Ηράκλειο, αρχές Ιουνίου 1935. Συνίσταται στην πόλη μας μία προσωρινή Διοικούσα Επιτροπή του προαναφερόμενου συλλόγου. Αυτή, σκοπό έχει να αναλάβει την δρομολόγηση των διαφόρων εργασιών, του υπό σήσταση νέου σωματείου, τόσον απαραίτητου και αναγκαίου, αφού ο σκοπός του ήταν ιερός. Κύριος λόγος της ύπαρξής του, ήταν να προσφέρει βοήθεια στις κοπέλες που είχαν όρεξη να μάθουν, αφού τα οικονομικά τους ήταν σε πενιχρή κατάσταση.
Μέσα απ’ όλα αυτά, σίγουρα θα αποκτούσαν γνώσεις και εμπειρίες, που θα συνέβαλαν στην διαμόρφωση της προσωπικότητάς των. Σίγουρα η ίδρυση του συλλόγου δεν έφερε στοιχεία στιγμιαίου ενθουσιασμού και επίδειξης. Το αντίθετο θα λέγαμε. Όμως… τον χαρακτήριζε η αγάπη αφενός προς τον τόπο και αφετέρου το αίσθημα της αλληλεγγύης προς τους συνανθρώπους μας! Αυτό ήταν και το πνεύμα όλων των συλλόγων που ιδρύονταν για να βοηθήσουν τους άπορους και ανήμπορους, να τους απασχολήσουν σε κάποια εργασία, να στηρίξουν και να προστατέψουν τα μικρά παιδιά!
Μία προσφορά ανθρώπινη, μία κίνηση ζεστασιάς και αγάπης, σε μία εποχή που τα πράγματα δεν είναι και τόσο εύκολα. Ήταν απόλυτα αναγκαία η προσωπική εργασία, αλλά και η οικονομική στήριξη. Φυσικά προϋπόθεση όλων αυτών η θέληση. Σ’ αυτό το πρόσταγμα μπορούμε να πούμε ότι ανταποκρίθηκε κατά τον καλύτερο τρόπο η Καστρινή κοινωνία, οι κυρίες εκείνης της εποχής!
Εξασφάλισαν το ψωμί σ’ όσους το είχαν ανάγκη, έκαναν πολιτιστικές δράσεις, συμπληρώνοντας πολλά κενά. Η γυναίκα δεν ήταν μόνο για το σπίτι, έπρεπε να αποκτήσει και άλλους νέους ρόλους. Αυτός της οικιακής φροντίδας και προσφοράς ρόλος έπρεπε να διευρυνθεί, να απλωθεί.
Αυτά ανήκουν στο παρελθόν. Έπρεπε η γυναίκα να δουλεύει, αλλά και να μορφώνεται για ένα καλύτερο αύριο που θα είχε να φέρει ζηλευτά αποτελέσματα στην οικογένεια, στην κοινωνία και στην πατρίδα μας. Ας δούμε όμως τι έλεγε το καταστατικό στο πρώτο του άρθρο, σχετικά με την ίδρυση και το σκοπό του προαναφερόμενου συλλόγου!
«Ιδρύεται εν Ηρακλείω Κρήτης σύλλογος γυναικών υπό την επωνυμίαν “Μορφωτικός Σύλλογος Γυναικών Ηρακλείου”με σκοπό την προσπάθεια προς ανάπτυξιν των γυναικών όλων των ηλικιών και όλων των κοινωνικών τάξεων. Μέσα προς επίτευξιν του σκοπού τούτου δύναται να χρησιμοποιηθούν:
1) διαλέξεις
2) ίδρυσις νυκτερινού σχολείου διά κορίτσια ή γυναίκες τελείως αμορφώτους ή δυνατόν δε και η ίδρυσις νυκτερινού γυμνασίου διά φιλομαθή εργαζόμενα κορίτσια
3) η ίδρυσις προσκοπικής ομάδος Δεσποινίδων
4) εκδρομαί εις μέρη ιστορικής και αρχαιολογικής σημασίας και ό,τι άλλο ήθελε κρίνει σκόπιμον το εκάστοτε Διοικητικόν συμβούλιον.
Σημειωτέον ότι ο σύλλογος αυτός ούτε είναι φεμινιστικός, ούτε καμμία σχέσεη έχει με τον φεμινισμό. Είναι μορφωτικός και μόνο μορφωτικός. Για να πάει μπροστά χρειάζεται μεγάλη εργασία του Διοικητικού Συμβουλίου μα προπαντός χρειάζεται ηική ενίσχυση της κοινωνίας. Απευθυνόμενοι λοιπόν προς την κοινωνίαν εξεθέσαμεν την αιτίαν που μας ώθησε στην ίδρυση του συλλόγου μας, το σκοπό μας και τα μέσα που θα μεταχειριστούμε, ζητώντας την θική της ενίσχυση.
Ευελπιστούμε να την έχουμε. Η μόρφωση της γυναικείας ψυχής, έχει με το μέλλον κάθε κοινωνίας την σχέσιν που έχουν τα θεμέλια ενός οικοδομήματος. Η γυναίκα έχοντας στα χέρια της την ανατροφήν των παιδιών της, κρατεί τη μαγική ράβδο. Θα διορθώσει τα σήμερον κακώς έχονται και θα δημιουργήσει για την φυλή μας το ένθος μας ένα καλύτερο μέλλον! Ας πιστέψουμε πως βρισκόμαστε στα χαράματά του”.
Μια μεγάλη κίνηση όμως προσφοράς και αγάπης προς του Μεγάλους και ειδικότερα στις μεγάλες γυναίκες, που προχώρησε ο μορφωτικός σύλλογος γυναικών Ηρακλείου, ήταν στο να δημιουργήσει το άσυλο της γερόντισσας. Ιδρύθηκε το 1937 με σκοπό να προστατέψει τις γριές. Κατά καιρούς στεγάστηκε σε διάφορους χώρους της πόλης μας και το ενοίκιο το πλήρωνε ο Μορφωτικός Σύλλογος. Για αρκετό καιρό το άσυλο της γερόντισσας ήταν δίπλα στην Παιδαγωγική Ακαδημία.
Ένας χώρος πολύ φιλόξενος που και μετά τον πόλεμο χρησίμευε ως άσυλο κάθε καταδιωκόμενου πατριώτη. Μετά από την καταστροφή της Βιάννου πολλοί αναζήτησαν καταφύγιο εκεί. Το άσυλο πολλές φορές έδινε φαγητό σε πολιτικούς κατάδικους, καθώς και σε οικογένειες εξορίστων. Βέβαια πάντοτε με χρήματα των γυναικών του μορφωτικού συλλόγου από το υστέρημά τους. Μία μεγάλη πραγματικά συμβολή.
Οι γριές, τρόφιμοι του ασύλου, μπορεί να φορούσαν παλιά ρούχα, όμως αυτά ήταν καθαρά, μπαλωμένα. Φτωχές αλλά περήφανες, πρόθυμες και γελαστές. Διατηρούσαν τον χώρο τους, όπου υπήρχε η πάστρα και η νοικοκυροσύνη. Μέσα τους βέβαια οι ίδιες έκρυβαν δράματα, μόνες, χωρίς κανένα δικό τους. Ανεξάρτητα αν κατά τη διάρκεια του πολέμου, ύστερα από μαρτυρίες της υπευθύνου, το άσυλο πεινούσε, αφού καθημερινά αυτά που δικαιούνταν ήταν 60 δράμια ψωμί και 20 δράμια όσπρια. Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια της υπεύθυνης του ασύλου: “- Πόσο προσωπικό διαθέτετε;
– Εγώ και η αδελφή μου. Τις αγαπάμε τις γριούλες και δεν θέλουμε να τις αφήσουμε. Από την πρόεδρο του μορφωτικού συλλόγου πληροφορούμαστε πως αυτές οι δύο γυναίκες μόνο που τρώνε. Δεν υπάρχουν χρήματα για πληρωμή.
– Το κράτος δεν σας βοηθά;
– Όχι μόνο το κράτος δεν μας βοηθά, σχεδόν καθόλου, ούτε ο Δήμος, ούτε και η Νομαρχία. Υποφέρουμε πολύ. Πολλές φορές τρώμε μόνο χυλό σκέτο με αλεύρι. Ολόκληρες εβδομάδες άλλωστε βρισκόμαστε χωρίς ψωμί. Το χειμώνα του 1941 κινδύνεψαν να πεθάνουν όλες οι γριούλες.
– Να απευθυνθούμε τώρα προς το Κράτος; Είναι καλύτερα να απευθυνθούμε στις γυναίκες. Μόνο εκείνες μπορούν να κάνουν σχετικά διαβήματα για να ενισχυθεί το άσυλο. Όλες επιβάλλεται να κινηθούν για το Άσυλο. Είναι ντροπή μας να πεινάνε οι γερόντισσες. Να στερούνται κάθε ευτυχία και χαρά είναι κάτι που δεν μπορούμε να διορθώσουμε. Μα να πεινούνε; Όχι! Όχι, να πεινούνε!
Ιούλιο του 1953. Ένα έγγραφο που ήρθε στα χέρια μου από το πλούσιο τμήμα των αρχείων της Βικελαίας Βιβλιοθήκης, το υπογράφουν εκ μέρους του ασύλου γερόντισσες, η πρόεδρος Ανδριανή Πουλιανάκη και η γραμματέας Ερασμία Αποστολίδου. Απευθύνεται στο Δημοτικό συμβούλιο Ηρακλείου με το εξής περιεχόμενο:
“Έχοντες υπόψη ότι άρχισε η επισκευή της οδού Ιεράς μονής Απεζανών από την λεωφόρο Καλοκαιρινού μέχρι την οικία του κ. Μαλτεζάκη, παρακαλούμε όπως ευαρεστούμενοι ενεργήσετε τα δέοντα διά την επέκτασιν της επισκευής της οδού ταύτης και πέραν του “Ασύλου της Γερόντισσας” διότι η οδός αυτή και κεντρική είναι και χρήζει επισκευής. Ευελπιστούντες ότι θα περιβάλλετε την αίτησή μας ταύτην, δια της ημετέρας μέριμνας, το συμβούλιο του ασύλου της Γερόντισσας ευχαριστεί ημάς θερμότατα”.
Την περίοδο εκείνη το άσυλο της γερόντισσας προφανώς στεγαζόταν στην περιοχή της γειτονιάς του Αγίου Ματθαίου. Δύσκολοι καιροί… οι εποχές σκληρές, πέτρινα χρόνια. Πόλεμος, θάνατοι, στερήσεις… όλα δύσκολα. Δύσκολος και ο ρόλος των διαφόρων φορέων, των σωματείων, των συλλόγων. Παρόλα αυτά όμως… Υπήρχε η ελπίδα και η αισιοδοξία για ένα καλύτερο αύριο! Υπήρχε όμως και η διάθεση για προσφορά και ανεπτυγμένο φυσικά το αίσθημα της αγάπης!