Στις 5.3.19 συζητήθηκε στη Βουλή το (δεύτερο μετά από εκείνο το 1993) πόρισμα της Βουλής για το δημογραφικό πρόβλημα στο οποίο τονίζεται ότι η «πορεία» του σχετίζεται άμεσα με την εφαρμοζόμενη οικονομική και κοινωνική πολιτική».
Αυτή, όμως, η στενή σχέση ήταν ήδη γνωστή από την έρευνα για το δημογραφικό πρόβλημα που διεξήγαγε το 1983 η δημογράφος και διευθύντρια του Ε.Κ.Κ.Ε. Χάρις Συμεωνίδου (έρευνα που επαναλήφθηκε το 1997), και ελήφθη υπόψη στις προτάσεις που περιλαμβάνονται στο ομόφωνο πόρισμα της Βουλής για την αντιμετώπιση τους δημογραφικού προβλήματος του 1993.
Οι επιπτώσεις της εφαρμογής των μέτρων των τριών μνημονίων ανέδειξαν την άμεση και στενή σχέση της μείωσης της απασχόλησης τόσο στις γεννήσεις και τους θανάτους όσο και στα μεταναστευτικά ρεύματα. Η άμεση αυτή σχέση αποδείχτηκε και από μια οικονομετρική ανάλυση που έκανα στα στοιχεία των ετών 2000-2017 για τις 13 Περιφέρειες της χώρας.
Η σχέση αυτή φαίνεται ανάγλυφα από τη σύγκριση των μεταβολών των στοιχείων αυτών στην Κρήτη και στο Σύνολο Χώρας την οκταετία 2002-2009 σε σχέση με την οκταετία των μνημονίων 2010-2017 (τα στοιχεία από τη βάση δεδομένων της Στατιστικής Υπηρεσίας, της Eurostat).
Από την 3η στήλη του Πίνακα φαίνεται ότι την οκταετία 2010-2017 σε σχέση με την προηγούμενη 2002-2009:
– Στην Κρήτη σημειώθηκε μεγάλη μείωση της απασχόλησης, σημαντική μείωση των γεννήσεων και αύξηση των θανάτων, εξελίξεις που είχαν ως αποτέλεσμα τη μνημονιακή οκταετία να σημειωθεί πολύ μεγάλη μείωση της φυσικής αύξησης, της καθαρής εισροής και της αύξησης του πληθυσμού.
– Στο Σύνολο Χώρας σημειώθηκε μεγάλη μείωση της απασχόλησης, μεγάλη μείωση των γεννήσεων, και σημαντική αύξηση των θανάτων (όλες μεγαλύτερες από εκείνες της Κρήτης). Οι εξελίξεις αυτές είχαν ως αποτέλεσμα τη μνημονιακή οκταετία να σημειωθεί φυσική μείωση, καθαρή εκροή (η νέα μετανάστευση) και μείωση του πληθυσμού της χώρας για πρώτη φορά μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ την οκταετία 2002-2009 είχε σημειωθεί φυσική αύξηση, καθαρή εισροή πληθυσμού (βασικά αλλοδαπών) και αύξηση του πληθυσμού.
Από τις εξελίξεις τόσο στην Κρήτη όσο και στο Σύνολο Χώρας φαίνεται ότι η μείωσητης απασχόλησης είχε σοβαρές επιπτώσεις σε όλες τις διαστάσεις του δημογραφικού προβλήματος (γεννήσεις, θανάτους, φυσικής μεταβολής και μετανάστευσης) τόσο στην Κρήτη όσο και στο Σύνολο Χώρας.
Οι επιπτώσεις αυτές στην Κρήτη ήταν, σχετικά, ηπιότερες από εκείνες στο Σύνολο Χώρας, δεδομένου ότι τη 8ετία 2010-2017 σε σχέση με προηγούμενη, στην Κρήτη συνεχίστηκαν, αν και πολύ μειωμένες, η φυσική αύξηση, η καθαρή εισροή και η αύξηση του πληθυσμού της, στο Σύνολο, όμως, Χώρας, ενώ την 8ετία 2002-2009 σημειώθηκε φυσική αύξηση, η καθαρή εισροή και η αύξηση του πληθυσμού, τη μνημονιακή 8ετία 2010-2017 σημειώθηκε φυσική μείωση, καθαρή εκροή πληθυσμού (μετανάστευση) και μείωση του πληθυσμού.
Είναι, επομένως σαφές ότι για την αντιμετώπισή του οξυμμένου δημογραφικού μας προβλήματος απαιτείται αύξηση της απασχόλησης, αύξηση, όμως, με ικανοποιητικές αποδοχές και όχι με λίγες ώρες ή μέρες εργασίας την εβδομάδα και πολύ χαμηλές αποδοχές. Οι νέοι μόνο με εργασία και επαρκές εισόδημα θα μπορέσουν να αποφασίσουν να παντρευτούν και να αποκτήσουν παιδιά, και τα ζευγάρια που έχουν παιδιά να αποκτήσουν τον αριθμό των παιδιών που θέλουν. Τέτοια, όμως, απασχόληση προϋποθέτει υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης και τη δημιουργία νέων θέσεων τα επόμενα χρόνια.
Φυσικά υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν την εξέλιξη του δημογραφικού προβλήματος (πολιτική για την εργαζόμενη μητέρα, βρεφονηπιακοί σταθμοί, φορολογική και επιδοματική πολιτική για τις οικογένειες με παιδιά κλπ), οι οποίοι εξαρτώνται τόσο από την ανάπτυξη όσο και από την εφαρμοζόμενη κοινωνική πολιτική. Σ’ αυτήν, διαχρονικά η χώρας μας υστερούσε και τώρα υστερεί περισσότερο σε σχέση με τα περισσότερα κράτη-μέλη της Ε.Ε.
Ας ελπίσουμε ότι οι προτάσεις που περιέχονται στο πρόσφατο πόρισμα της Βουλής για το δημογραφικό πρόβλημα δεν θα μείνουν στα συρτάρια των Υπουργείων, όπως συνέβη με εκείνες του ομόφωνου πορίσματος του 1993.
*Ο Μανόλης Γ. Δρετάκης είναι: πρώην αντιπρόεδρος της Βουλής, υπουργός και καθηγητής της ΑΣΟΕΕ