Ο Αύγουστος είναι ο μήνας των διακοπών και της Παναγίας, ο μήνας που όλη η Ελλάδα βρίσκεται επί ποδός, καθώς οι ξενιτεμένοι επιστρέφουν στις εστίες τους, στα πατρογονικά τους χώματα, για να σμίξουν με τους δικούς τους και όλοι μαζί να γιορτάσουν τη μεγάλη εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, το «Πάσχα του καλοκαιριού», όπως έχει ονομαστεί από το λαό μας.
Πράγματι, η γιορτή της Παναγίας, καθώς βρίσκεται στη μέση ακριβώς του Αυγούστου, δεσπόζει στο ελληνικό καλοκαίρι κι έρχεται, μαζί με τη νηστεία και την καθημερινή ψαλμώδηση των παρακλητικών Κανόνων στη χάρη Της, να δώσει το δικό της ξεχωριστό χρώμα στον Αύγουστο, που γίνεται έτσι ο κατεξοχήν μήνας της Παναγίας.
Για την Παναγία έχουν γραφεί άπειρα κείμενα από τους Πατέρες της Εκκλησίας, από τους σπουδαίους υμνογράφους της αλλά και από πεζογράφους και ποιητές. Στα κείμενα αυτά οι δημιουργοί τους αφήνουν να ξεχυθεί όλος ο θαυμασμός, ο σεβασμός και η αγάπη τους προς την πανύμνητη Μητέρα του Θεού, την Παντάνασσα, τη Βασίλισσα των αγγέλων, τη Δέσποινα του κόσμου, την ελπίδα των απελπισμένων και τη βοήθεια των πολεμουμένων, για να χρησιμοποιήσω μόνο μερικά από τα προσωνύμια που της έχουν αποδώσει οι υμνογράφοι.
Γι’ αυτό σε τούτο το κείμενο θα παρουσιάσω μερικά αποσπάσματα από τέτοια εγκωμιαστικά κείμενα, ώστε μέσα από αυτά να πλέξουμε κι εμείς ένα μικρό ύμνο προς τη Μητέρα όλων των ανθρώπων, την Υπέρμαχο Στρατηγό του Γένους των ορθοδόξων.
Ξεκινώ από τον Άγιο Νικόλαο Κοσμά τον Μελωδό, ο οποίος, στον Κανόνα (σειρά τροπαρίων) που συνέθεσε για την εορτή της Κοιμήσεως της Παναγίας, την υμνεί ως εξής:
´Όλα τα υπερφυσικά θαύματα σε Σένα τα δώρισε
ο Παντοκράτορας Θεός.
Όπως Σε διαφύλαξε παρθένα,
όταν γέννησες το Γιο σου, έτσι και στον τάφο μέσα
άφθαρτο διατήρησε το σώμα Σου
και με τη θεία Μετάσταση
Σε δόξασε κοντά Του, χαρίζοντάς σου τα βραβεία,
καθώς πρέπει να κάνει ο γιος προς τη μητέρα τουª.
Και ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός στον Κανόνα του στην Κοίμηση της Παναγίας καλεί όλη την κτίση να υμνήσει τη Μητέρα του Θεού:
´Ηχήστε σήμερα οι σάλπιγγες των θεολόγων,
εγκώμια πλέξε, γλώσσα πολύφθογγη των ανθρώπων·
σφύριξε και λάμψε ολούθε, αέρα, απ’ το υπερφυσικό φως
κι εσείς την Κοίμηση της Παρθένας υμνήστε, άγγελοιª.
Ο Άγιος Νικόλαος ο Καβάσιλας (14ος αι.) γράφει στο λόγο του «Εις την Κοίμησιν»: (Η Παναγία) «είναι η αιτία να επαινείται οτιδήποτε επαινετό υπάρχει στους ανθρώπους (…). Αλλά και για το γεγονός ότι υπάρχουμε και είμαστε άνθρωποι, τη μακαρία Παρθένα πρέπει να θεωρούμε αιτία.
Ακόμη περισσότερο: όπως για χάρη του καρπού υπάρχει το δένδρο, έτσι για χάρη της Παναγίας δόθηκε και η αρμονία και η ίδια η ύπαρξη σε όλη την κτίση, και στον ουρανό και στη γη και στον ήλιο και σε καθετί που υπάρχει. Αν, λοιπόν, για τον καρπό επαινούμε το δένδρο, αν τον καρπό επιδοκιμάζει όποιος χαίρεται για το δένδρο, ποιος δεν γνωρίζει ότι όλη η μεγαλοπρέπεια της κτίσεως και η χάρη και η ωραιότητα, καθετί που είναι καλό και άξιο επαίνου (…), πρέπει να αποδοθεί στην Παρθένα;».
Ο άγιος των ελληνικών γραμμάτων, ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, σε άρθρο του με τον τίτλο «Η Κοίμησις της Θεοτόκου» χαρακτηρίζει την εορτή ως «μία των γλυκυτέρων και συμπαθεστέρων εορτών του χριστιανικού κόσμου», ενώ στο ποίημά του «Στην Παναγία την Κεχριά» απευθύνεται στην Παναγία παρακαλώντας Την:
´Γλυκιά Παρθέν’ αξίωσέ με
νά ‘ρθω και πάλι στο ναό σου,
όπου φυσά γλυκά η αύρα
στα πλατάνια τα θεόρατα
κάτω στο ρέμα, που η πηγή κελαρύζει
κι επάνω θροΐζει η αύρα μαλακά. (…)
Στα εννιαήμερα τ’ αγαπημένα
της δοξασμένης μεταστάσεώς σου
ήθελα νά ΄μαι να ψάλω το «Πεποικιλμένη…»
στο πανηγύρι το σεμνό».
Αλλά και η Θεσσαλονικιά ποιήτρια Ζωή Καρέλλη σε ποίημά της με τον τίτλο «Η στενή πύλη» περιγράφει ποιητικά τη βαθιά σχέση του λαού μας με την Παναγία:
´Παλιά κι άλλη εκκλησία, γλυκειά η Γρηγορήτρα
«η Παναγούδα» ως την αποκαλούσαν
η μάμμη, η προμάμμη, όλες γυναίκες
φιλόθρησκες, σεμνές και σοβαρές,
στέκονταν στα στασίδια και προσεύχονταν
τις κατανυκτικές τους επικλήσεις,
αγνές, συνεσταλμένες έψαλλαν
παρακλήσεις μικρές και τις μεγάλες
δεήσεις, αγιασμούς και ωραία τροπάρια,
στις αγρυπνίες ολονύκτιες κι άνοιγαν
τα κλεισμένα παρεκκλήσια για ευχαριστίες,
υπέρ υγείας αγαπημένων προσώπων,
όταν ασθενούσαν, και διάβαζαν ευχές.
Κι όταν υπέφεραν, προσέτρεχαν, επιμελώς,
εκοίταζαν και μάθαιναν τη σοβαρότητα
της μορφής Σου, Υπεραγία, «των θλιβόμενων η χαρά»,
διδάσκονταν την εγκαρτέρηση της έκφρασής Σου,
Κι ο δικός μας Παντελής Πρεβελάκης αφιέρωσε στην Παναγία το ποίημά του «Η Κυρία των αγγέλων»:
´Η Παναγιά, η Κυρία των αγγέλων
θα δεχόταν σήμερα το λαό της…
Κατέβηκε από το χρυσό εικονοστάσι,
έπλυνε τα κλαμένα της μάτια
στη δρόσο από τα κρίνα του Ευαγγελισμού
κι έσυρε στ’ αγλύκαντα χείλη της
το αίμα απ’ τη λόγχη και τ’ αγκάθια.
Κι ανέβηκε πάλι στο θρόνο της,
σαν κερήθρα ατρύγητη,
στο φέγγος που πέφτει από τ’ άστρα
πάνω στα έρημα χιόνιαª.
Θα κλείσω τούτο το μικρό αφιέρωμα (διότι οι αναφορές στην Παναγία είναι αμέτρητες) με ένα απόσπασμα που αναφέρεται στην Κοίμηση της Θεοτόκου, από το βιβλίο με τον τίτλο «Δεσποτικά-Θεομητορικά»του π. Ευαγγέλου Παχυγιαννάκη: «Ο Αύγουστος είναι ο μήνας της Παναγίας.
Όλες οι μέρες, όλες οι ώρες, όλες οι στιγμές είναι κεντημένες από τη μνήμη της Μεγαλόχαρης. Κι όλες μαζί συνθέτουν τη μυστική παρουσία της στην καρδιά μας, στο είναι μας, στο στοχασμό και στην πράξη μας. Συνθέτουν την άρρητη στοργή της στα εύοσμα άνθη του μικρού μας περιβολιού, στους ώριμους καρπούς των αγρών, στα κεχριμπαρένια σταφύλια των αμπελιών, στα στάχυα που χρυσίζουν τους κάμπους, στις γλάστρες των σπιτιών που ευτρεπίζουν τα φιλόκαλα χέρια των κοριτσιών (…). Έτσι είναι ο μήνας τούτος. Είναι το περιβόλι της Παναγίας μέσα στον κόσμο.».
Μέσα στην οχλαλοή του κόσμου, στη θερινή ραστώνη των διακοπών και στη θήρευση της απόλαυσης ας μην ξεχάσουμε την Παναγιά Μητέρα μας, ας μην ξεχάσουμε ότι υπάρχει και μια άλλη δυνατότητα, αυτή που αξιώθηκε η Παναγία: η μετάσταση από το θάνατο στη ζωή.