Ποιος να φανταζόταν ότι ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Γαϊος Ιούλιος Καίσαρας θα έδινε το όνομά του στο μήνα Ιούλιο. Αυτός, ο αυτοκράτορας που διοργάνωσε το ρωμαϊκό κράτος και κατάφερε να ενοποιήσει πολιτικά, στρατιωτικά και πολιτιστικά τα διαφορετικά έθνη του, που οι Ρωμαίοι είχαν κατακτήσει, δημιουργώντας φυσικά την πανίσχυση ρωμαϊκή αυτοκρατορία.
Ομως ο λαός μας, ο τόσο ανήσυχος λαός, δεν πείθεται και τόσο εύκολα. Μη θέλοντας να υπακούσει στα διάφορα καμώματα των αυτοκρατόρων, προσπαθεί να βρει άλλους κανόνες ζωής και επιβίωσης. Γι’ αυτό και σε κάθε μήνα έχει δώσει διάφορα δικά του ονόματα, ανάλογα με τις γεωργικές ασχολίες, με τα καιρικά φαινόμενα που τον διακρίνουν.
Ετσι ο Ιουλιος, ονομάζεται αλωνάρης ή αλωνιστής (αφού αλωνίζουν με την στενή έννοια, γιατί με την ευρεία ορισμένοι αλωνίζουνε όλο το χρόνο) γυαλιστής και γυαλικός (ωριμάζουν και γυαλίζουν οι ρόγες των σταφυλιών) χορτοθέρης και χορτοκόπος επειδή κόβουν τα χόρτα αυτό το μήνα και φουσκόμηνας γιατί φουσκώνουν τα σύκα.
Ολος ο μήνας παρουσιάζει ενδιαφέρον, γιατί ίσως κάποια βροχή ή ένα χαλάζι ή μια φωτιά μπορεί να καταστρέψει τους γεωργούς και τις καλλιέργειές τους. Αλλά και οι αμπελουργοί δεν κοιμούνται ήσυχοι, αφού ο μήνας αυτός είναι καθοριστικός για τα εισοδήματά τους. Θα σταθώ όμως στο αλώνισμα, που αυτό το μήνα έχει την τιμητική του. Μια σκληρή δουλειά που πρέπει κανείς να αντέχει και να υπομένει τις καυτερές ακτίνες του ήλιου. Τα παλιά χρόνια γινόταν με άλογα ή βόδια τα οποία έτριβαν τα στάχια ώστε να ξεχωρίσει το άχυρο από τον καρπό. Στη συνέχεια ακοουθούσε το λίχνισμα. Κάτι που δεν πέρασε απαρατήρητο από τον μακαρίτη φίλο και σκιτσογράφο Γιάννη Ανδρεαδάκη αφου υπήρχε ανάλογη μαντινάδα στο βιβλίο του “Τα Ανώδυνα”. Εδώ προσπαθεί να μας δώσει την μεταφορική έννοια του λιχνίσματος που η σύζυγος λέει στο σύζυγό της:
“Καιρό σου κάνει και λιχνάς, εδέ καιρός απου ‘ναι
μα θα γυρίσει κι ο νοτιάς και θα τα ξαναπούμε”
και ο σύζυγος προσπαθώντας ν’ αποφύγει τη μουρμούρα και τη γκρίνια της, δείχνοντας ότι τα λεγόμενά της δεν τον αγγίζουνε, της απαντά πολύ ετοιμόλογα:
“Εγώ το στένω το λαμνί σε ζηλεμένο τόπο
λιχνώ εγώ με το βοριά, λαχνώ και με το νότο”.
Τελειώνοντας η εργασία του λιχνίσματος μαζεύουν το σιτάρι, το κριθάρι σωρό, το σταυρώνουν με το φτυάρι χαράζοντας το σταυρό, εξασφαλίζοντας έτσι τη συγκομιδή από βάσκανο μάτι. Ακολουθεί το “καρποφίλημα” παίρνοντας με το χέρι καρπό τον οποίο φιλούν πρώτα ο νοικοκύρης και φυσικά ακολουθούν ευχές για καλή σοδειά και του χρόνου!
Παλαιότερα, ύστερα απ’ όλα αυτά, γινόταν το μέτρημα, όπου παρευρίσκονταν όσοι είχαν το δικαίωμα να πληρωθούν για τη δουλειά τους, φυσικά με καρπό. Αυτοί ήταν: ο παπάς (αφού έκανε ολόκληρη τελετουργία), ο αγροφύλακας, ο ποτιστής, ο αλετράς, ο χαλκιάς, ο πιστικός και άλλοι εμπλεκόμενοι.
Θα σταθώ όμως και σε μια άλλη λαϊκή ονομασία αυτού του μήνα. Οπως προανέφερα λέγεται φουσκόμηνας, γιατί στα μέσα και συγκεκριμένα της Αγίας Μαρίνας (17 Ιουλίου) εμαφανίζονται τα πρώτα σύκα. Βέβαια τα τελευταία χρόνια χάρη στις νέες μεθόδους καλλιέργειας, κυκλοφορούν σύκα για μεγάλο χρονικό διάστημα, εισαγόμενα και μη. Ενα καθαρά συμβολικό φρούτο σε συνδυασμό με τα μήλα, τον απαγορευμένο καρπό του παραδείσου. Αποτέλεσμα όταν οι πρωτόπλαστοι υπέπεσαν στο προπατορικό αμάρτημα με φύλλα συκής προσπάθησαν να κρύψουν τη γύμνια τους.
Για συκιά και σύκα λοιπόν ο λόγος, λέξεις που δεν έχουν αφήσει αμέτοχο και ασυγκίνητο τον αείμνηστο λαογράφο και χρονογράφο Κωστή Φραγκούλη. Με το δικό του μοναδικό τρόπο, μας δίνει την αλληγορική σημασία της συκιάς και του σύκου, καθως και την πονηριά με την οποία ο λαός μας “γεύεται” το νοστιμότατο αυτό φρούτο. Πιο συγκεκριμένα, μας λέει:
“Εγώ το κακορίζικο που μοιάζω του τζιτζίκου
να κάθομαι εις τη συκιά, να τραγουδώ του σύκου”.
Ενα φρούτο που δεν αφήνει αδιάφορη ούτε τη γριά, η οποία ως γνωστόν στερείται οδοντοστοιχιών, παρόλα ταύτα “το παλεύει” γιατί με το μάσημα και το ξαναμάσημα όλο και κάτι γίνεται, αφού το σύκο δεν θέλει δόντια. Χαρακτηριστική η λαϊκή ρήση καθώς και η απάντηση του γέρου της.
“Εγλυκάθη η γρα στα σύκα κι όλη νύχτα τ’ ανεζητά..
και η συνέχεια:
“Θα θυμάσαι τότε γρα μου, εκείνη τη καλοχρονιά…
που εμάζευα τα σύκα από πάνω απ’ τη συκιά,
γέμιζα όλο το κοφίνι και έτρωγε κι η γειτονιά!”.
Μα η συκοφλυαρία δεν τελειώνει μόνο εδώ. Ο άνδρας θέλει να πάει κάπου, που η γυναίκα του (για το στέκι αυτό) δεν έχει σύμφωνη γνώμη. Ο ίδιος όμως ξέρει ότι θα περάσει καλά. Το παίρνει ξαφνικά απόφαση να επισκεφθεί αυτόν τον “επίγειο” κατά την γνώμη του παράδεισο και η γυναίκα του το μαθαίνει και του κάνει διάφόρες σκηνές. Ο ίδιος για να την αντιμετωπίσει, αφού της ορκίζεται, της λέει μια θυμόσοφη μαντινάδα:
“Επέρασ’ από τις συκιές, με τα ωραία σύκα
λίγο αποκρεμάστηκα… μα πάνω δεν εβγήκα”.
Ιούλιος! Ο δεύτερος μήνας του καλοκαιριού. Μήνας που θα προγραμματίσουμε τις διακοπές μας, πρώτα ο Θεός, αναζητώντας λίγες μέρες ξεκούρασης και ξεγνοιασιάς, αφού τελειώσανε και οι εκλογικές μας υποχρεώσεις μέχρι, να ‘ρθουν οι επόμενες με τις αυτοδιοικητικές εκλογές του Οκτώβρη.
Από την στήλη μας σάς ευχόμαστε καλό μήνα και καλό καλοκαίρι, γεμάτο υγεία και χαρά!