Σε πολλά άρθρα μας στην εφημερίδα «Πατρίς» έχουμε δείξει ότι η Κρήτη και το Νότιο Αιγαίο είναι οι περιφέρειες της χώρας στις οποίες υπάρχει διαχρονικά αύξηση του πληθυσμού. Στο άρθρο αυτό θα εξετάσουμε:
Ι. Πώς εξελίχθηκε ο πληθυσμός της Κρήτης την πενταετία 2011-2015 σε σύγκριση με τις άλλες περιφέρειες καθώς και των νομών της σε σύγκριση με τους άλλους νομούς και το Σύνολο Χώρας, και
ΙΙ. Πόσο συνέβαλαν στην εξέλιξη αυτή του πληθυσμού τους η φυσική μεταβολή του (γεννήσεις μείον θάνατοι) και η καθαρή εισροή ή εκροή (εισροή μείον εκροή) πληθυσμού πάλι σε σύγκριση με τις άλλες περιφέρειες, νομούς και το Σύνολο Χώρας.
Τα στοιχεία για τον πληθυσμό την 1η Ιανουαρίου των ετών 2011 και 2016 και τις γεννήσεις και τους θανάτους στις περιφέρειες, στους νομούς και στο Σύνολο Χώρας την πενταετία 2011-2015 τα αντλήσαμε από τη βάση δεδομένων της Στατιστικής Υπηρεσίας της Ε.Ε., της Eurostat.
Ι. Η ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΤΗΝ ΠΕΝΤΑΕΤΙΑ 2011-2015
Στην 1η στήλη του Πίνακα 1 δίνεται ο πληθυσμός των νομών της Κρήτης, της Κρήτης και του Συνόλου Χώρας την 1.1.2011, στην 2η την 1.1.2016, στην 3η η διαφορά του και στην 4η η ποσοστιαία μεταβολή του την πενταετία 2011-2015.
Από τον Πίνακα 1 φαίνεται ότι την 1.1.2016 σε σχέση με την 1.1.2011 ο πληθυσμός της Κρήτης και τριών από τους τέσσερις νομούς της αυξήθηκε. Αντίθετα ο πληθυσμός του νομού Λασιθίου μειώθηκε.
Σε σύγκριση με τις άλλες περιφέρειες και τους νομούς της χώρας:
– Στην Κρήτη σημειώθηκε η μεγαλύτερη αύξηση. Η μόνη άλλη περιφέρεια στην οποία σημειώθηκε αύξηση ήταν το Νότιο Αιγαίο, αλλά ήταν 0,24%, δηλαδή τρεις φορές μικρότερη σε σχέση με εκείνη της Κρήτης. Στις υπόλοιπες περιφέρειες σημειώθηκε μείωση. Η αύξηση στην Κρήτη, όπως και στο Νότιο Αιγαίο, οφείλεται κυρίως στην αύξηση του τουρισμού. Στην αύξηση του στην Κρήτη συνέβαλαν και οι άλλοι τομείς της οικονομίας.
– Σε 12 από τους νομούς της χώρας σημειώθηκε αύξηση πληθυσμού και στους υπόλοιπους μείωση. Στους νομούς Ρεθύμνης και Ηρακλείου σημειώθηκαν η 3η και 4η σε μέγεθος αύξηση και στο νομό Χανίων η 7η. Η μείωση που σημειώθηκε στο νομό Λασιθίου ήταν από τις μικρότερες (10η μικρότερη ανάμεσα στους 34 νομούς στους οποίους σημειώθηκε μείωση). Η μείωση στο νομό αυτό, όπως θα δούμε στη συνέχεια, οφείλεται στη γήρανση του πληθυσμού.
Σε αντίθεση με την Κρήτη και τους νομούς, στο Σύνολο Χώρας σημειώθηκε μείωση του πληθυσμού όλα τα χρόνια της πενταετίας 2011-2015 και όπως θα δούμε στη συνέχεια, οφείλεται από τη μια μεριά στην παραπέρα μείωση των γεννήσεων και αύξηση των θανάτων και από την άλλη στην καθαρή εκροή πληθυσμού (Ελλήνων και αλλοδαπών). Βασική αιτία των εξαιρετικά δυσμενών αυτών εξελίξεων στον πληθυσμό της χώρας είναι οι συνέπειες της εφαρμογής των μέτρων των δύο Μνημονίων από τις κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ. χωριστά και μαζί την πενταετία 2010-2014 και την συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, η οποία συνέχισε την εφαρμογή των δύο Μνημονίων και άρχισε την εφαρμογή του τρίτου Μνημονίου που η ίδια υπέγραψε τον Ιούλιο του 2015.
ΙΙ. Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΥΞΗΣΗΣ Ή ΜΕΙΩΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΑΘΑΡΗΣ ΕΙΣΡΟΗΣ Ή ΕΚΡΟΗΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΣΤΗ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΟΥ
Στην 1η στήλη του πρώτου μέρους του Πίνακα 2 δίνονται οι γεννήσεις στους νομούς της Κρήτης, στην Κρήτη και στο Σύνολο Χώρας την πενταετία 2011-2015, στη 2η οι θάνατοι, στην 3η η φυσική μεταβολή του πληθυσμού (γεννήσεις μείον θάνατοι), στην 4η τα μεταναστευτικά ρεύματα, δηλαδή καθαρή εισροή (+) ή καθαρή εκροή (-) πληθυσμού και στην 5η η συνολική μεταβολή του (το άθροισμα της φυσικής μεταβολής και των μεταναστευτικών ρευμάτων). Στο δεύτερο μέρος του Πίνακα δίνονται τα ίδια στοιχεία κατά μέσο όρο κατ’ έτος ανά 1.000 κατοίκους προκειμένου να κάνουμε συγκρίσεις ανάμεσα στις περιφέρειες και στους νομούς της χώρας.
Από το πρώτο και το δεύτερο μέρος του Πίνακα φαίνεται ότι υπάρχουν διαφορές στις αιτίες στις οποίες η αύξηση του πληθυσμού στην Κρήτη και στους τρεις νομούς της και στη μείωσή του στο νομό Λασιθίου και στο Σύνολο Χώρας.
Πιο συγκεκριμένα:
– Η αύξηση στους νομούς Ηρακλείου και Ρεθύμνης και στην Κρήτη οφείλεται κατά κύριο λόγο στην υπεροχή των γεννήσεων έναντι των θανάτων (στο νομό Ηρακλείου σχεδόν εξ’ ολοκλήρου) και λιγότερο στη καθαρή εισροή πληθυσμού ενώ, αντίθετα, στο νομό Χανίων η αύξησή του οφείλεται περισσότερο στην καθαρή εισροή πληθυσμού απ’ ό, τι στην υπεροχή των γεννήσεων έναντι των θανάτων.
– Η μείωση στο νομό Λασιθίου οφείλεται περισσότερο στην υπεροχή των θανάτων έναντι των γεννήσεων (προφανώς λόγω γης γήρανσης του πληθυσμού) και λιγότερο στην καθαρή εκροή πληθυσμού (και αυτή παρά την τουριστική ανάπτυξη του νομού αυτού).
– Η μείωση στο Σύνολο Χώρας οφείλεται κατά τα δύο τρίτα στην καθαρή εκροή πληθυσμού από τη χώρα (τόσο Ελλήνων όσο και αλλοδαπών) και κατά το υπόλοιπο στην υπεροχή των θανάτων έναντι των γεννήσεων. Και οι δύο αυτοί λόγοι οφείλονται στην εκτόξευση της ανεργίας στα ύψη και στη πρωτοφανή μείωση των εισοδημάτων των νοικοκυριών που προκάλεσαν τα μέτρα των Μνημονίων.
Με βάση τα στοιχεία του δεύτερου μέρους του Πίνακα και σε σύγκριση της Κρήτης με τις άλλες περιφέρειες και των νομών της σε σύγκριση με τους άλλους νομούς της χώρας (οι σχετικοί Πίνακες είναι πολύ μεγάλοι και δεν χωρούν στο άρθρο αυτό) προκύπτει ότι:
– Στις γεννήσεις ανά 1.000 κατοίκους (τη γεννησιμότητα) η Κρήτη κατέχει την 1η καλύτερη θέση ανάμεσα στις περιφέρειες και οι νομοί: Ηρακλείου, Ρεθύμνης και Χανίων την 1η, 2η και 3η και ο νομός Λασιθίου την 11η ανάμεσα στους νομούς της χώρας.
– Στους θανάτους ανά 1.000 κατοίκους (τη θνησιμότητα) η Κρήτη κατέχει τη 2η καλύτερη θέση ανάμεσα στις περιφέρειες και οι νομοί: Ηρακλείου τη 2η, Ρεθύμνης την 3η, Χανίων την 7η και Λασιθίου την 25η ανάμεσα στους νομούς της χώρας.
– Στη φυσική αύξηση (υπεροχή των γεννήσεων έναντι των θανάτων) η Κρήτη κατέχει τη 2η θέση. Την 1η κατέχει το Νότιο Αιγαίο ενώ όλες οι άλλες περιφέρειες έχουν φυσική μείωση. Οι νομοί: Ηρακλείου τη 2η, Ρεθύμνης την 3η και Χανίων την 5η ανάμεσα στους 7 νομούς στους οποίους υπάρχει φυσική αύξηση. Στους υπόλοιπους 39 νομούς υπάρχει φυσική μείωση και ο νομός Λασιθίου κατέχει την 9η μικρότερη σε μέγεθος ανάμεσα σ’ αυτούς.
– Στη καθαρή εισροή πληθυσμού ανά 1.000 κατοίκους η Κρήτη κατέχει την 4η θέση ανάμεσα στις περιφέρειες της χώρας και οι νομοί: Χανίων την 16η, Ρεθύμνης 17η και Ηρακλείου την 20η ανάμεσα στους 20 νομούς με καθαρή εισροή πληθυσμού και ο νομός Λασιθίου την 6η μικρότερη ανάμεσα στους 26 νομούς με καθαρή εκροή πληθυσμού.
– Στη συνολική αύξηση του πληθυσμού ανά 1.000 κατοίκους η Κρήτη κατέχει την 1η θέση ανάμεσα στις περιφέρειες της χώρας, δύο άλλες (η Κεντρική Ελλάδα και το Νότιο Αιγαίο) έχουν αύξηση, ενώ οι υπόλοιπες 10 συνολική μείωση. Οι νομοί Ρεθύμνης και Ηρακλείου κατέχουν, αντίστοιχα, την 3η και 4η και ο νομός Χανίων την 7η θέση ανάμεσα στους 12 νομούς που υπάρχει συνολική αύξηση. Στους υπόλοιπους 34 υπάρχει συνολική μείωση και ο νομός Λασιθίου τη 10η μικρότερη σε μέγεθος ανάμεσα σ’ αυτούς.
Από την ανάλυση αυτή φάνηκε ότι, παρά την πολυετή κρίση που περνά χώρα, η Κρήτη είναι η πιο εύρωστη δημογραφικά περιφέρεια της και η ευρωστία της αυτή οφείλεται κυρίως στην υπεροχή των γεννήσεων έναντι των θανάτων.
*Ο Μανόλης Γ. Δρεττάκης είναι πρώην: Αντιπρόεδρος της Βουλής, Υπουργός και Καθηγητής της ΑΣΟΕΕ.