Σίγουρα η περιώνυμη Μάχη της Κρήτης, όπως επικράτησε να ονομάζεται η επική αντίσταση των υπερασπιστών της νήσου κατά των Γερμανών εισβολέων, είναι ένα από τα μεγαλύτερα γεγονότα της κρητικής ιστορίας. Μια μάχη από εκείνες που εντάσσονται στην παγκόσμια ιστορία και ειδικότερα στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Πρόκειται για τον δραματικό επίλογο του Ελληνοϊταλικού Ππολέμου.
Άρχισε στις 20 του Μάη και τέλειωσε στις 29 του ίδιου μήνα, κάνοντας την ημέρα αυτή αποφράδα για δεύτερη φορά στην ελληνική μας ιστορία, αφού τη μέρα αυτή έπεσε η πόλη!
Γενικότερα υπήρξε μια παραμέληση στην άμυνα του νησιού μας, ίσως γιατί κανένας δεν πίστευε ότι ο Χίτλερ θα αποτολμούσε μια τόσο δύσκολη επιχείρηση για την κατάληψή του. Η εισβολή αυτή άρχισε να προετοιμάζεται από τις 14 του Μάη, με ισχυρό βομβαρδισμό στρατηγικών στόχων στην Κρήτη. Η εισβολή άρχισε τα ξημερώματα της 20ής Μαΐου 1941, με ανελέητο βομβαρδισμό καθώς και ρίψη αλεξιπτωτιστών στην περιοχή των Χανίων.
Το μεσημέρι της ίδιας ημέρας έπεσαν αλεξιπτωτιστές στο Ρέθυμνο και κατά το απογευματάκι στο Ηράκλειο. Η Κρήτη ολόκληρη μεταβλήθηκε σε μια φλεγόμενη κόλαση. Οι βομβαρδισμοί ήταν ασταμάτητοι και η Πολιτεία του Μεγάλου Κάστρου ισοπεδωμένη πλέον, παραδίδεται στις δυνάμεις του Χίτλερ. Μετατρέπεται σε μία μάζα ερειπίων και αφού την καταλαμβάνουν οι Γερμανοί, οι ίδιοι απαθανατίζουν τις σκηνές και τις δημοσιεύουν τις επόμενες ημέρες σε γερμανικές εφημερίδες, θέλοντας να αποδείξουν τον θρίαμβό τους.
Έμψυχες απώλειες δεν υπήρξαν μεγάλες, αφού ο πληθυσμός του Ηρακλείου έχει εγκαταλείψει την πόλη, λίγες μέρες πριν από την έναρξη της επίθεσης, και αποσβολωμένος πια παρακολουθεί με μεγάλη πίκρα και απογοήτευση την πόλη του να φλέγεται, από τις περιοχές των Δαφνών, των Αγιών Παρασκιών, του Σκαλανίου, των Βουτών και από άλλα επίκαιρα σημεία.
Επτά χρόνια αργότερα… η Καστρινή Πολιτεία ακόμα δεν έχει επουλώσει τις πηγές της. Ακόμα πολλά θέματα παραμένουν ανοικτά, άλυτα και ζητούν αποκατάσταση των μεγάλων εκείνων καταστροφών! Είχαν περάσει από τότε επτά ολόκληρα χρόνια και ο δήμαρχος Ηρακλείου, ο Αριστείδης Ανδρουλάκης παρακαλεί την αρμόδια στην Αθήνα υπηρεσία, η οποία διαχειρίζεται διάφορα υλικά ασφαλτοστρώσεων, όπως χορηγήσει στον δήμο μας διακόσους τόνους ασφάλτου, από εκείνη που έχει η προαναφερόμενη υπηρεσία προκειμένου να συντηρηθούν οι δρόμοι της πόλεώς μας, η οποία χαρακτηρίζεται από τον ίδιο “βομβόπληκτη και κατεστραμμένη λόγω του πολέμου”.
Και συνεχίζει ο δήμαρχος στο αίτημά του:
“Δεν παραλείπομεν να γνωρίσωμεν υμίν ότι ο δήμος αντιμετωπίζει μεγάλας οικονομικάς δυσκολίας διά την αποκατάστασιν των εκ του πολέμου καταστροφών εις τα δίκτυα οδών, υπονόμων, υδρεύσεως και ηλεκτροφωτισμού και λόγω τούτου δεν δυνάμεθα να προμηθευθώμεν ασφαλτον εκ του ελευθέρου εμπορίου. Διατελούμεν μεθ’ υπολήψεως, ο δήμαρχος Ηρακλείου, Αριστείδης Ανδρουλάκης”.
Βέβαια εκείνη την περίοδο, ο αρχιμηχανικός του Δήμου μας Βαρκαράκης, αλλά και ο ίδιος ο δήμαρχος με έγγραφό τους, μέσω της τεχνικής υπηρεσίας του Δήμου, ενημερώνουν το Υπουργείο Ανοικοδομήσεως, 13η Περιφέρεια, τομέας Γ’, για το ποια δημοτικά καταστήματα, αλλά και ποιες δημοτικές ιδιοκτησίες, συνεπεία των πολεμικών γεγονότων καταστράφηκαν ή υπέστησαν ζημιές. Αυτά ήταν:
Το σημερινό Δημαρχείο, η Λότζια, η οποία καταστράφηκε εξ ολοκλήρου, στο εσωτερικό των δύο ορόφων και υπέστησαν επίσης σοβαρές ζημιές οι προσόψεις, συνεπεία πτώσεως εκρηκτικών και εμπρηστικών βομβών. Επίσης οι εμπρηστικές βόμβες ήταν η αιτία να καταστραφεί με μεγάλες ζημιές το μέγαρο “Αχτάρικα” στον δεύτερό του όροφο.
Πρόκειται για το σημερινό κτήριο στο οποίο στεγάζεται η Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη. Μεγάλες ήταν και οι καταστροφές στο εσωτερικό των τριών ορόφων του ξενοδοχείου Μίνως, το οποίο βρισκόταν στην οδό πλάνης, την σημερινή 25ης Αυγούστου. Οι εσωτερικοί τοίχοι του ξενοδοχείου σχεδόν καταστράφηκαν.
Ανάλογη τύχη είχαν και τα δημοτικά σφαγεία στην τοποθεσία Ρουσσές, στο χώρο πλησίον του σημερινού αεροδρομίου Ηρακλείου. Εκτός από τους πλακοδοκούς και τις λιθοδομές των σφαγείων καταστράφηκαν όλα τα κουφώματα και το δάπεδο των σφαγείων. Από τα θεμέλια τους ακόμα καταστράφηκαν και τα δημοτικά ουρητήρια και αποχωρητήρια, τα οποία βρίσκονταν στον χώρο της σημερινής πλατείας Δασκαλογιάννη. Βέβαια οι Γερμανοί δεν άφησαν ατιμώρητα και τα δημοτικά αποχωρητήρια της πλατείας Ελευθερίας. Τέλος στην οδό Ανδρόγεω, λόγω πτώσεως εκρηκτικών βομβών καταστράφηκαν τα τρία ισόγεια καταστήματα που υπήρχαν.
Ηράκλειο, Μάης του 1942. Μια πόλη αγνώριστη από τους βομβαρδισμούς που ήταν καταιγιστικά και ανηλεείς. Μια πόλη ερειπίων. Μια τέχνη γνώριμη για τους Γερμανούς κατακτητές αφού πριν από πέντε χρόνια τα ίδια είχαν κάνει και στην Γκουέρνικα της Ισπανίας κατά τον ισπανικό εμφύλιο. Ένας βομβαρδισμός που έμεινε γνωστός στην Ιστορία, χάρη στον πίνακα του μεγάλου Ισπανού ζωγράφου Πάμπλο Πικάσο, αποτυπώνοντας την φρίκη του πολέμου με μοναδικό τρόπο.