Κατά την περίοδο της Ημιαυτονομίας και συγκεκριμένα το 1882 η συνέλευση των χριστιανών πληρεξούσιων Κρητών αποφάσισε την ίδρυση Γυμνασίου στην πόλη του Ηρακλείου. Η θετική ψήφος των Σφακιανών πληρεξούσιων έγειρε την πλάστιγγα της ψηφοφορίας υπέρ του Ηρακλείου. Η τοπική εφημερίδα του Ηρακλείου «Μίνως» υπεραμύνθηκε της απόφασης τονίζοντας την καταλληλότητα της πόλης. Τα δημοσιεύματα της εφημερίδας προκάλεσαν τη μήνι του χανιώτικου τοπικού Τύπου και συγκεκριμένα της εφημερίδας «Πατρίς», η οποία κατακεραυνώνει τους Ηρακλειώτες συναδέλφους της στο φύλλο της 30/10/1882:
«[…]Είπομεν και επαναλαμβάνομεν λέγοντες, ότι η πόλις του Ηρακλείου δεν ήτο η κατάλληλος προς ίδρυσιν γυμνασίου, διότι δεν παρέχει τας ευκολίας εκείνας, αίτινες δια σπουδαστάς απαιτούνται[…]». Ποιες ήταν αυτές οι ευκολίες; Πρώτα απ’ όλα, σύμφωνα με τον Χανιώτη δημοσιογράφο, ο μικρός χώρος του εκπαιδευτηρίου αρκούσε μόνο για τους μαθητές του Ηρακλείου, «[…]των λοιπών δε τμημάτων οι παίδες[…]αναγκάζονται άλλοι μεν να μεταβαίνωσιν εις Ελλάδα προς εξακολούθησιν των σπουδών των, άλλοι δε να καταβάλωσιν αδρά ποσά προς συντήρησιν ιδιωτικών γυμνασίων, ως εν Λασιθίω και ενταύθα[…]».
Επίσης, το Ηράκλειο στερούταν καλών δωματίων προς ενοικίαση και καθαρών εστιατορίων με καθαρό φαγητό. Το χειρότερο απ’ όλα, βέβαια, ήταν ότι «[…]η πόλις του Ηρακλείου[…]έχει υπερτερούντα οθωμανικόν πληθυσμόν έμπλεων φανατισμού, προβαίνοντα ουχί σποραδικώς ή εκτάκτως, αλλά συχνάκις εις πράξεις, αίτινες εμβάλλουσιν εις φόβους την κοινήν ασφάλειαν[…]». Στη συνέχεια, η «Πατρίς» υπενθυμίζει ότι «[…]αι ψήφοι μόναι των Σφακιωτών, ένεκα ιδιαιτέρων λόγων δοθείσαι τοις Ηρακλειώταις, απετέλεσαν πλειοψηφίαν και επεψηφίσθη η πρότασις περί συστάσεως εν Ηρακλείω Γυμνασίου[…]».
Αξιοσημείωτο είναι ότι το πρώτο πλήρες δημόσιο τετρατάξιο Γυμνάσιο ιδρύθηκε στα Χανιά τον Σεπτέμβριο του 1887 (βλ. Α. Καραθανάση, «Περιπέτειες στέγασης του Γυμνασίου Χανίων, «Εν Χανίοις», τόμος 14, Χανιά 2021, σελ. 139-172).
* Ο Αγησίλαος Αλιγιζάκης είναι ιατρός ορθοπεδικός, πολιτισμολόγος