Τέτοιες μέρες… τέτοια λόγια! Η έκτη και τελευταία εβδομάδα της Μεγάλης Σαρακοστής ονομάζεται και “εβδομάδα των Βαΐων”. Για έξι ημέρες πριν το Σάββατο του Λαζάρου και την Κυριακή των Βαΐων, η λατρεία της εκκλησίας μας ωθεί ν’ ακολουθήσουμε το Χριστό, καθώς πρώτος αναγγέλλει το θάνατο του φίλου του και κατόπιν αρχίζει το ταξίδι του στη Βηθανία και στην Ιερουσαλήμ.
Το θέμα και ο τόνος αυτής της εβδομάδας δίνονται την Κυριακή το απόγευμα στον Εσπερινό: “Την έκτην των σεπτών Νηστειών Εβδομάδα, προθύμως απαρχόμενοι, Κυρίω προεόρτιον ύμνον των Βαΐων άσωμεν πιστοί, αρχομένω εν δόξη δυνάμει θεότητος, επί την Ιερουσαλήμ, νεκρώσαι τον θάνατον”.
Κυρίαρχο πρόσωπο είναι ο Λάζαρος με τα συνακόλουθα αίτια (αρρώστεια, θάνατος, θρήνος συγγενών και φυσικά η παρουσία του Χριστού). Ετσι τη Δευτέρα ακούμε: “Σήμερον Χριστώ, πέραν Ιορδάνου διατρίβονται, δηλούται η νόσος του Λαζάρου”.
Την Τρίτη: “χθες και σήμερον η νόσος του Λαζάρου” την Τετάρτη: “Σήμερον Λάζαρος, θανών θάπτεται…”. Την Πέμπτη: “Διημερεύει σήμερον, θανών ο Λάζαρος και την Παρασκευή: “Ερχεται ο κύριος εις Βηθανίαν και γαρ ήκει εξαναστήσαι εκ τάφου Λάζαρον”.
Η τελευταία εβδομάδα περνάει με πνευματική περισυλλογή πάνω στην ερχόμενη συνάντηση του Χριστού με το θάνατο (πρώτα στο πρόσωπο του φίλου του Λαζάρου, έπειτα στο θάνατο του ίδιου του Χριστού). Πλησιάζει η “ώρα του Χριστού” για την οποία, τόσο συχνά μιλούσε και προς αυτήν προσανατολιζόταν όλη η επίγεια διακονία του. Θα αναρωτηθούμε βέβαια…
Ποια είναι η θέση και ποιο το νόημα αυτών των πνευματικών σκέψεων πάνω στη Μεγάλη Σαρακοστή; Πώς συνδέονται με την όλη μας προσπάθεια αυτής της περιόδου; Από τον λαό μας αυτή η εβδομάδα έχει πάρει μια άλλη ονομασία, η οποία φυσικά έχει μείνει και στη συνείδηση των πιστών ως “βουβή” ή “κουφή”.
Ο χαρακτηρισμός αυτός μάλλον προκύπτει από το ότι, δεν τελείται ίσως η χαρμόσυνη ακολουθία των Χαιρετισμών ή ότι δεν τελούνται ακολουθίες και ως εκ τούτου δεν χτυπούν οι καμπάνες των ιερών ναών. Βέβαια ακόμα πιο πρακτικός ο λαός μας σκέφτεται και το άλλο: “Προφανώς είναι για τους ιερείς που πρέπει να ξεκουραστούν ενόψει του μεγάλου ιερού φόρτου της Μεγάλης Εβδομάδας”.
Προσωπικά η γνώμη μου είναι αντίθετη. Πάντως αν και “κουφή” ή “βουβή”, σύμφωνα με τους ειδικούς, θεωρείται εβδομάδα πλήρης μηνυμάτων και θεολογικών εννοιών. Τελικά στη διάρκεια αυτής της προπαρασκευαστικής εβδομάδας, αρχίζει η ανάμνηση του μυστηρίου. Μια πορεία που ξεκινά από τη Βηθανία και καταλήγει στα Ιεροσόλυμα! Ας πάμε νοερά στα Ιεροσόλυμα, στη γη του πόνου και του σπαραγμού, κρατώντας ένα κλάδο βαγένιο ή ελιάς, συμμετέχοντας και συντασσόμενοι στο πλήθος, προκειμένου να υποδεχθούμε τον Βασιλέα επί πόλον όνου.
Όσο για το ρίσκο, λόγω της πανδημίας, ας το αναλάβουν άλλοι. Συντεταγμένοι λοιπόν μ’ αυτό το πλήθος θα ενώσουμε τα “ωσαννά” μας και τα “ευλογημένος ο ερχόμενος”, κάνοντας δεκτό μ’ αυτό τον τρόπο τον Θεό της Ειρήνης και της αγάπης! Να ζήσουμε ψυχικά την χαρά και την ελπίδα, αντλώντας δύναμη και αισιοδοξία, αλλά και τη σιγουριά ότι όλα θα ξεπεραστούν, όλα θα τελειώσουν και θα ρθούμε στην πρωταρχική μας θέση, μακριά από τον πανδημία και τον όλεθρο που σήμερα βιώνουμε.
Να πάρουμε ως παράδειγμα την εμφάνιση του Χριστού ανάμεσά μας, που ήλθε σεμνά και ταπεινά, καβάλα πάνω σ’ ένα γαϊδουράκι ως κατωθεός αυτή τη φορά, στέλνοντας πολλαπλά μηνύματα στους σημερινούς ανθρώπους της εξουσίας που κυκλοφορούν με οχήματα πολυτελείας. Βέβαια το σίγουρο είναι αυτό που λέει ο φίλος μου, ο κύριος Κώστας Τοράκης: “όποιος έχει κατωθεό, έχει και πανωΘεό”.
Ας είναι όμως να έρθουμε στο έθιμο αυτής της ημέρας που αφορά στην κατάλυση του ψαριού. Όλοι σπεύδουν να προμηθευτούν ψάρια. Σήμερα τα πράγματα είναι πιο απλοποιημένα αφού υπάρχει πληθώρα φρέσκων, αλλά και κατεψυγμένων ψαριών, για όλα τα βαλάντια.
Επίσης, υπάρχουν τα ψάρια των ιχθυοτροφείων που τα βλέπεις και χορταίνει το μάτι σου. Πέραν από τις συνηθισμένες τσιπούρες και λαβράκια υπάρχουν και άλλα ψάρια εκτροφής όπως φαγγριά, μυλοκόπια και άλλα. Παλιότερα δεν υπήρχαν αυτές οι διατροφικές ευκολίες και επιλογές. Θυμάμαι στα παιδικά μου χρόνια οι χωριανοί μου να προμηθεύονται αλμυρό μπακαλιάρο “ψάρι του βουνού’, όπως το αποκαλούσαν, παράλληλα όμως ήταν και το ψάρι του φτωχού ο λεγόμενος “φτωχογιάννης”.
Σήμερα έχει γίνει έδεσμα πολυτελείας. Παλιότερα για να πάρεις ένα κιλό μπακαλιάρο έδινες μια οκά λάδι, σήμερα θέλει πολλαπλή ποσότητα λαδιού για ένα κιλό. οι παλαιότεροι τηρούσαν πιο πολύ το θέμα της ψαροφαγίας και πίστευαν πως την ημέρα αυτή των Βαΐων έμπαινε κατάρα στη θάλασσα από χέρι διαβόλου, ο οποίος δεν ήθελε τους χριστιανούς να τηρήσουν το έθιμο της ψαροφαγίας.
“Την Κυριακή των Βαγιώ, μπαίνει κατάρα στο γιαλό”.
Την διατροφική αυτή συνήθεια της Κυριακής των Βαΐων συμπλήρωσαν οι παστές σαρδέλλες, οι ρέγγες και οι κολιοί των οποίων η νοστιμιά τους ήταν απερίγραπτη, όταν προέρχονταν αυτά τα ψάρια από βαρέλι, εκτός από τις “διπλοκαπνιστές” ρέγγες που ήταν του κουτιού. Όλα τότε ήταν πιο νόστιμα και πιο αγνά, όπως αγνή ήταν και η παιδική μας ηλικία!
Τέτοιες μέρες θυμάμαι τις προετοιμασίες του κάθε πηλειορίτικου σπιτιού, το ξεχορτάριασμα, το πέρασμα τοίχων και κοινόχρηστων χώρων με ασβέστη, την περιποίηση της αυλής με τα κάθε λογής λουλούδια, οι γλάστρες έπρεπε να βαφούν κόκκινες, (συνήθως την Μεγάλη Πέμπτη μετά τη Θεία Λειτουργία), μαζί και τα πασχαλιάτικα αυγά. Κυριακή των Βαΐων. Δεσποτική εορτή της ορθοδοξίας, καθώς εορτάζεται η θριαμβευτική είσοδος του Ιησού Χριστού στα Ιεροσόλυμα “μετά Βαίων και κλάδων”. Από την Κυριακή αυτή αρχίζει ουσιαστικά η Αγία και Μεγάλη Εβδομάδα των Παθών.
Κατά τους πρώτους αιώνες του χριστιανισμού η εορτή της ανάμνησης αυτής τελούνταν μαζί με την Ανάσταση του Λαζάρου. Βέβαια η Ανάσταση του Λαζάρου μετατέθηκε κατά μια ημέρα πριν από το λεγόμενο Σάββατο του Λαζάρου και σύμφωνα με το χριστιανικό εορτολόγιο καθιερώθηκε να ονομάζεται Κυριακή των Βαΐων ή Κυριακή Βαϊφόρος ή Κυριακή του Λαζάρου αλλά και προηγούμενη Κυριακή της εορτής της Ανάστασης. Από την στήλη μας αυτή σας ευχόμαστε καλό Μεγαλοβδόμαδο!