Ο Νίκος Εγγονόπουλος γράφει για τη δολοφονία του F. G. Lorca “και προπαντός στα χρόνια τα δικά μας τα σακάτικα, είθισται να δολοφονούν τους ποιητάς». Παραφράζοντας τους στίχους του θα έλεγα ότι στη χώρα μας είθισται να δολοφονούν και να εξορίζουν τους πολιτικούς, ιδιαίτερα εκείνους που δεν ρουσφετολογούν και με ευθύνη αγωνίζονται να υπηρετήσουν το μακροπρόθεσμο συμφέρον του έθνους. Δεν συμβαίνει όμως μόνο στα σακάτικα χρόνια. Η ιστορία είναι γεμάτη παραδείγματα.
Ο Άρης Σφακιανάκης, δόκιμος πεζογράφος, επιλέγει να δώσει στο ιστορικό μυθιστόρημα, που κυκλοφορεί από τον εκδ. οίκο Κέδρος, τα τελευταία χρόνια του Ιωάννη Καποδίστρια και την δολοφονία του. Βέβαια, το ιστορικό μυθιστόρημα έχει τις δικές του απαιτήσεις.
Δεν είναι ούτε ιστορία, επομένως δεν επιδιώκει να καταγράψει την αλήθεια, ούτε μυθιστόρημα που ο συγγραφέας οργανώνει την αφήγησή του με καθαρή φαντασία και οι περιορισμοί τού επιβάλλονται μόνο από τους ίδιους τους ήρωές του. Πρέπει να λειτουργούν με το «εικός και αναγκαίον». Το ήθος, ο λόγος και η συνολική τους μορφή ακολουθούν μια πορεία. Αρκεί η αφήγηση να τέρπει τον αναγνώστη.
Ο Άρης Σφακιανάκης με δεξιοτεχνία ισορροπεί και μας τέρπει. Σέβεται με ευλαβικό τρόπο τα ιστορικά γεγονότα. Αλλά ενώ τους ιστορικούς τους ενδιαφέρουν μόνο αυτά, ο μυθιστοριογράφος συνθέτει το έργο του με πρόσωπα ζωντανά που ζουν, ενεργούν και πράττουν.
Μας ενδιαφέρουν οι σκέψεις τους, τα συναισθήματά τους, το ύφος τους, το ντύσιμό τους, οι έρωτες τους, ο συνολικός τρόπος που κυκλοφορούν μέσα στην αφήγηση. Γι’ αυτό και μένουν στη μνήμη μας φωτεινές μορφές από τα μεγάλα έργα της λογοτεχνίας.
Αφηγητής ο Πέτρος Σκοτεινός που συνδέεται με τον Καποδίστρια ως σωματοφύλακας του. Είναι ένας τυχοδιώκτης που ζηλεύει τον Καζανόβα και συχνά τον μιμείται με επιτυχία. Ζώντας μαζί με τον Καποδίστρια συνειδητοποιεί την ακεραιότητα, τον αγνό πατριωτισμό και την αγωνία του.
Αλλάζει προσανατολισμό και με τις συμβουλές του συχνά προστατεύει τον κυβερνήτη που αγνοεί τη σκληρή νεοελληνική πραγματικότητα. Παράλληλα ικανοποιεί και τις δικές του ερωτικές αναζητήσεις. Παρά το επώνυμό του είναι διάφανος, οξύς στις παρατηρήσεις του και αριστοτέχνης στην οργάνωση του αφηγηματικού του λόγου.
Ο ίδιος ο συγγραφέας είναι φυσικά μέσα σε όλους τους ήρωές του. Τους φροντίζει, τους αγαπά και τους πλάθει συχνά με την αναγκαία ειρωνική απόσταση.
Την άποψή του την εκφράζει περισσότερο με τον γάτο Ναμπούκο που λειτουργεί όπως ο χορός στην αρχαία τραγωδία. Δεν επεμβαίνει στη δράση, αλλά γλείφοντας τα μουστάκια του κρατά τις αποστάσεις του και σχολιάζει με το δικό του τρόπο τα γεγονότα.
Επειδή τίποτα δεν αντικαθιστά την ανάγνωση ενός λογοτεχνικού έργου, σας αφήνω δίδοντας μόνο μια σκηνή όπου φαίνεται καθαρά πόσο ο Άρης Σφακιανάκης έχει κατακτήσει την τέχνη του και ως καλός μάστορας οργανώνει το λόγο του με μια γλώσσα που αποτελεί επιτέλους ένα εύπλαστο εργαλείο στα χέρια του.
Είναι ευτύχημα ότι μετά τους μακροχρόνιους γλωσσικούς αγώνες διαθέτουμε πια μια γλώσσα που με την συνεχή της καλλιέργεια και αγάπη, μας συγκινεί και μας αναπαύει. Δυστυχώς για τον Καζαντζάκη, ως πρωτοπόρο, τα πράγματα ήταν διαφορετικά.
« [….] Έξυνα τη μύτη μου. «Αγαπητέ μου κύριε κόμη, η γυναίκα είναι το άλας της ζωής», είπα. «Μην ξεχνάτε, ο Κήπος της Εδέμ απέκτησε ενδιαφέρον μόλις έκανε την εμφάνισή της εκεί η Εύα».
«Και μετά μας πήρε όλους ο διάολος…» παρατήρησε στεγνά ο Κυβερνήτης.
«’Ισα ίσα, τότε ακριβώς ξεκίνησε η ιστορία του ανθρώπου», είπα. «Φαντάζεστε να ήμασταν ακόμα στον Κήπο της Εδέμ και να καλλιεργούσαμε μαρούλια και άλλα ζαρζαβατικά;»
«Ίσως και να ήταν καλύτερα έτσι», είπε ο Καποδίστριας.
Ο γάτος Ναμπούκο δεν εξέφρασε άποψη για τις γυναίκες- χώρια που εκδιώχθηκε και αυτός του παραδείσου χωρίς να φταίει.
Εγώ όμως είχα διάθεση να επιχειρηματολογήσω υπέρ του γυναικείου φύλου. «Δίχως τις γυναίκες, η ζωή μας θα ήταν βαρετή», είπα. «Φανταστείτε την Τροία χωρίς την Ελένη, τον Ιάσονα χωρίς τη Μήδεια, τον Ναπολέοντα χωρίς την Ιωσηφίνα».
«Ιστορίες με τραγικό τέλος», μόρφασε ο Κυβερνήτης.
Βρε, μήπως ήταν μισογύνης; [….]»
Το συνολικό έργο του Ηρακλειώτη συγγραφέα θα άξιζε να τιμηθεί από τον Δήμο Ηρακλείου. Άλλωστε το βραβείο «Νίκος Καζαντζάκης» προβλέπει αντίστοιχη τιμή για τους Κρητικούς που τιμούν την πόλη με το έργο τους. Ο Άρης Σφακιανάκης είναι αναμφισβήτητα ένας από αυτούς.
* Του Άρη Σφακιανάκη,
Εκδ. ΚΕΔΡΟΣ