Τέλη Μαρτίου στα 1925. Σίγουρα οι γενεές των Κρητών έδωσαν πολλούς και μακροχρόνιους αγώνες στα πεδία των μαχών και επέδειξαν πάρα πολλές πολεμικές δραστηριότητες, διατρανώνονται τις αρετές του Κρητικού χαρακτήρα τους.
Η μακρά ιστορία της Κρήτης, η οποία αρχίζει από το βάθος των πέντε ή έξι χιλιετηρήδων παρουσιάζει και περιόδους ειρηνικής δράσης, η οποία κατέχει επίζηλο θέση στην ιστορία της ανθρωπότητας.
Αυτή την ειρηνική ζωή είχαν ιερό χρέος αλλά και καθήκον ιδιαίτερο να την παραδώσει η μία γενεά των Κρητών στην επερχόμενη. Ένα τέτοιο χρέος είχε η γενεά εκείνης της περιόδου, η οποία γεννήθηκε κάτω από το ζυγό της δουλείας και έζησε τη ζωή των θυσιών, των πόθων και των ελπίδων.
Στόχος ήταν επίσης ανάμεσα σ’ όλα τ’ άλλα να μην υπάρξει λησμοσύνη στα μεγάλα έργα αυτών των γενεών. Για όλους λοιπόν αυτούς τους λόγους, για να μην ταφούν και αποσιωπηθούν τα μεγάλα έργα των επανειλημμένως αγωνισαμένων Κρητών και γενικότερα για να καταρτισθεί πλήρης αναπαράσταση της διά όλων των αιώνων Κρητικής ζωής, σε όλες τις εκφάνσεις και σχέσεις, ιδρύθηκε ύστερα από μακράς συζητήσεις και συνεννοήσεις επιφανών Κρητών, η εταιρεία των Κρητικών μελετών η οποία εμφανίστηκε δημόσια το έτος και το μήνα που προαναφέρεται στο σημερινό πόνημά μας.
Κάτι που αφορά τους φίλους και θαυμαστές της Κρήτης και της ιστορίας της αφενός και αφετέρου όλους γενικότερα τους Κρητικούς, εντός και εκτός της Κρήτης. Το πρόγραμμα της εταιρείας ήταν ευρύτατο, κάτι που η ίδια η Κρήτη το επιτρέπει ως αντικείμενο μελέτης αρχαιολογικής, ανθρωπολογικής, ιστορικής, γλωσσολογικής, λαογραφικής, εθιμογραφικής και τόσων άλλων θεμάτων ανεξαντλήτων.
Οι ιδρυτές της εταιρείας πίστεψαν σ’ όλα αυτά και ζήτησαν από τους Κρητικούς αγάπη και ενδιαφέρον για το έργο αυτό, για την εταιρεία αυτή, κάτι που σίγουρα θα παρέπεμπε στην αθανασία την Κρητική αρετή, καθιστώντας αυτή πηγή διδασκαλίας για τις επερχόμενες γενεές. Ας δούμε όμως τι μέρη περιελάμβανε αυτή η εταιρεία των Κρητικών μελετών.
Α) Επιστημομικό μέρος: Να τεθούν οι Κρήτες επιστήμονες στην διάθεση της εταιρείας και να δηλώσουν σε ποιο τομέα μπορούν να βοηθήσουν επιστημονικά την εταιρεία. Τι εργασία μπορούν να αναλάβουν και τι μπορούν να μελετήσουν, προκειμένου όλα αυτά να καλύψουν το επιστημονικό κομμάτι της εταιρείας.
Β) Διοικητικό μέρος: Σίγουρα μ’ αυτή την ομάδα τάσσονται οι εκκλησιαστικοί ποιμένες του νησιού μας, καθώς και οι ανώτεροι πολιτικοί και δημοτικοί άρχοντες. Όλοι αυτοί θεωρούνται φυσικοί συνεργάτες της εταιρείας μαζί με αρμόδιες επιτροπές και υποεπιτροπές που θα έχουν άμεση επαφή μέχρι και με τον τελευταίο οικισμό του νησιού μας.
Γ) Συλλεκτικό μέρος: Η εταιρεία δεν θα μπορούσε να δώσει ιδιαίτερη βαρύτητα στην συλλογή αλλά και στη διάσωση εγγράφων, αρχειακών συλλογών, βιβλίων, έργων τέχνης και οτιδήποτε στοιχείου που συσχετίζεται με την ιστορία, με την παράδοση και με την τέχνη της Κρήτης. Προϋπόθεση όλων αυτών των ενεργειών είναι σίγουρα η στήριξη και η ενίσχυση μουσείων, βιβλιοθηκών και γενικότερα κάθε πολιτιστικού φορέα.
Δ) Διαφωτιστικό μέρος: Στον τομέα αυτό οι χειριστές του λόγου, γραπτού και προφορικού, είτε από το βήμα είτε μέσω εφημερίδας, περιοδικού και άλλου εντύπου, σίγουρα θα παίξουν καθοριστικό ρόλο και εκ του ασφαλούς η εταιρεία θα πετύχει τους στόχους της όπως και τους σκοπούς τους.
Ε) Οικονομικό μέρος: Πέραν των υπολοίπων, η επιτυχία είναι η εν γένει πορεία της κάθε εταιρείας, εξαρτάται από την οικονομική συμβολή και στήριξη.
Οι ιδρυτές της Κρητικής εταιρείας σίγουρα είχαν κατά νου την έναρξη των διαφόρων εισφορών οι οποίες θα προέρχονταν από μοναστηριακά, ενοριακά και κοινοτικά ταμεία της Κρήτης.
Ακόμα και άλλα σωματεία, τόσο εντός, όσο και εκτός της Κρήτης δρώντα, θα μπορούσαν να συνεισφέρουν, όπως επίσης και διάφοροι ευεργέτες και δωρητές.
Όλα αυτά τα παραπάνω, αλλά και «πεποιθότες επί τον εγνωσμένον προς τον καλόν έρωτα της Κρητικής ψυχής, χωρούμεν επί το έργον». Αυτά είναι τα λόγια των ιδρυτικών μελών… τότε… Εν Αθήναις τη 28 Μαρτίου 1925.
Ο Πατριάρχης Μελέτιος – επίτιμος πρόεδρος
Το Διοικητικό Συμβούλιο
Ο πρόεδρος Γ. Ν. Χατζιδάκης
Ο γενικός γραμματέας Ιωάννης Μ. Δαμβέργης
Οι αντιπρόεδροι
Ν. Καλομενόπουλος, Γ. Κατεχάκης.
Ο ταμίας Κ. Ανδρουλιδάκης.
Τα μέλη: Ν. Ασκούτσης, Κυριάκος Ε. Βενιζέλος, Αντώνιος Γερωνυμάκης, Εμμανουήλ Χ. Ζυμβρακάκης, Δ. Καλιτσουνάκης, Δ. Λαμπράκης, Γ. Πωλογεώργης, Γ. Στεφανάκης, Ι. Στεφανίδης, Κ. Ι. Σφακιανάκης.
Ηράκλειο 1951… Για την τόνωση των ιστορικών μελετών στην Κρήτη αλλά και για την ταχύτερη πραγματοποίηση του μουσείου ιδρύθηκε η εταιρεία των Κρητικών Ιστορικών Μελετών, η γνωστή ΕΚΙΜ, η οποία προχώρησε σημαντικά στο έργο της περισυλλογής.
Τότε άρχισε και η έκδοση του σπουδαίου περιοδικού «Κρητικά Χρονικά», η οποία συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Άνθρωποι του πνεύματος της πόλης μας, που λάμπρυναν με το πέρασμά τους την ΕΚΙΜ ήταν οι:
Ο Μενέλαος Παρλαμάς, ο Ι. Παπαϊωάννου, ο Α. Γ. Καλοκαιρινός, ο Ι. Ρασιδάκης, ο Ν. Πλάτωνος, ο Κ. Λασιθιωτάκης και ο Στυλιανός Αλεξίου. Το 1953 ιδρύθηκε το Ιστορικό Μουσείο το οποίο στεγάστηκε στο μέγαρο το οποίο δωρήθηκε με τη διαθήκη του Ανδρέου Καλοκαιρινού.
Το μέγαρο αυτό μετασκευάστηκε από τα φιλανθρωπικά ιδρύματα Καλοκαιρινού. Στον ίδιο αυτό χώρο στεγάζεται μέχρι και σήμερα. Το Μουσείο προγραμματίστηκε να περιλάβει συλλογή βυζαντινών και μεσαιωνικών αρχαιοτήτων, έκθεση έργων λαϊκής τέχνης και ζωής της νεωτέρας Κρήτης, καθώς και ιστορικά κειμήλια των αγώνων της μεγαλονήσου.
Θα κλείσω το σημερινό μου πόνημα με τον προαναφερόμενο αυτό χώρο του Ιστορικού Μουσείου, όπως κλεισμένος ο Ανδρέας Καλοκαιρινός περνούσε τη ζωή του, όπως του άρεσε.
Στο γραφείο του δεν δέχονταν άλλους εκτός από τους επισκέπτες που είχε στα πάμπολλα κτήματά του και τον δικηγόρο του, τον Ευάγγελο Λογιάδη και αυτούς που είχαν άμεση σχέση μαζί του!