Εφημερίδα “Καθημερινή” 17η Σεπτεμβρίου 1927! “Από σήμερον η Μακεδονική πρωτεύουσα παρουσιάζει πανηγυρικήν όψιν. Όλα τα καταστήματα, αι οικίαι και τα επίσημα γραφεία έχουν σημαιοστολισθεί. Εξάλλου αι κεντρικαί οδοί αι οποίαι άγουν εις τον χώρον της Εκθέσεως επισκευάζονται πυρετωδώς διά συνεργείων εργαζομένων ημέρας τε και νυκτός ίνα ετοιμασθώσι διά την σημερινήν επίσημον εγκαινίασιν της εκθέσεως.
Αι προετοιμασίαι εξακολουθούν με καταπληκτικήν ταχύτητα, διά να δοθή όσον το δυνατόν μεγαλύτερα επισημότης εις τα εγκαίνια της Εκθέσεως. Εξ ίσου ζωηρά κίνησις παρατηρείται εις τον χώρον της Εκθέσεως ένθα προετοιμάζονται ή παρασκευάζονται ακόμη πλείστα εμπορικά και βιομηχανικά περίπτερα”.
Κάπως έτσι αποτυπώνονταν οι προετοιμασίες πριν από έναν αιώνα περίπου για την Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης. Σύμφωνα με πληροφορίες της εποχής εκείνης σε 13 περίπτερα εγκαταστάθηκαν 152 Έλληνες εκθέτες. Στα ίδια περίπτερα υπήρχαν και 89 ξένοι εκθέτες.
Σύμφωνα με πληροφορίες ο χώρος που καταλάμβαναν τα Ελληνικά περίπτερα ανέρχονται σε 1900 τετραγωνικά μέτρα και οι εκθέτες ήταν 160. Απ’ αυτούς 80 ήταν Μακεδόνες, 60 από την παλιά Ελλάδα, 14 από την Κρήτη και οι άλλοι από την υπόλοιπη Ελλάδα.
Το 50% του χώρου της έκθεσης κατελάμβανε η υφαντουργία και η ταπητουργία με Μακεδόνες και Στερεοελλαδίτες βιομηχάνους. Το 11% του χώρου κατελάμβαναν χημικά και φαρμακευτικά προϊόντα από Μακεδόνες, Στερεοελλαδίτες και Κρήτες εκθέτες. Τα είδη διατροφής κατελάμβαναν 250 m2 με 31 εκθέτες (9 από την Μακεδονία και την Κρήτη 10 από την Στερεά Ελλάδα και 3 από την υπόλοιπη Ελλάδα).
Μεγάλο μερίδιο στον κλάδο αυτό είχαν τα είδη ζαχαροπλαστικής, οι ξηροί καρποί, η σταφίδα και οι κονσέρβες αλιπάστων. Έκταση 127m2 έπιανε η βιομηαχανία ξύλου και επίπλων με 9 εκθέτες (6 Μακεδονία, 1 Θεσσαλία, 2 Στερεά Ελλάδα). Οι δερματέμποροι με 85m2 αντιπροσωπεύονταν με 12 εκθέτες (7 Μακεδονία, 3 Στερεά Ελλάδα, 2 από τα μνησιά του Αιγαίου). Κυριαρχούσαν τα κατεργασμένα δερμάτινα είδη και η υποδηματοποιΐα. Η υαλουργία κατελάμβανε 51m2 και αντιπροσωπευόταν από Μακεδόνες. Το ίδιο περίπου χώρο είχε και η μεταλλουργική και μηχανολογική βιομηχανία με 8 εκθέτες (από 4 Μακεδονία και Στερεά Ελλάδα). Ο κλάδος των γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων αντιπροσωπευόταν από 28 Νομούς, Δήμους και Κοινότητες, συνεταιρισμούς, επιμελητήρια και με το περίπτερο του εποικισμού και του ταμείου Προνοίας Παραγωγής Πηλίου. Από τους παραπάνω νομούς (13 στην Μακεδονία, 3 Θεσσαλία και 3 Θράκη, 1 στη Στερεά Ελλάδα, 2 στην Κρήτη και 2 στα υπόλοιπα νησιά).
Η βιομηχανία της οικοδομής κατελάμβανε 10m2 και περιείχε καρφοβελόνες ενός εργοστασίου της Θεσσαλονίκης. Η καπνοπαραγωγή και η καπνοβιομηχανία αντιπροσωπευόταν ως εξής: Από 6 γεωργικούς συνεταιρισμούς Μακεδονίας, 6 νήσων, 3 εννώσεις (Δράμα, Καβάλα, Σέρρες), από την ομοσπονδία συνεταιρισμών Μακεδονίας-Θράκης, από την περιφέρεια Ξάνθης και από καπνοβιομηχανίες Καβάλας, Θεσσαλονίκης και Βόλου.
Τέλος τα διάφορα παιχνίδια και τα είδη χειροτεχνίας κατελάμβαναν χώρο 110 m2 με 13 εκθέτες (7 Μακεδονία, 2 Κρήτη, 3 Στερεά Ελλάδα, 1 από Ήπειρο).
Επίσης χαρακτηριστικό ήταν το περίπτερο του Αγίου Όρους με είδη χειροτεχνίας, χειροποίητα έργα λαϊκής τέχνης όλα φτιαγμένα από τους μοναχούς της Ιεράς κοινότητας!
Τα χρόνια περνούν και η Θεσσαλονίκη φιλοξενεί την 13η έκθεση. Μία έκθεση στην οποία η παρουσία του νησιού μας αλλά και της πόλης του Ηρακλείου είναι έντονη. Ήταν λογικό αυτό να γίνει, αφού το νησί μας είχε αντιπροσωπευθεί επάξια σε οποιοδήποτε χώρο της εθνικής μας παραγωγής και οπουδήποτε χρειάστηκε να γίνει η σχετική αναφορά.
Βέβαια, εδώ θα πρέπει να σταθούμε στο λαμπρό περίπτερο του Ηρακλείου, το οποίο τόσο διακρίθηκε αλλά και σχολιάστηκε, δικαιολογημένα άλλωστε. Ένα περίπτερο, ένα σημείο αναφοράς του κάθε επισκέπτη με τα “χίλια μύρια” πράγματα. Ένας αληθινός πλούτος που σπάνια τον συναντούσες σε άλλα περίπτερα. Ήταν επόμενο ο κάθε επισκέπτης να μείνει έκθαμβος, θαυμάζοντας τα μοναδικά προϊόντα του Νομού Ηρακλείου.
Παρόντες στο Ηρακλειώτικο περίπτερο ο νομάρχης Ηρακλείου, Ανδρέας Μαρκέλλος, καθώς και ο αντιπρόσωπος Ι. Σεργάκης, ο οποίος ήταν και Διευθυντής της Νομαρχίας Ηρακλείου. Και οι δυό τους δεν έλειψαν ούτε λεπτό από το περίπτερο, εποπτεύοντάς το κατά τον καλύτερο τρόπο, μέχρι το τέλος των εργασιών!
Ποιες, όμως, ήταν οι βιοτεχνίες και οι βιομηχανίες που εκπροσωπούσαν το Νομό μας στο περίπτερο;
H γνωστή, κατ’ αρχήν, ελαιοβιομηχανία “Τάλως”, κατέχουσα μια από τις πρώτες θέσεις στη χώρα μας, η οποία επεξεργάζονταν κάθε χρόνο 15.000 τόνους ελαίου, με προορισμό το εξωτερικό.
Άλλη, επίσης μεγάλη βιομηχανία, ήταν η Α.Β.Ε. “Αθηνά”, η οποία είχε άριστα προϊόντα, τα οποία προσκαλούσαν το σεβασμό του κάθε επισκέπτη!
Πολλούς επίσης αγοραστές προσείλκυε και η παραγωγή λευκών σαπώνων, προσώπου και φενικού οξέως, του Α. Ανεμογιάννη, όπως και οι λευκοί σάπωνες του Κεχαγιαδάκη, οι οποίοι δεν υστερούσαν από τους υπολοίπους.
Στο περίπτερο επίσης, εκείνο που τραβούσε το ενδιαφέρον, ήταν οι πολλές ποικιλίες των σταφυλιών.
Πολλά περίπτερα είχαν εκθέσει τα σταφύλια τους, όμως σαν τα σταφύλια του Ηρακλείου, σπάνια έβρισκε κανείς. Σίγουρα είχαν διακριθεί τα σταφύλια της εξαγωγικής εταιρείας των Υιών Λαγουμιτζή, Κ. Αβραμίδη, Ι. Φιλιππίδη και Δ. Κομνηνού, καθώς και της Κοινότητας τότε των Αρχανών, που συνολικά οι εξαγωγές τους τότε, ετήσια, τόσο στην Αγγλία όσο και στην Κεντρική Ευρώπη, έφθαναν τις 4.000.000 οκάδες.
Υπήρχαν, όμως, στο περίπτερο και οι εκθέτες σταφίδων, σουλτανίνας, δηλαδή και αυτοί ήταν οι: Εμμανουήλ Τρακάκης, Υιοί Κωνσταντινίδου, Αδελφοί Κωνσταντινίδου, Ένωση Στουλατανοπαραγωγών, Μ. Τζουλάκης, Γ. Διαλυνάς, Ακράτος και Βασιλάκης, Εξαγωγική Εταιρεία και άλλες.
Στα εκθέματα του περιπτέρου επίσης συμπεριλαμβάνονται τα οινοπεύματα γενικά, τα δημητριακά, τα μελισσοκομικά και κάποιες άλλες κατηγορίες προϊόντων του Νομού μας, αλλά και της Κρήτης, οι οποίες είχαν αφάνταστη ζήτηση. Χαρακτηριστικό είναι το δημοσίευμα της εφημερίδας “Κρητικά Νέα”, εκείνης της εποχής.
“Τα οινοπνευματώδη είχαν την πρώτην θέσιν με τα περίφημα Κρητικά κρασιά επικεφαλής. Εξήντα και τρεις εκθέσεις αντεπροσωπεύοντο από τον Νομόν Ηρακλείου.
Τα δημητριακά είχαν και αυτά πρωτοκαθεδρίαν, εκλεκτότατα και προσελκύοντα την γενικήν προσοχήν με εκθέτας 135. Τα μελισσοκομικά, είχαν εκθέτας είκοσι. Τα κτηνοτροφικά προϊόντα 32. Ο καπνός 2. Τα όσπρια 52. Τα αμπελουργικά 96. Τα ελαιοκομικά 169.
Αλλ’ υπήρχεν και το δίκταμον, το φασκόμηλον, όλα αυτά τα αρωματικά φυτά που παράγει ο Νομός, με εκθέτας δέκα και οι επισκέπται έμειναν ενθουσιασμένοι με τα υπέροχα αυτά προϊόντα της Κρητικής Γης, τα οποία εκτός άλλου θα έχουν όχι μόνον πανελλήνιον αλλά και εις το εξωτερικόν μεγάλην κατανάλωσιν.
Δεν υστέρησεν όμως και η βιοτεχνία από το ηρακλειώτικο περίπτερο.
Ο “Σύνδεσμος παροχής εργασίας εις απόρους κόρας”, είχεν αναθέση κεντήματα και χειροτεχνήματα, παρά πολύ καλά και τα οποία επροσέχθησαν πολύ από τον γυναικόκοσμο της Θεσσαλονίκης και τον κόσμον γενικά των επισκεπτών. Και πρέπει να σημειωθεί ότι το είδος τούτον, είναι από εκείνα που αποφέρουν, εκτός του ότι αποτελεί τουριστικήν διαφήμισιν του νησιού μας.
Το Ηράκλειον πρέπει να είναι εξαιρετικά υπερήφανον διά την αντιπροσώπευσιν του εις την έκθεσιν, υποθέτομεν δε, ότι και αι εργασίαι του περιπτέρου εις χονδρικάς παραγγελίας, αλλά και η εκ της επαφής γνωριμίαν των ειδών που εξετέθησαν θα αποφέρη αρκετόν κέρδος.
Πάντως εκείνο που πρέπει να τονισθή, είναι ότι τόσον οι εκθέται, όσον και όσοι συνέτειναν εις την εμφάνισιν ενός τέτοιου περιπτέρου, είναι άξιοι τιμής”.
Δεν γνωρίζω στις μέρες μας, αν θα έγραφε τα ίδια κολακευτικά σχόλια ο αρθρογράφος, όπως έγραψε για το προπολεμικό περίπτερο της 13ης Έκθεσης Θεσσαλονίκης, ο Μίνως Ανδρουλιδάκης. Είναι αλήθεια ότι σήμερα ξεχάσαμε να παράγουμε, ότι έχουμε στραφεί κυρίως στις εισαγωγές προϊόντων ξένων χωρών. Ακόμα και κάποιες υγιείς επιχειρήσεις φεγύουν από τη χώρα μας, αναζητώντας σ’ άλλα κράτη… έδρα και στέγη! Σίγουρα όχι και ό,τι καλύτερο για την ευημερία μιας χώρας.
Δειλά-δειλά περνάει από τη σκέψη μου εκείνη η παλιά τηλεοπτική διαφήμιση των νεανικών μου χρόνων που είχε το νόημά της: “Αγόραζε Ελληνικά προϊόντα – σκέψου Ελληνικά”! Και με το δίκιο της… αλλά πού να τα βρεις…