναφορές). Επίσης τα πρώτα μεταχριστιανικά χρόνια συνήθιζαν να μετρούν τα έτη από την «εποχή Διοκλητιανού» (29 Αυγούστου 284 μ.Χ.) παρόλο που ήταν ένας από τους σκληρούς διώκτες του Χριστιανισμού.
Μέχρι τον 6ο αιώνα μ.Χ. στην Ρωμαϊκή αυτοκρατορία η χρονολόγηση γινόταν από «κτίσεως Ρώμης» (A.U.C.)., η οποία σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Σκύθη μοναχού και εκκλησιαστικού συγγραφέα Διονύσιου τον Μικρού (532 μ.Χ.), έγινε το 753 π.Χ.. Ο Διονύσιος ο Μικρός τοποθέτησε την γέννηση του Χριστού, δηλαδή το έτος 1μ.Χ, στο έτος 754 από «κτίσεως Ρώμης». Έτσι π.χ. η μάχη του Μαραθώνα η οποία έγινε το 490 π.Χ. είναι στο έτος 753-490+1= 264 από «κτίσεως» Ρώμης», ενώ το έτος 2019 είναι το έτος 753+2019=2772 από «κτίσεως Ρώμης». Να σημειώσουμε βέβαια ότι ο χρόνος κτίσης της Ρώμης (από τον μυθικό Ρωμύλο κλπ) υπολογίστηκε αυθαίρετα, στην πραγματικότητα είναι άγνωστος, αφού έχει σχέση με τους πρώτους βασιλιάδες της, των οποίων είναι άγνωστη η διάρκεια της βασιλείας τους.
Η χριστιανική χρονολόγηση που έχουμε σήμερα, από την γέννηση του Χριστού, προτάθηκε από τον Διονύσιο τον Μικρό (όπως αυτοαποκαλούνταν) και παρά το ότι δεν είναι ακριβής, όπως υποστηρίζουν πολλοί ερευνητές (η γέννηση έγινε 4 ή 7 χρόνια νωρίτερα), κυριάρχησε στη Δύση και καθιερώθηκε γενικότερα το 800 μ.Χ. από τον ηγεμόνα των φράγκων Καρλομάγνο. Η χριστιανική χρονολόγηση του Διονυσίου του Μικρού, ακόμη και αν είναι λανθασμένη, είναι μεγάλης σημασίας για την ανθρωπότητα, αφού έδωσε ένα σημείο αναφοράς για τις χρονολογήσεις όλων των γεγονότων, προ και μ.Χ..
Σε αντίθεση με την Δύση, το χριστιανικό χρονολογικό σύστημα άργησε να εφαρμοστεί στην Ανατολική εκκλησία και έγινε αποδεκτό μόλις το 1628 επί Οικουμενικού Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Κυρίλλου Α΄ Λουκάρεως (γεννηθέντα στο Ηράκλειο Κρήτης!).
Εδώ τελειώνει, η κατ’ ανάγκη, σύντομη αναφορά μας στα κυριότερα ημερολογιακά στοιχεία που χρησιμοποιήθηκαν κυρίως σε περασμένους αιώνες. Ο ενδιαφερόμενος αναγνώστης μπορεί να μου ζητήσεις επί πλέον πληροφορίες για τα θέματα αυτά.
Καλές Γιορτές και Χρόνια Πολλά.
* Ο Δημήτρης Ι. Μπουνάκης είναι καθηγητής Μαθηματικών, επ. Σ.Σ.Μ.
[email protected]