Σε ένα άρθρο μας στην εφημερίδα «Πατρίς» πριν από έναν χρόνο (22.3.2017) αναφέραμε ότι θα εξετάσουμε την εξέλιξη ορισμένων χαρακτηριστικών του πληθυσμού της Κρήτης και των νομών της σε σύγκριση με τα αντίστοιχα του Συνόλου Χώρας. Ανάμεσα σ’ αυτά είναι και η ηλικιακή σύνθεση του πληθυσμού, δηλαδή η κατανομή του κατά μεγάλες ομάδες ηλικιών (0-14 ετών, 15-64 ετών και 65 ετών και άνω). Την εξέλιξη τους εξετάζουμε στο άρθρο αυτό το έτος 2016 (τελευταίο έτος για το οποίο υπάρχουν οριστικά στοιχεία) σε σχέση με το 2009 (έτος πριν από την επιβολή των Μνημονίων). Τα στοιχεία που χρησιμοποιούμε είναι από τη βάση δεδομένων της Στατιστικής Υπηρεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (της Eurostat).
Στην 1η στήλη του πρώτου μέρους του Πίνακα δίνεται για τους νομούς της Κρήτης, την Κρήτη και το Σύνολο Χώρας ο πληθυσμός μέχρι και 14 ετών το έτος 2009, στη 2η το 2016 και στην 3η η ποσοστιαία μεταβολή του το 2016 σε σχέση με το 2009, στις τρεις επόμενες στήλες δίνονται τα αντίστοιχα στοιχεία της ομάδας ηλικιών από 15 έως 64 ετών και στις τρεις τελευταίες εκείνα της ομάδας ηλικιών 65 ετών και άνω Στις τρεις πρώτες στήλες του δεύτερου μέρους δίνονται τα αντίστοιχα στοιχεία για το Σύνολο του πληθυσμού και στις τρεις επόμενες ο δείκτης γήρανσης του.
Ο δείκτης γήρανσης δείχνει τη σχέση του πληθυσμού 65 ετών και άνω προς τον πληθυσμό 0-14 ετών, δηλαδή πόσοι άνδρες και γυναίκες ηλικίας 65 ετών και άνω αντιστοιχούν στους 100 νέους άρρενες και θήλεις μέχρι και 14 ετών. Ο δείκτης αυτός αυξάνεται όταν μειώνεται ο πληθυσμός ηλικίας 0-14 ετών και αυξάνεται εκείνος ηλικίας 65 ετών και άνω. Όσο μεγαλύτερος είναι ο δείκτης αυτός τόσο γηραιότερος είναι ο πληθυσμός. Και όσο ταχύτερα αυξάνεται τόσο με μεγαλύτερη ταχύτητα γηράσκει ο πληθυσμός.
Από τον Πίνακα φαίνεται ότι το 2016 σε σχέση με το 2009 στην ομάδα ηλικιών:
• 0-14 ετών σημειώθηκε μείωση στους νομούς Λασιθίου (η μεγαλύτερη) και Ρεθύμνης και αύξηση στους νομούς Ηρακλείου και Χανίων και στην Κρήτη. Αντίθετα στο Σύνολο Χώρας σημειώθηκε μείωση. Οι διαφορές οφείλονται από τη μια μεριά στο ότι ορισμένοι από την ομάδα αυτή στο διάστημα των επτά ετών της περιόδου 2009-2016 μετατοπίστηκαν στην ομάδα ηλικιών 15-64 ετών και από την άλλη στην αύξηση ή μείωση των γεννήσεων. Ανάμεσα στους νομούς της χώρας οι νομοί Ηρακλείου και Χανίων περιλαμβάνονται στους 9 νομούς στους οποίους σημειώθηκε αύξηση και κατέχουν την 4η και 5η θέση αντιστοίχως σε ό, τι αφορά το ύψος της αύξησης και η Κρήτη είναι η μόνη περιφέρεια στην οποία σημειώθηκε αύξηση (έστω και πολύ μικρή).
• 15-64 ετών σημειώθηκε αύξηση στο νομό Ρεθύμνης και μείωση στους άλλους νομούς, την Κρήτη και το Σύνολο Χώρας. Η μεγαλύτερη μείωση σημειώθηκε στο νομό Λασιθίου. Ο νομός Ρεθύμνης περιλαμβάνεται στους 8 νομούς στους οποίους σημειώθηκε αύξηση και κατέχει την 3η θέση σε ό, τι αφορά το ύψος της αύξησης. Οι μειώσεις στους τρεις νομούς και στην Κρήτη ήταν σχετικά μικρές σε σχέση με τη μείωση στο Σύνολο Χώρας. Στην Κρήτη σημειώθηκε η μικρότερη μείωση από όλες τις περιφέρειες της χώρας. Οι μειώσεις αυτές στην παραγωγική ομάδα του πληθυσμού οφείλονται από τη μια μεριά στο ότι ορισμένοι από την ομάδα αυτή στο διάστημα των επτά ετών της περιόδου 2009-2016 μετατοπίστηκαν στην ομάδα ηλικιών 65 ετών και άνω και από την άλλη στη νέα μετανάστευση προσοντούχων της ομάδας αυτής ηλικιών λόγω των επιπτώσεων των Μνημονίων.
• 65 ετών και άνω σημειώθηκε αύξηση στην Κρήτη και στους νομούς καθώς και στο Σύνολο Χώρας. Οι αυξήσεις στην Κρήτη και στους νομούς της (με εξαίρεση εκείνη στο νομό Λασιθίου) ήταν μεγαλύτερες απ’ ό, τι εκείνη στο Σύνολο Χώρας. Η μεγαλύτερη αύξηση σημειώθηκε στο νομό Ηρακλείου και κατέχει την 5η θέση ανάμεσα στους νομούς στους οποίους σημειώθηκε αύξηση. Οι μόνοι νομοί στους οποίους σημειώθηκε μείωση ήταν οι νομοί Φλώρινας και Κιλκίς. Σε όλες τις περιφέρειες της χώρας σημειώθηκε αύξηση και η Κρήτη κατέχει τη 3η θέση ανάμεσα σ’ αυτές σε ό, τι αφορά το ύψος της αύξησης.
• Στο σύνολο του πληθυσμού σημειώθηκε μείωση στο νομό Λασιθίου και αύξηση στους τρεις άλλους νομούς και στην Κρήτη. Αντίθετα στο Σύνολο Χώρας σημειώθηκε μείωση η οποία οφείλεται στη μείωση των γεννήσεων, στην αύξηση των θανάτων και στη μετανάστευση. Οι τρεις νομοί της Κρήτης είναι ανάμεσα στους 17 της χώρας στους οποίους σημειώθηκε αύξηση και σε ό, τι αφορά το ύψος της αύξησης κατέχουν: ο νομός Ρεθύμνης την 3η θέση, ο νομός Χανίων την 6η και ο νομός Ηρακλείου την 7η. Η Κρήτη κατέχει την 1η θέση ανάμεσα στις τρεις περιφέρειες της χώρας στις οποίες σημειώθηκε αύξηση. Την 1η θέση κατέχει το Νότιο Αιγαίο και τη 2η το Βόρειο Αιγαίο.
• Ο δείκτης γήρανσης αυξήθηκε στην Κρήτη και στους νομούς της και στο Σύνολο Χώρας. Οι αυξήσεις στην Κρήτη και τους νομούς της ήταν μικρότερες απ’ ό, τι εκείνη στο Σύνολο Χώρας με αποτέλεσμα τόσο το 2009 όσο και το 2016 ανάμεσα στους νομούς της χώρας ο νομός Ρεθύμνης να κατέχει τον 3ο μικρότερο δείκτη γήρανσης, ο νομός Ηρακλείου τον 4ο και ο νομός Χανίων τον 5ο. Ο νομός Λασιθίου το 2009 κατείχε τον 23ο μικρότερο και το 2016 τον 24ο. Ανάμεσα στις περιφέρειες της χώρας η Κρήτη κατείχε και τα δύο έτη το 2ο μικρότερο δείκτη γήρανσης (τον 1ο κατείχε το Νότιο Αιγαίο).
Οι παραπάνω καλές θέσεις σε ότι αφορά το ύψος του δείκτη γήρανσης που κατέχουν οι νομοί Ρεθύμνης, Ηρακλείου και Χανίων ανάμεσα στους νομούς της χώρας και η Κρήτη ανάμεσα στις περιφέρειες της οφείλονται στο γεγονός ότι στο χρονικό διάστημα 2009-2016 οι νομοί Ηρακλείου και Χανίων περιλαμβάνονται στους 9 νομούς στους οποίους σημειώθηκε αύξηση στην ομάδα ηλικιών 0-14 ετών και ο νομός Χανίων είχε μικρή σχετικά μείωση και η Κρήτη ήταν η μόνη περιφέρεια στην οποία σημειώθηκε αύξηση στην ίδια ομάδα ηλικιών. Η δυσμενέστερη θέση την οποία κατέχει ο νομός Λασιθίου οφείλεται στη μεγάλη μείωση της ομάδας ηλικιών 0-14 ετών.
*Ο Μανόλης Γ. Δρεττάκης είναι πρώην: αντιπρόεδρος της Βουλής, υπουργός και καθηγητής της ΑΣΟΕΕ.