Λιβίσι, ένα ελληνικό χωριό φάντασμα στη Μ. Ασία. Με την ευκαιρία της επίσκεψής μου στο Πανεπιστήμιο AKDENIZ της Antalya (Αττάλειας) μου δόθηκε η δυνατότητα να επισκεφτώ πόλεις και περιοχές της Τουρκίας στις οποίες ζούσαν Έλληνες της Μ. Ασίας μέχρι το 1922 και στις οποίες μετά την ανταλλαγή πληθυσμών εγκαταστάθηκαν πολλοί Τουρκοκρητικοί, οι οποίοι είναι γνωστοί ως Giritli (δηλαδή “Κρητικοί” από το Girit /Kρήτη).
Οι πόλεις που επισκέφθηκα ήταν η Αρτάκη (Erdek), το Αιβαλί, (Ayvalik), η Αλικαρνασσός (Bodrum), η Μάκρη (Fetihye) και άλλες. Παντού συνάντησα υπερήλικες που μιλούσαν άπταιστα ελληνικά με κρητική προφορά και η ονομασία Giritli κοσμούσε τα διάφορα καταστήματα τροφίμων, εστίασης και άλλων ειδών κάνοντας έτσι τα προϊόντα τους πιο ελκυστικά (φωτο 1). Ένας γεροντάκος 98 ετών, με καταγωγή από την Ιεράπετρα, με απόλυτη διαύγεια, με ρωτούσε για την Κρήτη και την πόλη που γεννήθηκε και μου τραγούδησε μαντινάδες αλλά και την Σαμιώτισσα!
Το μέρος που με εντυπωσίασε και με συγκίνησε ήταν ένα ερειπωμένο χωριό στα ΝΑ παράλια της M. Ασίας, με πολύ ενδιαφέρουσα και τραγική ιστορία. Οι Τούρκοι το ονομάζουν σήμερα Κayakoy, αλλά η ελληνική ονομασία είναι Λιβίσι και βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα νότια της πόλης Fethiye (Mάκρη) κτισμένο αμφιθεατρικά σε έναν βραχώδη λόφο στον οποίο υπάρχουν και οι περίφημοι λαξευτοί τάφοι χαρακτηριστικοί της Λυκίας.
Το Λιβίσι κτίστηκε γύρω στον 17 αιώνα στα ερείπια της αρχαίας Καρμυλησσού της Λυκίας η οποία αναφέρεται σε συγγράμματα Βυζαντινών ιστορικών του 10ου αιώνα και κατοικήθηκε αποκλειστικά από Έλληνες, ντόπιους και αποίκους από τα Δωδεκάνησα και την Κύπρο.
Το Λιβίσι γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη μετά από τον σεισμό που κατέστρεψε τη γειτονική πόλη της Μάκρης (σημερινή Φετιγιέ) το 1856, και στις αρχές του 20ου αιώνα αριθμούσε 1200 σπίτια και πάνω από 6000 κατοίκους. Οι κάτοικοί του ήσαν ως επί το πλείστον εύποροι έμποροι και τεχνίτες. Υπήρχαν σχολεία και πολλές εκκλησίες, μεταξύ των οποίων οι μεγαλύτερες ήταν της Παναγίας της Πυργιώτισσας, των Ταξιαρχών, της Αγίας Άννας και του Αγ. Γεωργίου.
Η πόλη εγκαταλείφθηκε από τους Έλληνες που κατοικούσαν εκεί, το 1922 λόγω των διωγμών που υπέστησαν από τους Οθωμανούς. Την ίδια τύχη είχαν και οι κάτοικοι της γειτονικής Μάκρης στην οποία οι διώξεiς άρχισαν ήδη από το 1914 και συνεχίστηκαν το 1917 και 1918. Όπως αναφέρεται, οι κάτοικοι της περιοχής υπέστησαν φοβερές διώξεις και κακουχίες.
Οι τελευταίοι εναπομείναντες κάτοικοι από το Λίβισι και τη Μάκρη έφυγαν για την Ελλάδα το 1922, εγκατασταθήκαν στην Αττική και ίδρυσαν τη Νέα Μάκρη. Τα σπίτια στο Λίβισι δεν κατοικήθηκαν από τους Τούρκους που ήρθαν από την Ελλάδα, με την ανταλλαγή των πληθυσμών όπως συνέβη σε άλλες περιοχές (Αλικαρνασσός, Αϊβαλί, Αττάλεια, Αλάτσατα, κ.ά), γιατί θεώρησαν ότι ήταν πολύ μακριά από τη Μάκρη και κάπως απομονωμένα και έτσι έμειναν ακατοίκητα και ερημώθηκαν. Ένας σεισμός το 1957 έφερε κι άλλες καταστροφές στα εγκαταλειμμένα κτίρια.
Σήμερα το Kayaköy (Λιβίσι) αποτελεί ένα ιστορικό μνημείο και ένα ανοικτό μουσείο, με 500 μεγαλόπρεπα αλλά ερειπωμένα σπίτια, όλα κτισμένα αμφιθεατρικά, στην πλαγιά του βουνού. Στα περισσότερα διακρίνεις το εσωτερικό τους με γκρεμισμένα τζάκια και τους ευρύχωρους χώρους που διέθεταν (Φωτο, 3,4). Είναι ένα μνημείο που θυμίζει Σπιναλόγκα αλλά πολύ μεγαλύτερο σε έκταση το οποίο σε υποβάλει με την σιωπή και τη θλίψη που αναδύεται από τα κτίριά του (φωτο). Η γραφικότητά του, το όμορφο τοπίο στο οποίο βρίσκεται και η ιστορία του προσελκύουν πολλούς τουρίστες, ενώ πρόσφατα ανακηρύχτηκε από την UNESCO ως χώρος Παγκόσμιας Ειρήνης και Φιλίας (!)
Σήμερα ο χώρος τελεί υπό την προστασία της τουρκικής κυβέρνησης και τον Σεπτέμβριο του 2014 ανακοινώθηκε ότι σχεδιάζεται να αξιοποιήσει το χωριό με παραχώρηση σε ιδιώτες (με μίσθωση 49 ετών) με κατασκευή ξενώνων και αναστήλωσης του ενός τρίτου των σπιτιών του χωριού, που ήδη αποτελεί αξιοθέατο και προσελκύει καθημερινά πλήθος τουριστών.
Ο συγγραφέας Louis de Bernières (Το μαντολίνο του λοχαγού Κορέλι) εμπνεύστηκε από το χωριό Λιβίσι που το αναφέρει με το όνομα “Eskibahçe”, στο πολυδιαβασμένο βιβλίο του Birds Without Wings.- Πουλιά χωρίς Φτερά.
Ένα άλλο εντυπωσιακό μνημείο της Ελληνικής Μ.Ασίας που είχα την ευκαιρία να επισκεφτώ είναι το Μοναστήρι Κιραζλί, που βρίσκεται σε υψόμετρο 700 μ. νότια του Ερντεκ (Αρτάκης) της βορειοδυτικής Τουρκίας. Ήταν ένα επιβλητικό διώροφο κτίριο, με 99 δωμάτια κτισμένο στα τέλη του 1895, που εγκαταλείφτηκε μετά το 1922 και ερημώθηκε παντελώς. Σήμερα σώζονται μόνο τα επιβλητικά του τείχη ανάμεσα σε ένα δάσος από καστανιές. Η τοποθεσία αυτή προσελκύει επίσης πολλούς τουρίστες (φωτο 5)
Τον Αύγουστο του 2015 δόθηκε άδεια στον Πατριάρχη Βαρθολομαίο να τελέσει Θεία Λειτουργία στο ερειπωμένο μοναστήρι με πλήθος Ελλήνων πιστών που παρευρεθήκαν στην ιστορική αυτή λειτουργία.
Στo πλαίσιo του προγράμματος ΕRASMUS+ καθηγητές του ΤΕΙ Κρήτης πραγματοποιούν κάθε χρόνο εκπαιδευτικές επισκέψεις σε εκπαιδευτικά ιδρύματα του εξωτερικού με τα οποία συνεργάζονται τα τμήματα και οι σχολές του ιδρύματος.
Ο Dr. Γιάννης Βλάχος, ομότιμος καθηγητής της Σχολής Τεχνολογίας Γεωπονίας και Τροφίμων και στέλεχος του Γραφείου Διεθνών Σχέσεων του ΤΕΙ, μετά από σχετική πρόσκληση, πραγματοποίησε επίσκεψη στο Πανεπιστήμιο AKDENIZ στην Αντάλυα της Τουρκίας για μια σειρά διαλέξεων στη Γεωπονική Σχολή του Πανεπιστημίου τον περασμένο Σεπτέμβριο. Παράλληλα είχε επαφές με στελέχη του Γραφείου Διεθνών Σχέσεων, καθώς και με καθηγητές της σχολής,με τους οποίους συζήτησε τη δυνατότητα ανταλλαγής εκπαιδευτικού προσωπικού και φοιτητών στο πλαίσιο του Erasmus+ κατά την επόμενη ακαδημαϊκή χρονιά.