Το κίνημα του Ελευθέριου Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη, το 1916 στάθηκε η αιτία να ανατραπεί ο αιρετός δήμαρχος Ηρακλείου Στυλιανός Γεωργίου και να διοριστεί στη θέση του ο ακραιφνής «βενιζελικός» Ιωάννης Βογιατζάκης.
Ο διορισμός αυτός όμως ήταν η αφορμή για να παραμείνει στη δημαρχία 11 ολόκληρα χρόνια, τα οποία θα ήταν ακόμη περισσότερα αν δεν μεσολαβούσε η ήττα του κόμματος των Φιλελευθέρων το 1920.
Ο δικηγόρος Ιωάννης Βογιατζάκης συμμετείχε στην «επαναστατική επιτροπή» που οργάνωσε το μεγάλο συλλαλητήριο στο Ηράκλειο το 1916 σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τα όσα συνέβαιναν στην Αθήνα, με τους διωγμούς των οπαδών του Βενιζέλου.
Στην επιτροπή αυτή ήταν ακόμη οι Αριστείδης Στεργιάδης (πρωην πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου), ο Αντώνης Χατζηδάκης- Νίβας (πρώην πρόεδρος του Δ.Σ.Η ), ο Γ. Κοκκινάκης (πρόεδρος των δικηγόρων) Γ. Μαρής, Αλέξανδρος Γεωργιάδης, Ιωάννης Περδικογιάννης, Αν. Φανουράκης κ.ά.
Ο διορισμός
Στις 23 Σεπτεμβρίου 1916 ο Ι. Μουρέλλος δημοσιεύει στην εφημερίδα (Νέα Εφημερίς) στη δεύτερη σελίδα:
«Εις αντικατάστασιν του υπό του λαού καθαιρεθέντος δημάρχου Ηρακλείου Στυλιανού Γεωργίου διωρίσθη σήμερον δια διατάγματος της εθνικής κυβερνήσεως ο φίλτατος δικηγόρος και πολιτευτής του νομού Ηρακλείου.
Διά τον διορισμόν του κ. Βογιατζάκη ως δημάρχου της μεγαλυτέρας πόλεως της Κρήτης, υποσχομένου δράσιν προς τας νεωτέρας αντιλήψεις των καθηκόντων και της αποστολής των δημοτικών αρχόντων, θέλομεν ομιλήσει εκτενώς σε προσεχές φύλλον…».
Ως τότε ο Βογιατζάκης δεν είχε αναμειχθεί στα δημοτικά πράγματα, όπως πολλοί σύμβουλοι που διορίστηκαν.
Στο Συμβούλιο αυτό μετείχαν: Αντώνιος Ανεμογιαννάκης, Αλέξανδρος Γεωργιάδης, Ιωάννης Δρακοντίδης,Μιχαήλ Κασιμάτης, Ανδρέας Καστελάκης, Νικόλαος Λουλακάκης, Εμμανουήλ Μαραγκάκης, Εμμανουήλ Νικολουδάκης, Γεώργιος Ξηράς, Ιωάννης Περδικογιάννης,Κωνσταντίνος Σταματάκης, Σπυρίδων Χατζηδάκης.
Στις 31 Οκτωβρίου 1916 το Δημοτικό Συμβούλιο συγκροτείται σε σώμα: πρόεδρος και πάλι ο Κ. Σταματάκης και αντιπρόεδρος ο κ. Γ. Ξηράς. Ο Κ. Σταματάκης μιλώντας προς το Σώμα αναφέρθηκε στα προβλήματα της πόλης που «λόγω ανωμάλου πολιτικής καταστάσεως δεν ήρθαν σε πέρας».
- Ηλεκτροφωτισμός
- Νέο υδραγωγείο
- Κατασκευή νέου λιμένα
- Ανοικοδόμηση της ενετικής Λότζια
- Διοχέτευση των λυμάτων στη θάλασσα
Όλο το βάρος πάντως θα πέσει στη λύση του προβλήματος της υδροδότησης που εξακολουθεί να ταλανίζει το Ηράκλειο.
Αλλαγές
Αμέσως μετά τις εκλογές του 1920, στις 2 Νοεμβρίου ο Βογιατζάκης θα παυθεί από την κυβέρνηση Γούναρη και θα αντικατασταθεί για δύο χρόνια από τον Στυλιανό Γεωργίου.
Με την κατάρρευση του μετώπου στη Μικρά Ασία, το ‘22, αναλαμβάνει η «τριανδρία» αφού ανατρέπει την κυβέρνηση, που θεωρήθηκε υπαίτια της καταστροφής.
Στις 2 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους διορίζεται και πάλι ο Βογιατζάκης ο οποίος πλέον θα παραμείνει ως το 1929. Στο Συμβούλιο αυτό νέα πρόσωπα είναι οι: Μιλτιάδης Ανδρεαδάκης, Ιωάννης Αδάμης, Σπύρος Αλεξίου, Μιχαήλ Κουναλάκης, Παναγιώτης Πρατικάκης και Γεώργιος Τζουλάκης.
(Πρόεδρος εξελέγη ο Α. Χατζηδάκης-Νίβας και αντιπρόεδρος ο Αλ. Γεωργιάδης).
Το Δημοτικό Συμβούλιο έχει να αντιμετωπίσει οξυμένα προβλήματα (ύδρευση-σχέδιο πόλης) τα οποία συνεχώς εντείνονται με την εισροή χιλιάδων προσφύγων με τους οποίους πολλαπλασιάζεται ο πληθυσμός του Ηρακλείου-μαζί με τα προβλήματα. (Βέβαια μέσα στον συνωστισμό το Συμβούλιο βρίσκει την ευκαιρία να πάρει εκδίκηση αλλάζοντας τα ονόματα οδών και πλατειών, π.χ. η πλατεία Πρίγκηπος Γεωργίου έγινε πλατεία Ελευθερίας).
Τα έργα
Το Δημοτικό Συμβούλιο στις 14 Φεβρουαρίου 1924 προκήρυξε μειοδοτική δημοπρασία για το ηλεκτρικό. Τρεις εταιρείες υπέβαλαν τις σχετικές προτάσεις τους με καλύτερη αυτή της Ελληνικής Γενικής Ηλεκτρικής Εταιρείας. Μετά και από σύμφωνη γνώμη του ηλεκτρολόγου Βερονίκου, που είχε φθάσει ειδικά από την Αθήνα για τον λόγο αυτό, η «Ε.Γ.Σ.Ε» ανέλαβε να ηλεκτροφωτίσει το Ηράκλειο.
Μια αίτηση εξάλλου του εφόρου Αρχαιοτήτων Κρήτης Στέφανου Ξανθουδίδη βρίσκει ανταπόκριση από τους δημοτικούς συμβούλους. Ο Ξανθουδίδης συνιστά να προφυλάξουν την κρήνη Μοροζίνη για την οποία «οιαδήποτε πόλις ευρωπαϊκή θα υπερηφανεύετο». Καταρχήν το Συμβούλιο παίρνει άλλη μια σημαντική απόφαση:
Ανακηρύττει επίτιμο δημότη του Δήμου Ηρακλείου τον Άρθουρ Έβανς, τον άνθρωπο που έφερε στο φως την Κνωσό με την αρχαιολογική του σκαπάνη ( 21 Απριλίου 1924).
Προς το τέλος του έτους θα εισέλθουν στο Συμβούλιο τρεις ακόμη σύμβουλοι εκ των οποίων οι δύο έμελλε να παίξουν σημαντικό ρόλο στα δημοτικά πράγματα: ο Ανδρέας Παπαδόπουλος και ο Δ. Χαλικιαδάκης.
Οι εκλογές
Οι πρώτες εκλογές μετά από πολλά χρόνια, προκηρύχθηκαν για τις 25 Οκτωβρίου 1925 (δικτατορία Πάγκαλου) και ο Ιωάννης Βογιατζάκης προβάλλει ως ο κύριος διεκδικητής του δημαρχιακού θώκου.
Όμως στο παρασκήνιο προωθείται ένα άλλο στέλεχος των Φιλελεύθερων, ο Μηνάς Γεωργιάδης. Παρά τις προσπάθειες του δημοσιογράφου Ι. Μουρέλλου ο Μηνάς Γεωργιάδης την τελευταία στιγμή αρνείται:
«Αναγκάζομαι να μη αποδεχθώ την προτεινόμενη υποψηφιότητα αφενός εκ λόγων γενικοτέρων οφειλομένων εις την σημερινήν κρατικήν και κοινωνικήν κατάστασιν οίτινες λόγοι με κάνουν να αισθάνομαι εμαυτόν ανεπαρκή να ανταποκριθώ εις τας προσδοκίας των φίλων μου και εις τας υποδείξεις της συνειδήσεώς μου…».
Πέντε (!) θα είναι οι υποψήφιοι δήμαρχοι στις εκλογές αυτές: Ιωάννης Βογιατζάκης, Στυλιανός Γεωργίου,Γ. Λογιάδης, Στ.Μαρκόπουλος και Εμ. Κακουδάκης.
Ο δήμαρχος στηρίζεται στο έργο που έχει επιτελέσει, ο Λογιάδης υπερηφανεύεται και ζητά την ψήφο των Ηρακλειωτών επειδή είναι ορκισμένος… αντικομμουνιστής και ο Μαρκόπουλος υπόσχεται ακομμάτιστο Δήμο.
Ο Γεωργίου εκφράζει (λιγοστό πια) το συντηρητικό στοιχείο του Ηρακλείου και ο Κακουδάκης τους αριστερούς. Το κλίμα για τον τελευταίο είναι πολύ βαρύ. Οι εφημερίδες γράφουν σπάνια:
«…Ο κ. Κακουδάκης εξέδραμεν εις Χρυσοπηγήν όπου επικοινώνησε μόνο με τους ολίγους μπολσεβικίζοντας εφέδρους οι οποίοι είναι γνωστοί…». Ο Βογιατζάκης τελικά κερδίζει εύκολα την εκλογή με μεγάλη διαφορά από τους Γεωργίου, Λογιάδη και Μαρκόπουλο. Το προσφυγικό στοιχείο έκρινε τη μάχη των εκλογών.
Πρώτος σε ψήφους εξελέγη ο πρόσφυγας Α. Παπαδόπουλος: που κατήλθε στο πλευρό του Βογιατζάκη ενώ από τημειοψηφία υπερίσχυσε ο Ν. Καρέλλης.
Πλειοψηφία: (τακτικοί): Α. Παπαδόπουλος (2.228), Νεοκλής Θεοδοσιάδης (2.214), Στ. Κωνσταντινίδης (2.214), Στ. Τζωρτζάκης (2.012), Κ. Μαρκατάτος (1.863), Δ. Δημόπουλος (1.662), Ι. Περτσελάκης (1.597), Α. Γεωργιάδης (1.591), Δ. Χαλκιαδάκης (1578), Σ. Γιαμαλάκης (1.548), Ε. Σπινθουράκης (1.547), Ιωσ. Αληγιζάκης (1.521), Μ. Θαλασσινός (1.468), Χαρ. Γεδίκογλου (1.461), Εμμ. Τριανταφυλλάκης (1.441), Ευάγ. Ανερράψης (1.333).
(Αναπληρωματικοί): Μαρκάκης, Μουρέλλος, Λιναρδάκης, Μανασάκης, Πουλακάκης, Κασιμάτης, Μαυρουδάκης, Βαϊκούσης.
Μειοψηφία: (τακτικοί): Ν. Καρέλλης (1036), Στ.Μαυράκης(1030), Ι.Δρακοντίδης(1024), Α.Φουντουλάκης (984), Ευ.Μιχελιδάκης (970), Ε.Ξανθάκης (936), Ν.Παπαδάκης (923).
(Αναπληρωματικοί): Καπνιστός, Λουλακάκος, Αλεξανδρίδης, Ανδρουλάκης, Λαμπράκης, Μιγάδης, Κοκκινίδης.
Πρόεδρος του Συμβουλίου εξελέγη ο Στ.Μαρκάκης, τον οποίο αντικατέστησε ο Αλ.Γεωργιάδης στις 28 Ιανουαρίου 1927. Αντιπρόεδρος εξελέγη ο Α. Παπαδόπουλος.
Η ύδρευση
Το πρόβλημα του νερού παρέμενε άλυτο και οι παλιές μελέτες ήταν άχρηστες μετά την επέκταση του Ηρακλείου. Ο καθηγητής πολυτεχνείου Αλέξ. Σίνος μελέτησε το υδραγωγείο Αστρακών και τροποποίησε τη μελέτη Λιμπρίτη. Ο Σίνος πρότεινε:
1) «Την τοποθέτησιν της δεξαμενής αντί εις την θέσιν Πατέλες εις υψόμετρον 55 μέτρων ως προβλέπεται υπό του Λιμπρίτη εις την θέσιν Άγιον Ιωάννην…
2) Υποδεικνύει «ωσαύτης όπως η δεξαμενή κατασκευαζομένη εξ ολοσώμου σιδηροπαγούς αμμοκονιάματος».
3) Απορρίπτει κατηγορηματικώς διά λόγους δαπάνης επιπλέον περίπου 10 εκατομμυρίων, την περίπτωσιν της διά δύο σωληνωτών αγωγών…».
Παρά τις αντιδράσεις των κατοίκων των Αστρακών οι εκτάσεις απαλλοτριώθηκαν και τον Ιούνιο του 1927 άρχισαν οι εργασίες του νέου υδραγωγείου…
(Συνεχίζεται…)
ΠΗΓΕΣ:
*Εφημερίδα «Νέα Εφημερίς, 27 Αυγούστου 1916
Εφημερίδα ΤΟΛΜΗ, έρευνα Κώστας Μπογδανίδης, 1990
Αρχεία Βικελαίας Δημοτικής Βιβλιοθήκης Ηρακλείου