Ο Χριστός γεννιέται, πεθαίνει και ανασταίνεται κάθε χρόνο. Ο άνθρωπος μια φορά γεννιέται κι άλλη μια πεθαίνει. Η ζωή του μικρή και πεζή, περιορισμένη και τακτοποιημένη στην κλίμακα της δικής του καθημερινότητας. Μια καθημερινότητα όμως γεμάτη με αδυναμίες, επιθυμίες, πάθη και βία. Πολύ βία!
Παράλογη απεικόνιση μιας παράλογης εποχής η σύγχρονη καθημερινότητα, όπου η βία, η φρίκη και ο αποτροπιασμός συνιστούν αναλώσιμα προϊόντα πρώτης ανάγκης. Μπαινοβγαίνουν στα σπίτια μας σαν τα κατοικίδια, ενώ δεν λείπουν πια από τα ράφια της καταναλωτικής μας συνήθειας.
Το τελευταίο διάστημα αποφεύγω όσο μπορώ να ενημερώνομαι τηλεοπτικά ή διαδικτυακά, γιατί η βία που αναπαράγεται εκεί είναι περισσότερη από αυτήν που μπορώ να καταναλώσω. Αδυνατεί ο ψυχισμός μου να «μεταβολίσει» όλη αυτήν την ποσότητα φρίκης με την οποία τροφοδοτείται καθημερινά.
Αιματηρές αφιλτράριστες εικόνες και αποκρουστικά αμοντάριστα πλάνα καταφθάνουν από τα πεδία των μαχών, δυο μόλις μέτρα μακριά από τον αναπαυτικό καναπέ μου, προβάλλοντας την αισθητική όψη του εγκλήματος και όχι το ίδιο το έγκλημα του πολέμου. Οι φρικτές εικόνες όμως με τους διάσπαρτους νεκρούς και τα διαμελισμένα πτώματα – ποιας πλευράς δεν έχει σημασία – θύματα ενός ακόμα παράλογου πολέμου και μιας ανίατης ανθρώπινης παράνοιας, όχι μόνο δεν διεγείρουν τα αντιπολεμικά μας αισθήματα, όχι μόνο δεν μας ευαισθητοποιούν, αλλά αντίθετα καταστέλλουν κάθε αντανακλαστική αντίδραση του υποσυνείδητου, δρώντας ουσιαστικά ως υποδόριες χαλαρωτικές ενέσεις εφησυχασμού της αδελφής συνήθειας.
Με κινηματογραφική ταχύτητα διαδέχονται τις φρικιαστικές εικόνες του πολέμου, οι ανατριχιαστικές λεπτομέρειες της διερευνούμενης παιδοκτονίας, διατυπωμένες με ιατροδικαστική σαφήνεια, αλλά συνάμα και εκλαϊκευμένες με τη γλώσσα του κυνικού παρουσιαστή, ώστε να γίνονται αυτές κατανοητές από τον καθένα τηλεθεατή που συμβάλει με το δικαίωμα της περιέργειάς του, στη συλλογική εξιχνίαση ενός κοινού πια μυστηρίου, που δοκιμάζει τα στιγμιαία ηθικά αντανακλαστικά μιας ολόκληρης κοινωνίας. Στιγμιαία θυμώνουμε, στιγμιαία κατηγορούμε, δικάζουμε, καταδικάζουμε, ηθικολογούμε και όταν πια βαρεθούμε, αλλάζουμε κανάλι. Η τηλεόραση μας «χαρίζει» καθημερινά αρκετά λεπτά ωμής βίας, είτε με την επίφαση της ενημέρωσης, είτε με τη δικαιολογία της ψυχαγωγίας.
Η ανθρώπινη βία δεν χαρακτηρίζει βεβαίως αποκλειστικά και μόνο την εποχή μας. Αποτελεί δομικό στοιχείο της ανθρώπινης ύπαρξης. Οι άνθρωποι λάτρευαν ανέκαθεν τα βάρβαρα θεάματα από την εποχή των ρωμαϊκών αμφιθεάτρων και έχοντας έμφυτη αυτήν την φυσική τάση προς τη φρίκη, έσπευδαν πάντα να παρακολουθούν οτιδήποτε περιείχε βία και αίμα. Η βία και ο θάνατος που τη σηματοδοτεί έχουν ένα διττό νόημα: Από τη μία πλευρά η φρίκη μας απωθεί και από την άλλη πάλι μας θέλγει. Ένα τρομακτικό και συνάμα ελκυστικό στοιχείο, χαρακτηριστικό συστατικό της πολύπλοκης και αντιφατικής ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης…
«Απ’ όλες τις λέξεις που είναι της μόδας σήμερα, η “βία” είναι ίσως η πιο διαδεδομένη. Όλοι μιλούν γι’ αυτήν, αλλά κανείς δεν σκέφτεται πάνω σε αυτήν», δήλωνε στα τέλη της δεκαετίας του ‘60 ο ιστορικός Eric Hobsbawm. Η ανθρωπότητα όμως έχει κάνει «άλματα» από τότε. Κανείς δεν μιλά πια ανοικτά για τη βία, καθώς αυτή όχι μόνο έχει «ριζώσει» στην κοινωνία μας αλλά έχει βγάλει και «ανθούς» και αποτελεί πλέον αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητάς μας. Οι διάφορες εκδηλώσεις για το «Bullying» που πραγματοποιούνται κατά καιρούς στα σχολεία μας για «ξεκάρφωμα», δεν απαλλάσσουν ούτε την Πολιτεία, ούτε και την κοινωνία μας από τις όποιες ενοχές τους.
Η βία «κατοικεί» και στην τέχνη, που μιμείται τη ζωή, έχοντας αποτελέσει αστείρευτη πηγή έμπνευσης εκατοντάδων έργων τέχνης ανά τους αιώνες. Δολοφονίες, ίντριγκες, πολιτικά μίση και ερωτικά πάθη, αποτέλεσαν ιστορικά θεματικά μοτίβα στον καμβά μερικών από τους σπουδαιότερους ζωγράφους όλων των εποχών. Η τέχνη βεβαίως εμπεριέχει μέσα της τη δύναμη του εξαγνισμού και ως εκ τούτου η βία αποκτά εκεί άλλη διάσταση…
Επιχειρώντας μια σύντομη αναδρομή στην ιστορία της τέχνης, θα διαπιστώσουμε ότι οι καλλιτέχνες σχεδόν πάντα ένιωθαν μια ιδιαίτερη ανεξήγητη έλξη προς τη βία. Αρκετοί από τους μάρτυρες του Χριστιανισμού έχουν δώσει την ευκαιρία σε διακεκριμένους ζωγράφους της εποχής εκείνης να εκφράσουν αυτήν την έλξη. Ο αποκεφαλισμός του Ιωάννη, ο Άγιος Σεβαστιανός, η εκδικητική Ιουδήθ που αποκεφαλίζει τον Ολοφέρνη με ιδιαίτερη βιαιότητα, όπως και σκηνές από την κόλαση και τη Δευτέρα Παρουσία, μετατρέπονται στα χέρια των καλλιτεχνών σε αποκρουστικές εφιαλτικές μορφές, υπενθυμίζοντας στους πιστούς τα βάσανα που περιμένουν τους αμαρτωλούς.
Τον 18ο αιώνα, μέσα από τις ανατριχιαστικές σκηνές των αποκεφαλισμών και των φρικτών βασανιστηρίων, αναδύεται όλη η φρίκη της εποχής εκείνης, εγκαταλείποντας κάθε ελπίδα του Διαφωτισμού ότι ο άνθρωπος μπορεί να γίνει καλύτερος. Η ελκυστική δύναμη της βίας θα διασχίσει τους αιώνες και τον 20ο αιώνα θα αρχίσει να μετατρέπεται σε… άποψη. Οι πρωτοποριακοί καλλιτέχνες θα την εντάξουν τότε στα απαραίτητα στοιχεία της τέχνης τους, εκφράζοντας την αιρετική άποψη ότι η τέχνη δεν θα πρέπει απαραίτητα να προβάλει αποκλειστικά και μόνο το όμορφο και το αισθητικά αποδεκτό.
«Κάντε τόπο για τη νιότη, τη βία και την τόλμη. Η τέχνη δεν είναι τίποτα άλλο παρά βία, σκληρότητα και αδικία», δήλωναν οι Φουτουριστές το 1910. Την ιδέα αυτή, όχι μόνο την υιοθέτησαν κατά πλειοψηφία και οι καλλιτέχνες του 21ου αιώνα, αλλά και την έφτασαν στα άκρα. Εφόσον η κάθε εποχή δημιουργεί την τέχνη της, αφήνοντας το δικό της αποτύπωμα, έτσι και η δική μας εποχή προκαλεί τους καλλιτέχνες της να ενσωματώνουν όλο και περισσότερες εικόνες φρίκης στο σύνολο της καλλιτεχνικής τους δημιουργίας. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε βεβαίως ότι, ζούμε και σε μία δυστοπική άγρια εποχή, που τα πάντα λες και είναι προορισμένα για να μας τρομοκρατούν. Πόλεμοι, πανδημίες, αρρώστιες, εγκλήματα, κρίσεις οικονομικές, ενεργειακές, ανθρωπιστικές, κοινωνικές.
Ποια είναι όμως η θέση της κοινωνίας σε όλες αυτές τις μορφές βίας; Τελικά απωθείται ή προσελκύεται από αυτές, ή και τα δύο; Αποτελούν όλα αυτά μέρος της κοινωνίας του θεάματος, την οποία τόσο σθεναρά έχει υποστηρίξει ο σύγχρονος άνθρωπος; Στη σύγχρονη κοινωνία που ζούμε η βία μας έχει περικυκλώσει. Τα παιδιά και οι έφηβοι εκτίθενται καθημερινά σε βίαιες εικόνες, είτε μέσα από τα ηλεκτρονικά τους παιχνίδια, είτε μέσω ταινιών – όχι τόσο τρόμου όσο φρίκης – που βρίσκουν πια παντού, όπου η γραμμή ανάμεσα στη φαντασία και την πραγματικότητα είναι εξαιρετικά λεπτή. Οι συνέπειες της έκθεσης αυτής, σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, δείχνουν ότι οι νευρολογικές προσαρμογές και η απευαισθητοποίηση οδηγούν σε επιθετικότητα και βία στην πραγματική ζωή.
Όπως και να χαρακτηρίσει κάποιος τα παραπάνω, δεν παύουν να αποτελούν συμπτώματα μιας ανθρωπότητας που νοσεί ψυχικά, και που αντί να επιδιώκει να δημιουργεί περισσότερο ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης, βουλιάζει όλο και περισσότερο μέσα σε μια ανατροφοδοτούμενη βαρβαρότητα, στην οποία είμαστε όλοι συμμέτοχοι, αλλά και καταπληκτικοί… θεατές.
Η βία έχει αναρίθμητες λειτουργίες, αλλά όσοι την διαχειρίζονται μας εκπαίδευσαν από πολύ νωρίς να την αποδεχόμαστε και να αντιμετωπίζουμε το σοκ που αυτή μας προκαλεί.
Η σιωπή των εκατοντάδων χιλιάδων αμνών που θυσιάζονται κάθε χρόνο παραμονές του Πάσχα, δεν απενοχοποιεί την ανθρώπινη συνείδηση, αλλά ούτε και την διαχωρίζει από την βάρβαρη ανθρώπινη φύση.
Χρόνια πολλά σε όλους!
https://moschonas.wordpress.com