Κρητολαλιά!… Η γλώσσα των παπουδολαλάδων μου, της αξέχαστης μάνας.
Που και τα 12 χρόνια, μου γέμιζε την ψυχή με το άρωμα του θύμου και της φασκομηλιάς και σαν αυτά άνθιζε στην παιδική ψυχή μου.
Η φοίτηση στο Γυμνάσιο, ήταν φυσικό να την παραμερίσει. Όμως έμεινε μέσα μου ανέγγιχτη, λατρεμένη μητρική γλώσσα και εξακολούθησα να τη χειρίζομαι, αλλά και να τη μελετώ.
Είναι η ιδιωματική γλώσσα της Κρήτης, που έχει τις ρίζες της στα βάθη των αιώνων. Η ομορφιά της μοναδική και ανεπανάληπτη, άντεξε στο πέρασμα του χρόνου και συνεχίζει να ευωδιάζει και στους χαλεπούς καιρούς μας, ολοζώντανη ρωμαλέα και ευφωνική.
Η πιο γλυκόλαλη φωνή της γης, η γλώσσα της αγάπης, η γλώσσα του Ερωτόκριτου.
Εκείνο που είναι ιδιαίτερα σημαντικό και αδιαμφισβήτητο, είναι το γεγονός ότι η κρητική διάλεκτος, πρώτα απ’ όλα είναι ελληνική γλώσσα. Όπως ακριβώς ο Κρητικός είναι πρώτα απ’ όλα Έλληνας.
Ο σπουδαίος γλωσσολόγος Νικόλαος Κοντοσόπουλος, διευθυντής του ιστορικού λεξικού της Ακαδημίας Αθηνών, αναφέρει πως η κρητική διάλεκτος είναι η πιο εύφωνη, η πιο ποιητική, η πιο εκφραστική απ’ όλες τις διαλέκτους του κόσμου.
Διάσημοι γλωσσολόγοι, μελετητές, συγγραφείς και ποιητές, έχουν εκφράσει απέραντο θαυμασμό για το γλωσσικό ιδίωμα της Κρήτης.
Σημειώνω το απόφθεγμα του Γιώργου Σεφέρη: Είναι μια γλώσσα που σοφιλιάζεται με θαυμαστή άνεση στις πιο βαθιές συναισθηματικές μας ψυχές. Η μεγαλύτερη απόδειξη της αξίας της είναι ο ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ. Γραμμένος στη γνήσια κρητική διάλεκτο, από τον κορυφαίο διαλεκτόφωνο της Κρήτης Βιτσέντζο Κορνάρο ανήκει πλέον στην άυλη Παγκόσμια Κληρονομιά της Ουνέσκο.
Οι δυό κορυφαίοι σύγχρονοι διαλεκτόφωνοι, ο Κωστής Φραγκούλης και ο Μιχάλης Καυκαλάς είναι οι πραγματικοί στυλοβάτες της γλώσσας μας.
Ο Κωστής Φραγκούλης είναι αναμφισβήτητα, ο μεγαλύτερος σύγχρονος ποιητής και πεζογράφος, ο άριστος διαλεκτόφωνος και ο μοναδικός που μπορεί να συγκριθεί με τον Κορνάρο, γι’ αυτό εξάλλου φέρει επαξίως την προσωνυμία δεύτερος Κορνάρος.
Τα βραβευμένα από την Ακαδημία Αθηνών «Δίφοφα» του Κωστή Φραγκούλη, έχουν παγκοσμίως χαρακτηριστεί «Ευαγγέλιο» του γνήσιου Κρητικού λόγου και ο ποιητής του, δάσκαλος της Κρητικής ντοπιολαλιάς. Στο ίδιο ύψος βρίσκεται και το πλούσιο πεζογραφικό του έργο και οι αξεπέραστες μαντινάδες του που ανθίζουν ακόμα και σήμερα και σκορπούν τη μαγευτική μυρωδιά της γνησιότερης και αυθεντικότερης, ιδιωματικής γλώσσας της Κρήτης.
Ο Μιχάλης Καυκαλάς, θεωρείται ο πιο βαθύς μελετητής, τοπικής διαλέκτου, σ’ ολόκληρο τον κόσμο κι έχει βραβευθεί δύο φορές για τις κρητολογικές μελέτες του και το πολύστιχο διαλεκτόφωνο ποιητικό του δημιούργημα τον ΤΡΟΧΑΛΟ.
Εν κατακλείδι εκείνο που έχει τεράστια σημασία για το γλωσσικό μας ιδίωμα είναι η μακροβιότητά του. Είναι η πιο μακρόζωη απ’ όλες τις διαλέκτους του πλανήτη και εξακολουθεί μέχρι σήμερα να παραμένει ζωντανή, γλυκόλαλη και τραγουδιστή.
Πολλά οφείλει στην γνήσια κρητική μαντινάδα, που βρίσκεται σε μεγάλη άνθιση, αρκεί να αποφεύγονται κάποιοι νεολογισμοί, που κλονίζουν την αυθεντικότητά της.