Το νησί της Κύπρου έχει ως γεωγραφική έξαρση την χερσόνησο της Καρπασίας. Μοιάζει με λόγχη που στρέφεται προς στην Ανατολή. Το σχήμα αυτό αποκαλύπτει με ευκρίνεια τον ρόλο και την αξία του τόπου για τους διεκδικητές του.
Ερμηνεύει επίσης τα παθήματα των Κυπρίων, ανά τους αιώνες.
Οι Ασιάτες επιδίωκαν να ελέγχουν την λόγχη της Κύπρου για να μην στραφεί εις βάρος τους.
Αντίστοιχα, οι Ευρωπαίοι διεκδικούσαν την λόγχη είτε ως όπλο καθ’ οδόν προς την Ανατολή είτε ως μέσο άμυνας όταν υποχωρούσαν από αυτήν.
Η Κύπρος κατοικήθηκε κατά πλειοψηφία από Έλληνες αδιαλείπτως από το 1000 π.Χ. περίπου. Κατακτήθηκε από τους Ασιάτες Ασσύριους, Πέρσες και Οθωμανούς στην πορεία τους προς την Δύση.
Αντίστοιχα, διοικήθηκε από τους Ευρωπαίους Έλληνες, Ρωμαίους, Σταυροφόρους, Βενετούς και Άγγλους κάθε φορά που η Δύση ξεχύνονταν προς ή υποχωρούσε από την Ανατολή.
Οι επιδιώξεις Ελλάδας, Τουρκίας και Δύσης στην Κύπρο
Μετά από τον απελευθερωτικό και αντιαποικιακό αγώνα κατά των Βρετανών, η Κύπρος έγινε ανεξάρτητο κράτος το 1960. Τούτο ήταν η ενδοδυτική διπλωματική λύση ανάμεσα στην «Ένωση» που διακήρυξαν οι Ελληνοκύπριοι από το 1955 και στην «Διχοτόμηση» που διεκδικούσαν οι Τούρκοι από το 1956.
Για τους Έλληνες, η Κύπρος ήταν ένα εκτός συνόρων πλειοψηφικά ελληνικό έδαφος μετά από περιόδους εθνικών καταστροφών και συρρίκνωσης. Είχαν νόμιμα, δίκαια στο νησί με βάση τον πληθυσμό, την αρχή της αυτοδιάθεσης των λαών, την ιστορία και την συνεισφορά τους στον αγώνα του ελεύθερου κόσμου κατά του ολοκληρωτισμού.
Για τους Τούρκους, η «Ένωση» θα σήμαινε ολοκλήρωση της περικύκλωσης της Μικρασίας από μια αλυσίδα ελληνικών νησιών. Θεωρητικά, η Κύπρος θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως βατήρας επιστροφής στην εμπειρία του 1919 και στο τραύμα της «Συνθήκης των Σεβρών».
Οι Τουρκοκύπριοι σε ποσοστό πληθυσμού 18%, υπήρξαν κυρίως αφορμή, που υπηρετούσε τον παραπάνω γεωπολιτικό στόχο. Το αποδεικνύει και η σημερινή τους μειοψηφία έναντι των παράνομων εποίκων. Ο Νιχάτ Ερίμ χάραξε το 1956 στον χάρτη του νησιού την γραμμή διχοτόμησης, εκεί περίπου όπου σταμάτησε ο «Αττίλας» το 1974.
Η Δύση διέβλεπε στο Κυπριακό την ευκαιρία πρόσδεσης των άσπονδων νατοϊκών συμμάχων Ελλάδας και Τουρκίας, στον Ατλαντισμό. Προεχόντως, το νησί με την σπουδαία γεωπολιτική σημασία, δεν έπρεπε να εκφύγει από την δυτική επιρροή, μεσούντος του Ψυχρού Πολέμου.
Μετά την εισβολή του 1974, η Τουρκία κατέχει στρατιωτικά το 36,3% του νησιού. Είναι μεσοπρόθεσμα ικανοποιημένη, αλλά η λεία της δεν είναι νομιμοποιημένη. Αντίστοιχα, οι Έλληνες ελπίζουν σε λύση εντός του δυτικού πλαισίου και του ΟΗΕ με την αναγνωρισμένη διεθνώς Κυπριακή Δημοκρατία να αποτελεί μέλος της Ε.Ε. από το 2004.
Όποιος απομακρύνεται από τη Δύση πληρώνει το τίμημα στην Κύπρο
Εξάγεται ένα σαφές συμπέρασμα από την ιστορία των ελληνοτουρκικών σχέσεων τον τελευταίο αιώνα. Το 1923, η Συνθήκη της Λωζάνης έδωσε την Μικρασία και τα Στενά στην Τουρκία και το Αιγαίο στους Έλληνες. Η Βρετανία κράτησε την Κύπρο ως δέλεαρ και φόβητρο και για τους δύο λαούς.
Τούτο, μεταξύ άλλων, τους υποχρεώνει να παραμείνουν πιστοί στα συμφέροντα κάθε ηγεμονικής δύναμης της Δύσης. Το σαφές συμπέρασμα έχει έκτοτε ως εξής: «Όποιος από τους δύο γεωπολιτικούς ανταγωνιστές απομακρύνεται από τη Δύση, πληρώνει το τίμημα στην Κύπρο».
Οι μυλόπετρες της στρατηγικής παροχετεύουν δάκρυα και αίμα στο πολύπαθο νησί. Η συμμετοχή στο «Κίνημα των Αδεσμεύτων» και τα ανοίγματα του Μακάριου στην Σοβιετική Ένωση, συνέβαλαν εν μέρει, στα γεγονότα του 1974.
Αντίστοιχα η διαφαινόμενη αυτονόμηση της νεοθωμανικής Τουρκίας από τις δυτικές συμπράξεις, αναπόφευκτα θα προξενήσει εκπλήξεις εις βάρος της κυπριακής της πολιτικής, αν υπερβεί τα εσκαμμένα.
Ο έλεγχος της Ανατολικής Μεσογείου από την Τουρκία, μέσω της δορυφοροποίησης των γειτονικών κρατών, δεν βρίσκει σύμφωνους τους λαούς της Μέσης Ανατολής και την Δύση. Μακροϊστορικός στόχος της κατοχικής δύναμης είναι ο συνολικός έλεγχος της Κύπρου, ελεύθερης και κατεχόμενης. Το μεθοδεύει με στρατιωτική πυγμή και με εποικιστική πολιτική στο νησί. Επίσης, με την θεσμική υπόσκαψη της Κυπριακής Δημοκρατίας, έναντι της κατοχικής διοίκησης, για την οποία ζητεί πλέον να αναγνωριστεί ως διεθνές υποκείμενο.
Αντισταθμιστικά σε αυτό, δεν είναι καθόλου τυχαία, η εργώδης δράση και η δυτική ενθάρρυνση στην οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών της ελεύθερης Κύπρου με τον Λίβανο, το Ισραήλ και την Αίγυπτο. Επίσης, η εκμετάλλευση των εκεί υδρογονανθράκων, ανεξαρτήτως απειλών.
Αυτοδύναμη πολιτική στο σύγχρονο πλαίσιο
Το διαμορφούμενο μεταδυτικό και πολυπολικό διεθνές σύστημα απαιτεί αυτενέργεια και αυτάρκεια από τους Έλληνες. Απαιτεί σαφή ανάγνωση των συσχετισμών και επάρκεια παρέμβασης. Η ετοιμότητα δράσης με δυνατότητα κάλυψης της Ανατολικής Μεσογείου κρίνεται απαραίτητη για τον τερματισμό της στρατιωτικής ομηρείας του νησιού και την ταυτοτική αυτοπεποίθηση των κατοίκων του.
Ο κυπριακός ελληνισμός, τραυματισμένος και αδικημένος από την εισβολή και τα διαρκή αποτελέσματά της, διαθέτει το πλεονέκτημα της διεθνώς αναγνωρισμένης Κυπριακής Δημοκρατίας.
Αυτήν κράτησε, απορρίπτοντας συντριπτικά το σχέδιο Ανάν το 2004, ακόμα και με τα εδαφικά του δελεάσματα. Το μέλλον αυτής της δημοκρατικής πατρίδας περνά από την ενδυνάμωση κάθε δεσμού της με την Ελλάδα είτε μέσω της ΕΕ είτε και αυτόνομα.
Η επαφή των θαλασσίων ζωνών Ελλάδας και Κύπρου, σύμφωνα με την Σύμβαση του ΟΗΕ για το δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS, Montego Bay 1982), θα έχει κρισιμότατες συνέπειες στην πολιτική ισχύ και την ιστορική προοπτική των δύο κρατικών οντοτήτων.
Τούτο πρέπει να αποτελέσει κόκκινη γραμμή και πρωτεύουσα επιδίωξη. Επιβάλλεται να επιτευχθεί, ακόμα και με παροχή ανταλλαγμάτων σε άλλα θαλάσσια σημεία ελληνοτουρκικής επαφής, χάριν διευκόλυνσης της διεθνούς ναυσιπλοΐας.
Πίσω από την υδάτινη διασύνδεση της Ελλάδος με την Κύπρο, στοιχίζεται κάτι ευρύτερο. Διακυβεύεται η απρόσκοπτη θαλάσσια διαδρομή της δυτικής επιρροής προς την Μέση Ανατολή. Τούτο διότι, η αντίστοιχη χερσαία οδός ελέγχεται από την Τουρκία με την κτήση των Στενών και της Μικρασίας.
Η επαφή του αραβικού κόσμου και του Ισραήλ με την Δύση και αμφίδρομα, δεν μπορεί να μονοπωλείται από την Τουρκία από στεριά και από θάλασσα. Αυτή η στοιχειώδης πολιτική πρόνοια υποστηρίζει και ισχυροποιεί τις ελληνικές θέσεις σε διεθνές επίπεδο, μαζί με τα διακρατικά πρότζεκτ ενεργειακής σύνδεσης και τις διατάξεις του διεθνούς δικαίου.
Οι ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο είτε ανάμεσα στους Σουνίτες και Σιίτες μουσουλμάνους είτε ανάμεσα σε Άραβες και Τούρκους μοχλεύονται άνετα από τον πολιτικό έλεγχο και την διεθνή επιρροή που εδράζεται και ασκείται στην Κύπρο. Η απόσταση από την Λευκωσία προς το Σουέζ, την Γάζα και την Μερσίνα είναι αμελητέα, ιδίως με σύγχρονα μέσα.
Κάθε φιλοπρόοδη και κοσμική επιρροή προς την Ανατολή, αναγκαστικά θα διέρχεται μέσω της Κύπρου. Η μακροϊστορική επιβίωση του κράτους του Ισραήλ συνδέεται με την αδιάσπαστη θαλάσσια και νησιωτική αλυσίδα που το φέρνει σε επαφή με την χερσαία Ευρώπη.
Κάθε ενδιάμεσος σταθμός από την Λάρνακα ως το Καστελόριζο, την Ρόδο και την Κρήτη είναι πολύτιμος για αυτό τον στρατηγικό αναπνευστήρα. Αν κλονιστεί η διακυβέρνηση της Αιγύπτου, υπό τον στρατηγό Σίσι, τότε θα γίνει υπαρξιακού περιεχομένου αυτή η θαλάσσια διαδρομή. Οι ενεργειακές συμπράξεις απλώς το προοιωνίζουν.
Επίλογος
Το μέλλον της Κύπρου συνδέεται με την προοδευτική εξέλιξη και όχι με την παρελθοντική εμμονή. Η ένταξη του νησιού στην ΕΕ παρέχει το πιο ευοίωνο πλεονέκτημα για το σύνολο των κατοίκων.
Η αιχμαλωσία πίσω από τα φαντάσματα και τις φοβίες των παλαιών δραμάτων, δεν μπορεί να νικήσει. Ούτε η εθνικιστική τοξικότητα. Η διοικητική αρτιότητα, η οικονομική εξέλιξη και η εργώδης διεθνής παρουσία της Κύπρου μπορεί να αποτελέσει για τον Ελληνισμό του 21ου αιώνα ό,τι ήταν η Κρήτη για τον 19ο.
Η αποκατάσταση της ανθρωπιστικής καταστροφής του 1974 και της διεθνούς νομιμότητας συνδέεται με ένα ελκυστικό μέλλον για όλους τους Κύπριους. Ένα δημοκρατικό μέλλον, χωρίς προστάτες, εγγυήτριες δυνάμεις και κατοχικά στρατεύματα.
Συνδέεται με το πολιτικό πλαίσιο της Ενωμένης Ευρώπης που εγγυάται την αποφυγή επανάληψης του εφιαλτικού παρελθόντος. Συνδέεται εν τέλει με την ταύτιση με την πιο φιλοπρόοδη εκδοχή και εξέλιξη της παγκόσμιας ιστορίας.
Ο Νίκος Κ. Σκουλάς είναι δικηγόρος Ηρακλείου, αντιπεριφερειάρχης Τεχνικών Έργων Περιφέρειας Κρήτης