Θα ξεκινήσω με μια επιστολή την οποία ανέσυρα από το αρχείο εγγράφων του Δήμου Ηρακλείου και η οποία χρονολογικά εντάσσεται στα 1947. Προέρχεται από την κοινότητα Αμιρών Βιάννου και απευθύνεται προς το Ίδρυμα Ροκφέλλερ.
Προτού αναφερθώ στα ιστορικά γεγονότα, στα θύματα αυτού του τόπου, στους ανθρώπους του, σας παρουσιάζω το περιεχόμενο αυτής της επιστολής:
“Στο κέντρο της επαρχίας Βιάννου εκεί που άλλοτε κατάφυτες ραχούλες, κήποι και δέντρα κατέκλυζαν την περιβάλλουσαν φύσιν, είναι κτισμένο το χωριό Αμιρά, η άλλοτε ανθούσα και γεμάτη ζωή και σφρίγος κώμη της Βιάννου. Στον τόπο αυτό που οι διαφορετικές περιστάσεις κανείς δεν θα ήθελε ν’ αποχωριστεί, δεν βρίσκει κανείς σήμερα παρά μόνον Σταυρούς και τάφους αγωνιστών που πέσανε στο βωμό της πατρίδος, αφήνοντας πίσω τους το μαρασμό και τον πόνο στα απομεινάρια του μαύρου οδοστρωτήρα που πέρασε από πάνω τους.
Εκεί πάνω από τ’ Αμιρά στη θέση “Βούλισμα” υπάρχει μια υπόγειος πηγή που πολλές φορές την έχουν επισημάνει διάφοροι ραβδοσκόποι. Τα νερά της χάνονται στα έγκατα της γης, ενώ το κατεστραμμένο χωριό μας και ολόκληρη η γύρω του παραγωγική περιφέρεια μένει ανεκμετάλλευτη. Και ενώ θα μπορούσε ν’ αξιοποιηθεί και ούτω πώς να μειώσει, έστω εν μέρει, την πενία των ρακενδύτων κατοίκων και αποβεί ούτω η απαρχή της ανορθώσεως όχι μόνο της περιφέρειας αλλά και της εθνικής οικονομίας εν γένει.
Οι κάτοικοι του χωριού μας που για την εθνική υπόθεση θυσίασαν ό,τι καλλίτερο είχαν, τη ζωή τους, έχουν κάθε δικαίωμα να ζητήσουν από το κράτος και γενικά από καθένα που δύναται, να δείξει μια ιδιαίτερη συμπάθεια στον τόπο αυτό που τόσα υπέφερε και υποφέρει.
Άστεγοι, γυμνοί, πένητες, πασκίζουν οι κάτοικοι για την ανόρθωση των ερειπίων τους. Στη μαρτυρική ζωή τους που είναι ζυμωμένη με το αίμα και τα δάκρυα, όσο μπορεί να χύνει βάλσαμο παρηγοριάς η φτωχή μας πατρίδα. Οι καταστροφές είναι πολλές, οι ανάγκες τεράστιες και τα μέσα αντιμετώπισης ανεπαρκή. Έτσι αυτός ο λαός, που αισθάνεται την πρόοδο να ποθεί τον πολιτισμό, αλυσοδεμένος Προμηθέας δεσμώτης μοίρας φρικτής μένει κάτω από την εξαθλίωση, την αδράνεια και την προσμονή.
Με την προσοχή αμείωτη ατενίζει όπως όλοι οι Έλληνες στη βοήθεια που η μεγάλη σύμμαχός μας η “Δημοκρατία των Ηνωμένων Πολιτειών” προσφέρει στην πατρίδα μας. Ελπίζουμε και πιστεύουμε πως η προσοχή και το ενδιαφέρον των αρμοδίων θα φθάσει κάποτε και στην άγνωστη και υπομεμακρυσμένη γωνίτσα μας.
Το Ίδρυμα Ροκφέλλερ που διάλεξε και προτίμησε την Κρήτη για να εφαρμόσει το ευγενές και μεγαλόπνοο κοινωνικό και ανθρωπιστικό έργο του αναμφιβόλλως δεν θα παραλείψει να ρίξει και ένα βλέμμα στοργής και ενδιαφέροντος στο αιματόβρεχτο χωριό μας.
Οι εκπρόσωποι του ιδρύματος θα προσφέρουν υψίστη τιμή στους κατοίκους του τόπου μας αν θελήσουν να τους επισκεφθούν. Εκεί θα βρούνε την ευκαιρία να μελετήσουν τις συνθήκες διαβιώσεως, συνάμα όμως και τις προοπτικές και τις δυνατότητες της εξελίξεως και της ανορθώσεως του τόπου μας.
Θα δούνε και μόνοι τους πως υπάρχει δυνατότητα, αν και λείπουν τα μέσα, τα οποία πρέπει να προσφέρει το ίδρυμα να βγει ο άμοιρος αυτός τόπος από την πενία και την εξαθλίωση και να μεταβληθεί σε επίγειο παράδεισο. Από τη δική τους. Από τη δική τους αντίληψη θα δουν και θα πεισθούν ότι αξίζει να προσφέρουν όχι πλέον από ανθρωπιστικής και κοινωνικής πλευράς, αλλά και από οικονομικής μια οποιαδήποτε βοήθεια εκεί.
Τότε θα αντιληφθούν ότι αξίζει να γίνει η εκμετάλλευσις της υπογείου πηγής του βουλίσματος που κατά την ταπεινή γνώμη μας θα βοηθήσει τεράστια την γονιμοποίηση της περιφέρειας και θα συντείνει μεγάλως στην ανακούφιση του κατεστραμμένου λαού.
Μια απλή έστω επίσκεψη ως εκεί θα αποτελέσει εξαιρετική τιμή και η Βιάννος σύσσωμος την επιθυμεί και την αναμένει. Διατελούμεν μετά του προσήκοντος σεβασμού κι εκτιμήσεως”.
Γνωστό το Ίδρυμα Ροκφέλλερ, πήρε το όνομα του ιδρυτή του, Τζων Ντέβινσον Ροκφέλλερ (1839-1937), λογιστή στο επάγγελμα. Από τα πλέον πλούσια ιδρύματα στον κόσμο, ιδρύθηκε το 1913, αφού το 1901 προηγήθηκε η ίδρυση του Ινστιτούτου Ροκφέλλερ. Σκοπός του ιδρύματος ήταν η παραγωγή της ευημερίας της ανθρωπότητας σ’ όλο τον κόσμο.
Όσο για τα Αμιρά, ένα από τα μαρτυρικά χωριά της επαρχίας Βιάννου πλήρωσε βαρύ φόρο αίματος την 14η Σεπτεμβρίου του 1943 όταν οι Γερμανοί σκότωσαν 114 άνδρες του χωριού κάθε ηλικίας από το 18ο μέχρι και το 88ο έτος. Φυσικά οι περισσότεροι ήταν νέοι.
Ο λόγος της μεγάλης αυτής συμφοράς ήταν ότι οι κάτοικοι της εν λόγω περιοχής βοήθησαν κάποιες συμμορίες, οι οποίες ένοπλες, επιτέθηκαν κατά των Γερμανών. Αυτή την αιτιολογία είχε σε ανακοίνωσή του μία μέρα πριν, στις 13 Σεπτεμβρίου 1943, ο διοικητής του φρουρίου Κρήτης, Μύλλερ, ο οποίος συμπληρώνει:
“Καταστρέψτε την επαρχία Βιάννου. Εκτελέσετε πάραυτα, χωρίς διαδικασία, τους άρρενες που είναι πάνω από 16 ετών και όλους που συλλαμβάνονται στην ύπαιθρο, ανεξαρτήτως φύλου και ηλικίας”.
Έτσι και έγινε… Τέτοιες μέρες… ημέρα του Σταυρού, όλοι υποκλινόμαστε τιμώντας αυτούς τους γενναίους μας πατριώτες.
Τέτοιες μέρες… το μυαλό μου και η σκέψη μου στρέφεται σ’ Έναν Ευπατρίδη! Σ’ Έναν Μεγάλο, Ανιδιοτελή Άνθρωπο, σε έναν Αγωνιστή και Πατριώτη, στον αείμνηστο Γεώργιο Δ. Χρηστάκη!
Δάσκαλος, που απολύθηκε με ψήφισμα, πάντοτε στοχευμένος και κυνηγημένος, άσκησε το νέο του επάγγελμα, αυτό του βιβλιοπώλη. Τον θυμάμαι να αγωνιά για τη λειτουργία της Βικελαίας Βιβλιοθήκης, για την μετεγκατάστασή της, για την πορεία της όταν επικοινωνούσαμε τηλεφωνικά.
Πάντοτε μου έστελνε και κάτι, όποιο έγγραφο, κάποια ιστορική πληροφορία με τον φίλο του και σεβαστό μου καθηγητή στην Παιδαγωγική Ακαδημία Ηρακλείου, Μιχάλη Κυριακάκη. Η μνήμη να είναι αιωνία και για τους δύο. Άνθρωποι με αξίες, Άνθρωποι παλιάς μοναδικής κοπής!