Η Κρήτη, το μεγαλύτερο νησί της Ελλάδας, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την επάρκεια νερού για την αειφόρο ανάπτυξή της. Οι κυριότεροι τομείς της οικονομίας της, όπως η γεωργία και ο τουρισμός, βασίζονται άμεσα στην πρόσβαση σε υδατικούς πόρους.
Ωστόσο, η κλιματική αλλαγή και η αυξανόμενη ζήτηση νερού λόγω τουρισμού ασκούν συνεχώς πιέσεις στα υδάτινα αποθέματα, καθιστώντας την επαρκή διαχείριση των υδατικών πόρων ζωτικής σημασίας.
1. Κλιματική αλλαγή και προκλήσεις στην επάρκεια νερού
Η κλιματική αλλαγή έχει επηρεάσει αρνητικά την διαθεσιμότητα νερού στην Κρήτη και γενικότερα στη Μεσόγειο. Η έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) αναφέρει ότι η περιοχή της Μεσογείου είναι ιδιαίτερα ευάλωτη στην αλλαγή των κλιματολογικών προτύπων, με αυξημένη συχνότητα ξηρασιών και μειωμένες βροχοπτώσεις (IPCC, 2014).
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μειώνονται τα υδάτινα αποθέματα και να αυξάνονται οι ανάγκες για άρδευση, ιδιαίτερα στις αγροτικές περιοχές της Κρήτης (IPCC, 2014).
Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Περιβάλλοντος (European Environment Age-ncy, EEA) επισημαίνει ότι οι μειώσεις στις βροχοπτώσεις και οι αυξημένες θερμοκρασίες στην περιοχή της Μεσογείου είναι πιθανό να επηρεάσουν αρνητικά την επάρκεια νερού, ειδικά κατά τη διάρκεια των θερμών μηνών, αυξάνοντας τις εξατμίσεις και την ζήτηση σε υδάτινους πόρους (European Environment Agency, 2020).
2. Επιπτώσεις στη γεωργία
Ο αγροτικός τομέας της Κρήτης βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην άρδευση, καθώς τα τοπικά κλιματικά χαρακτηριστικά και οι τύποι καλλιεργειών, όπως το ελαιόλαδο και τα κηπευτικά, απαιτούν σημαντικές ποσότητες νερού.
Σύμφωνα με την έκθεση της UNESCO, The United Nations World Water Development Report 2020: Water and Climate Change, οι αλλαγές στα πρότυπα βροχοπτώσεων και οι παρατεταμένες περίοδοι ξηρασίας λόγω της κλιματικής αλλαγής έχουν μειώσει τη διαθεσιμότητα υδάτων για γεωργικές χρήσεις.
Η έκθεση υπογραμμίζει την ανάγκη για βελτίωση των συστημάτων άρδευσης και για την προώθηση βιώσιμων πρακτικών στη χρήση νερού στον αγροτικό τομέα (UNESCO, 2020).
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει επίσης επισημάνει την ανάγκη για ανάπτυξη στρατηγικών διαχείρισης υδάτινων πόρων στον αγροτικό τομέα, προωθώντας την ενίσχυση των τεχνολογιών εξοικονόμησης νερού και της ανακύκλωσης για τη βελτιστοποίηση της χρήσης νερού στον τομέα αυτό (European Commission, 2018).
3. Ο τουρισμός και η κατανάλωση νερού
Η Κρήτη αποτελεί σημαντικό τουριστικό προορισμό, γεγονός που αυξάνει σημαντικά την κατανάλωση νερού κατά την τουριστική περίοδο. Η ανάγκη των ξενοδοχειακών εγκαταστάσεων, των εστιατορίων και των δραστηριοτήτων αναψυχής για νερό αυξάνεται κατά τη θερινή περίοδο, δημιουργώντας πιέσεις στις τοπικές υδατικές πηγές.
Σύμφωνα με την UNESCO, ο τουρισμός αποτελεί μια από τις κύριες αιτίες αυξημένης κατανάλωσης νερού σε νησιωτικές περιοχές, όπως η Κρήτη, γεγονός που καθιστά επιτακτική την εφαρμογή βιώσιμων πρακτικών διαχείρισης νερού στον τουριστικό τομέα (UNESCO, 2020).
Η ανάγκη για ανακύκλωση και αποθήκευση νερού στα τουριστικά καταλύματα αναγνωρίζεται ως καίριας σημασίας από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού (UNWTO). Στην έκθεση του UNWTO, Tourism and Water: Challenges and Opportunities, τονίζεται η σημασία της βιώσιμης χρήσης νερού στα τουριστικά καταλύματα και προτείνονται λύσεις όπως η εγκατάσταση συστημάτων ανακύκλωσης και η εκπαίδευση των τουριστών για τη μείωση της κατανάλωσης νερού κατά τη διαμονή τους.
4. Προτάσεις για βιώσιμη διαχείριση υδάτινων πόρων στην Κρήτη
Η επίλυση των προκλήσεων που σχετίζονται με την επάρκεια νερού στην Κρήτη απαιτεί συντονισμένες στρατηγικές και εφαρμογή βιώσιμων λύσεων. •Επενδύσεις σε υποδομές νερού:
Η βελτίωση των συστημάτων ύδρευσης και άρδευσης, η κατασκευή ταμιευτήρων και η ενίσχυση των τεχνολογιών αποθήκευσης μπορούν να συμβάλλουν σημαντικά στη μείωση της σπατάλης νερού (European Commission, 2018).
•Εκπαίδευση και ευαι-σθητοποίηση πολιτών:
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποστηρίζει προγράμματα ευαισθητοποί- ησης και εκπαίδευσης που προωθούν την υπεύθυνη κατανάλωση νερού, με στόχο τη μείωση της σπατάλης τόσο στον τουριστικό όσο και στον γεωργικό τομέα (European Environment Agency, 2020).
•Χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας:
Η αξιοποίηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για την τροφοδότηση εγκαταστάσεων αφαλάτωσης μπορεί να συμβάλει στην κάλυψη των αναγκών σε πόσιμο νερό στις νησιωτικές περιοχές, μειώνοντας το κόστος και το περιβαλλοντικό αποτύπωμα (UNE- SCO, 2020).
Συμπεράσματα
Η επάρκεια νερού αποτελεί βασική προϋπόθεση για την αειφόρο ανάπτυξη της Κρήτης. Η αυξανόμενη ζήτηση από τον γεωργικό και τον τουριστικό τομέα σε συνδυασμό με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής απαιτούν συντονισμένες δράσεις για την προστασία και τη διαχείριση των υδάτινων πόρων.
Μέσω της επένδυσης σε υποδομές, της εκπαίδευσης των πολιτών και της εφαρμογής νέων τεχνολογιών, η Κρήτη μπορεί να διασφαλίσει ότι η ανάπτυξή της θα παραμείνει βιώσιμη και ανθεκτική στις μελλοντικές προκλήσεις.
Ο Αντώνης Κρητικός είναι κοινωνικός επιστήμονας, διδάκτορας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών με ειδίκευση στη «Συνέργεια του Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα και τη Βιώσιμη Ανάπτυξη στον τομέα του Τουρισμού»