Με δεδομένη την κυριαρχία της Σοβιετικής Ένωσης στην Ανατολική Ευρώπη καθ’ όλη τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η στροφή της περιοχής από τη Μόσχα στη Δύση μέσα σε μια γενιά, ήταν ομολογουμένως πρωτόγνωρη.
Στην περίπτωση της Ρουμανίας, ενώ ο Νικολάε Τσαουσέσκου άθελά του συσπείρωσε τους πολίτες εναντίον του, η ανατροπή του, τον Δεκέμβριο του 1989, τους οδήγησε σε σύγχυση, με συνέπεια η κληρονομιά εκείνης της ολοκληρωτικής διακυβέρνησης να είναι αισθητά διαφορετική από άλλων περιοχών.
Όταν το Κομμουνιστικό Κόμμα της χώρας κηρύχθηκε ανενεργό τον Ιανουάριο του 1990, πολλά μέλη του μεταπήδησαν στο κυβερνητικό Μέτωπο Εθνικής Σωτηρίας και συνέχισαν ωσάν να μην είχε αλλάξει τίποτα στην πολιτική ζωή του τόπου.
Έτσι το Μέτωπο αυτό και το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα που το διαδέχτηκε, έδειξαν απροθυμία να αμφισβητήσουν το παρελθόν και μόνο μερικοί από τους υπεύθυνους για το αίμα που χύθηκε κατά τη διάρκεια της επανάστασης τον Δεκέμβριο του 1989, οδηγήθηκαν σε δίκη.
Εκείνοι που κατέλαβαν την εξουσία, είδαν να μεταφέρονται με λεωφορεία ανθρακωρύχοι από την κοιλάδα Jiu στο Βουκουρέστι τον Ιούνιο του 1990, με σκοπό την αποκατάσταση της δημοκρατικής τάξης, ενέργειες που έφεραν όλα τα χαρακτηριστικά της συνήθους τακτικής των κομμουνιστικών καθεστώτων στην Ευρώπη.
Η πολυπόθητη αλλαγή, εν τέλει, επήλθε! Η πρώτη γνήσια δημοκρατική μεταβίβαση εξουσίας της χώρας έγινε το 1996, όταν οι νεοκομμουνιστές υπέστησαν εκλογική ήττα. Η κατοχή διαβατηρίου έγινε πραγματικότητα, καταργήθηκαν οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί, και πολλά άλλα.
Ωστόσο, το κράτος δικαίου ήταν ακόμα εύθραυστο. Για τους Ρουμάνους, η φράση που αποδίδεται στον Μπαλζάκ, ότι δηλαδή οι νόμοι είναι ιστοί αράχνης μέσα από τους οποίους περνούν οι μεγάλες μύγες, ενώ οι μικρές πιάνονται, αποδείχτηκε ιδιαίτερα αληθινή.
Η μεταψυχροπολεμική δυτική κλίση της χώρας σηματοδοτήθηκε από την ένταξή της στο ΝΑΤΟ το 2004 και στην Ε.Ε. το 2007.
Με τις βλέψεις της Ρωσίας στην Ουκρανία, οι οποίες βεβαίως είχαν ξεκινήσει παλιότερα, η γεωγραφική θέση της Ρουμανίας την ανάγκασε να γίνει βασικός εταίρος στις ευρωατλαντικές δομές, γεγονός που επιβεβαιώνεται από την απόφαση των ΗΠΑ να επεκτείνουν την αεροπορική τους βάση ‘Μιχαήλ Κογκαλνιτσεάνου’ κοντά στη Μαύρη Θάλασσα, με σκοπό να γίνει η μεγαλύτερη βάση του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη.
Ωστόσο, και σήμερα ακόμη, χώρες όπως η Ρουμανία, σε αρκετά ζητήματα εξακολουθούν να παραπαίουν μεταξύ Μόσχας και Δύσης.
Την περίοδο μεταξύ 1989 και 1991, η Ευρώπη εγκατέλειπε τον Ψυχρό Πόλεμο και η Σοβιετική Ένωση την παντοδύναμη αυτοκρατορία της. Η θρυλούμενη ενοποίηση της Ευρώπης, φυσικά, παραμένει σε μεγάλο βαθμό ατελέσφορη.
Ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία ώθησε τους ουδέτερους Σκανδιναβούς, τη Φινλανδία και τη Σουηδία, να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ. Όσον αφορά στην ιδέα της ασφάλειας, ενώ η Ευρώπη εμφανίζεται πιο συνεκτική από ποτέ, πολιτικά οι Ευρωπαίοι διχάζονται από ρήγματα, παλιά και νέα.
Όπως έδειξαν οι πρόσφατες ευρωεκλογές, η ήπειρος έχει να αντιμετωπίσει παράδοξα δημοκρατικά προβλήματα. Η αποκαλούμενη ακροδεξιά είδε νίκες στα παλιά δυτικά κράτη του πυρήνα, τη Γερμανία, Γαλλία και Ιταλία, κέρδισε στην Αυστρία και την Ολλανδία, ενώ τα πήγε λιγότερο καλά στις σκανδιναβικές και μετακομμουνιστικές χώρες, όπως η Πολωνία και η Ουγγαρία.
Οι τελευταίες αποτελούσαν μέχρι πρότινος, τουλάχιστον, την κοιτίδα ενός περίεργου λαϊκισμού που εκμεταλλευόταν την περιφρόνηση για μια μελλοντική Ευρώπη με τις ανάλογες υπερεξουσίες και παράλληλα την σχετική απώλεια εθνικής κυριαρχίας, γνωστού όντος ότι οι Πολωνοί και οι Ούγγροι βρέθηκαν στην πρωτοπορία της αποτίναξης του ζυγού των αυταρχικών κομμουνιστικών καθεστώτων το 1989, αφού οι Σοβιετικοί είχαν συντρίψει τις πρώτες τους εξεγέρσεις στη μακρινή δεκαετία του 1950.
Αυτό είναι σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα του πολέμου στην Ουκρανία, γιατί η γεωγραφική εγγύτητα με μια εμπόλεμη, ιμπεριαλιστική Ρωσία αναζωπύρωσε τους ιστορικούς φόβους, οι οποίοι με τη σειρά τους κινητοποίησαν την ψήφο υπέρ της Ε.Ε.
Στη περίπτωση της Γαλλίας, γράφτηκαν πολλά για μια έντονη αντιμεταναστευτική διάθεση που ενίσχυσε την εθνικιστική ‘δεξιά’.
Η περίπτωση της Γερμανίας είναι κάπως πιο περίπλοκη. Η ρωσόφιλη, δεξιάς απόκλισης, ‘Εναλλακτική για τη Γερμανία’ (Alternative for Germany, AfD) βρέθηκε ψηλά στο ανατολικό τμήμα της χώρας, παρά το γεγονός ότι η Δύση έχει διοχετεύσει πακτωλό χρημάτων προς τα ανατολικά, από τη δεκαετία του 1990 κι’ ύστερα.
Αντίθετα, οι μετριοπαθείς κεντροδεξιοί Χριστιανοδημοκράτες κέρδισαν με συντριπτική πλειοψηφία στα ομόσπονδα κρατίδια της Δυτικής Γερμανίας. Είναι εντυπωσιακό πάντως ότι πολλοί Ανατολικογερμανοί που γεννήθηκαν μετά το 1989, φαίνεται να ψήφισαν υπέρ της ακροδεξιάς, γεγονός που οφείλεται μάλλον σε ιστορική αμνησία.
Εκτιμώντας στις μέρες μας την πολιτική πραγματικότητα της Ευρώπης σφαιρικά, ο κυρίαρχος παράγοντας δεν είναι ούτε η εμμονή, ούτε και η διατήρηση των διαιρέσεων του Ψυχρού Πολέμου, αλλά η άνοδος της ακραίας πολιτικής πόλωσης σε μια ατμόσφαιρα κοινωνικοοικονομικής αβεβαιότητας και διεθνούς ανασφάλειας, που επιδεινώνεται σε μεγάλο βαθμό από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και με τους φόβους του Πούτιν σχετικά με την γεωγραφική περικύκλωση της χώρας του, πάντοτε παρόντες!