Με αφορμή τις κινητοποιήσεις των συλλογικών φορέων των εκπαιδευτικών και όχι μόνο, στις 18.1.24, ενάντια στην ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων στην πατρίδα μας, ας μου επιτραπεί να καταθέσω τους προβληματισμούς μου.
Ενάντια στην ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων έχουν προβληθεί επιχειρήματα (τα οποία προσυπογράφω) όπως τα παρακάτω:
- Τα ιδιωτικά πανεπιστήμια υπάρχει κίνδυνος να οδηγήσουν στην απαξίωση και πρακτική υποβάθμιση των δημόσιων πανεπιστημίων με πολλούς τρόπους, όπως ότι:
(α) Στελέχη του διδακτικού προσωπικού των δημόσιων πανεπιστημίων πιθανόν να μεταπηδήσουν στα ιδιωτικά, έχοντας σημαντικά οικονομικά κίνητρα.
(β) Τα ιδιωτικά πανεπιστήμια θα διαφημίζονται και θα προσελκύουν περισσότερους φοιτητές.
(γ) Το ίδιο το ελληνικό κράτος πιθανότατα θα αφήσει τα δημόσια πανεπιστήμια να μαραζώσουν, για να δώσει προβάδισμα στα ιδιωτικά, λόγω διαφθοράς και διαπλοκής!
- Τίθεται το ερώτημα πώς θα εισάγονται οι μαθητές στα ιδιωτικά πανεπιστήμια. Με σύστημα πανελληνίων εξετάσεων ή (το πιθανότερο ή μάλλον βέβαιο) με τα κριτήρια που θα θέτουν τα ίδια τα πανεπιστήμια; Αυτό, αφενός προκαλεί διαφοροποίηση των κριτηρίων πρόσβασης στην ανώτατη εκπαίδευση, αφετέρου επιδεινώνει τις κοινωνικές ανισότητες, αφού προφανώς μόνο παιδιά οικονομικά προνομιούχων θα μπορούν να φοιτήσουν στα ιδιωτικά πανεπιστήμια, από τα οποία πιθανόν να αποφοιτούν κιόλας επί πληρωμή.
Στα επιχειρήματα αυτά θα ήθελα να προσθέσω ένα ακόμη:
Όπως βλέπουμε, τα εκπαιδευτικά ιδρύματα που ετοιμάζονται να εμφανιστούν είναι παραρτήματα ξένων πανεπιστημίων. Άρα, δεν μιλάμε καν για ελληνικά πανεπιστήμια, έστω ιδιωτικά, αλλά για ξένα πανεπιστήμια, στα οποία θα μπορεί να σπουδάζει ο ενδιαφερόμενος χωρίς να φύγει από εδώ.
Ερωτώ: για ποιο λόγο να εισαγάγουμε ξένα πανεπιστήμια στη χώρα μας; Τι θα προσφέρουν, εκτός μόνο από την εδραίωση της αποικιοκρατίας των πολυεθνικών και των μεγάλων δυνάμεων της εποχής μας στον δύσμοιρο τούτο τόπο;
Γιατί θεωρούμε ότι ακόμη και τα διάσημα πανεπιστήμια της Δύσης υπερτερούν των δικών μας και άρα αξίζει να τα φέρουμε κοντά στα σπίτια των παιδιών μας; Αν όντως υπερτερούν, ας αναβαθμίσει η κυβέρνηση τα ελληνικά πανεπιστήμια, ώστε να υπερτερούν αυτά έναντι των ξένων. Και, αν δεν μπορεί να τα φτιάξει, ας αναθέσει το υπουργείο Παιδείας σε πρόσωπα που μπορούν!
Τα ξένα πανεπιστήμια προφανώς υπερτερούν σε διασυνδέσεις με πολυεθνικές, που θα εξασφαλίσουν γρήγορη επαγγελματική αποκατάσταση στους ικανούς φοιτητές. Δηλαδή νέα κλοπή προικισμένων παιδιών μας για την εξυπηρέτηση του διεθνούς κεφαλαίου, είτε με μεταφορά τους στο εξωτερικό, είτε παραμένοντας εντός Ελλάδος. Το όραμα και το ιδεώδες της κυβέρνησης: η μετατροπή των ικανών νέων Ελλήνων σε τεχνοκράτες και γιάπηδες, υπαλλήλους φυσικά ή στελέχη ξένων εταιρικών κολοσσών.
Σημειώνουμε ότι – όπως διαβάζουμε στον τύπο – τουρκικό εκπαιδευτικό ίδρυμα ετοιμάζει τις βαλίτσες του για να καταπλεύσει στην Ελλάδα. Αυτό κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για επιπλέον προβλήματα.
Υπέρ της ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων προβάλλεται ως επιχείρημα η διαρροή εισοδημάτων προς χώρες του εξωτερικού (ενδεχομένως και με πανεπιστήμια δεύτερης ποιότητας), μετά την αδυναμία των υποψηφίων να εισαχθούν στο ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο.
Η λύση στο υπαρκτό αυτό πρόβλημα είναι η κατάργηση των Πανελληνίων Εξετάσεων, που αποτελούν τροχοπέδη για τη λειτουργία του λυκείου και βάσανο διαρκείας για μαθητές και γονείς, και θέσπιση νέου συστήματος εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Κατά τη γνώμη μου, το καλύτερο είναι η ελεύθερη εγγραφή κάθε υποψηφίου στη σχολή της προτίμησής του, αρκεί να έχει λάβει απολυτήριο λυκείου.
Αφού εγγραφεί στο πανεπιστήμιο, ας υποστεί απαιτητικό πρόγραμμα σπουδών, ώστε να παίρνουν πτυχίο μόνον οι πραγματικά ικανοί. Αλλά δεν μπορείς να ξέρεις ποιος είναι ικανός, πριν του δώσεις αληθινή ευκαιρία να δοκιμαστεί. Δώσε του δυνατότητα σπουδών όσα χρόνια θέλει – αλλά χωρίς οικονομικές διευκολύνσεις επ’ αόριστον, εκτός αν συντρέχουν ουσιαστικοί (κοινωνικοί) λόγοι γι’ αυτό.
Το επιχείρημα επίσης ότι χάνουμε εισόδημα από ξένους φοιτητές που θα έρχονταν στη χώρα μας να σπουδάσουν, επίσης καταρρίπτεται, διότι μπορούμε ως χώρα να θεσπίσουμε ακόμη και αγγλόφωνα τμήματα στα δημόσια πανεπιστήμια – με δίδακτρα ή χωρίς; Μάλλον χωρίς. Ας αναγνωρίσουμε ότι η Παιδεία παρέχεται σε όλους δωρεάν στη χώρα που γέννησε την ευρωπαϊκή φιλοσοφία! Οικονομικό όφελος και πάλι θα υπάρχει, από τη διαμονή και τη ζωή των ξένων φοιτητών στην πατρίδα μας.
Η ενδεδειγμένη λοιπόν απάντηση στο ερώτημα, κατά τη γνώμη μου, είναι η εξής:
1) Επιμονή για τη λειτουργία μόνο δημόσιων πανεπιστημίων στην Ελλάδα με δωρεάν σπουδές. Δωρεάν σπουδές σημαίνει όμως και μέριμνα για τη στέγαση, διατροφή, μετακίνηση και περίθαλψη των φοιτητών που αναγκάζονται να μετοικήσουν μακριά από τον τόπο κατοικίας τους για να σπουδάσουν. Για το ζήτημα αυτό – που έχει πάρει διαστάσεις ενός ακόμη κοινωνικού προβλήματος – έχουμε τοποθετηθεί στο άρθρο «Παιδεία, αναδιοργάνωση και ελλείψεις» της Θεματικής Ομάδας Παιδείας της ΝΙΚΗΣ.
2) Επιμονή για την ποιοτική αναβάθμιση των ελληνικών πανεπιστημίων, ώστε να καταστούν τα καλύτερα στην Ευρώπη. Οι διδάσκοντες και οι κοσμήτορες κάθε σχολής (και οι φοιτητές, από την πλευρά τους!) ξέρουν τι χρειάζονται. Ας τους ακούσει το κράτος και ας τους παράσχει τα απαιτούμενα. Αλλά συγχρόνως να πάψει η διαπλοκή και η ευνοιοκρατία που δυστυχώς ευδοκιμεί σε κάποιους πανεπιστημιακούς χώρους.
3) Κατάργηση των Πανελληνίων Εξετάσεων όπως περιέγραψα παραπάνω.
4) Προφανέστατα χρειάζεται μέριμνα για τη σύνδεση σπουδών και επαγγελματικής αποκατάστασης, χωρίς να αποκλείεται και η σπουδή χάριν της γνώσης για ανθρώπους που ήδη εργάζονται. Χρειάζεται επίσης μέριμνα γενικά για την επαγγελματική εκπαίδευση, που οφείλει να είναι ποιοτική αλλά δεν είναι απαραίτητο να συνδυάζεται οπωσδήποτε με ΑΕΙ. Και μιλώντας για επαγγελματική αποκατάσταση δεν πρέπει να αποκλείουμε τα χειρωνακτικά επαγγέλματα, καθώς και τα επαγγέλματα τα σχετικά με τη γη, η ανάγκη για τα οποία γίνεται ολοένα επιτακτικότερη.