Το ήθος των αγωνιστών του 1821 τους οποίους τιμούμε αυτήν τη χρονιά, είχε ιδιαιτερότητες, που φανερώνουν πολλά στοιχεία από το πνεύμα, τη νοοτροπία και την ιερότητα την οποία απέδιδαν στον απελευθερωτικό αγώνα που ενεργούσαν.
Την τιτανομαχία τους την θεωρούσαν μια ιερή αποστολή η οποία απαιτούσε ολοκληρωτικό δόσιμο της ψυχής, του νου και του σώματος και απερίσπαστη αφιέρωση, μέσα στην οποία υπαγόταν και η γενικότερη εγκράτεια τους, όπως φανερώνεται στις περιγραφές των ιστορικών της εποχής.
Ο σημαντικός ιστορικός των Κρητικών επαναστάσεων, Επίσκοπος Γρηγόριος Παπαδοπετράκης (1828-1889) στο έργο του «Ιστορία των Σφακίων», Αθήνα 1888, για αυτό το θέμα αναφέρει το εξής περιστατικό: «Μετά τη νικηφόρα για τους Κρήτες μάχη των Ρουστίκων, τον Ιούνιο του 1821, κανείς από τους Σφακιανούς που συμμετείχαν (σ.σ.τα Σφακιά τότε υπαγόταν στο νομό Ρεθύμνης), δεν έπαθε το παραμικρό, εκτός από έναν άνδρα του Δεληγιαννάκη, ο οποίος τραυματίστηκε ελαφρά από δύο εχθρικά βόλια.
Το γεγονός αυτό παραξένεψε τους συντρόφους του και επίμονα τον ρωτούσαν αν συνευρέθη με καμιά Οθωμανίδα. Μετά από πίεση τους εκμυστηρεύθηκε ότι πριν τη μάχη, σε μια παραποτάμια περιοχή συνάντησε μια «κόρη ευειδαστάτη, συνεμίγη μετ’ αυτής τρωθείς υπό της εξαισίου καλλονής».
Ο συγγραφέας σε υποσημείωσή του επεξηγεί ότι «οι Σφακιανοί ιδίως, πιστεύουν ακράδαντα ότι «η μετά γυναικός συνουσία έχει την ιδιότητα να εφελκύη τας σφαίρας προς τον ούτω μολυθέντα». Αυτό, λοιπόν, ήταν κακό παρατήρημα για τους Σφακιανούς, οι οποίοι κατά τη διάρκεια του πολέμου απείχαν ακόμα και από τα συζυγικά τους καθήκοντα! Αν, όμως κάποιος συνευρεθεί με τη σύζυγό του, αποφεύγει να συμμετέχει στην μάχη προφασιζόμενος άλλη αιτία».
Ο άλλος ιστορικός των Κρητικών επαναστάσεων, Ι. Μουρέλος (1886-1963) στο έργο του, Ιστορία της Κρήτης σ.1050, αναφέρει σχετικά: «Ο Κρητικός το θεωρούσε τρομερό κακό-γρουσουριά ν’ αγγίξει την περίοδο που πολεμούσαν, όχι μόνο ξένη γυναίκα αλλά μήτε την ίδια την γυναίκα του. «Μήτε ο Παπάς σα λειτουργεί μήτε το παλληκάρι σαν πολεμά». Θεωρούσαν ιερουργία τον πόλεμο. Μη τάχα δεν ήταν μια ιεροτελεστία μπρος στο βωμό της πιο δύστροπης θεάς της ελευθερίας; Μήτε το σώμα μήτε τη σκέψη άφηναν να λεκιασθεί με κάτι άσχημο, γι’ αυτό και κατά το διάστημα όλων των επαναστάσεων παρουσιαζόταν γενική ελάττωση των γεννήσεων».
Η πεποίθηση αυτή των απλών και αγράμματων αγωνιστών του 1821, έχει τις ρίζες της στη Χριστιανική Βυζαντινή γραμματολογία, από την εποχή των πολέμων των Βυζαντινών, όπου υπάρχουν παρόμοιες διηγήσεις και εμπειρίες και επιβιώνει σε αναφορές νεωτέρων Αγίων αλλά και στους βετεράνους του έπους του 1940 και της αντίστασης.
Ίσως οι αναφορές στα συναξάρια, τους είχαν επηρεάσει, όπως αυτό στους πολέμους του Βασιλείου του Βουλγαροκτόνου κατά των Βουλγάρων, όπου γίνεται αναφορά ότι ένα ολόκληρο σώμα Βυζαντινών εξολοθρέφτηκε εκτός από έναν. Αυτός ο στρατιώτης αναφέρεται ότι βλέπει όνειρο το βράδυ με όλους τους συστρατιώτες σκοτωμένους στον κάμπο, εκτός από ένα σημείο άδειο χωρίς νεκρό. Του ανακοινώνεται ότι «αυτός ήταν ο δικός σου τάφος αλλά επειδή χθές βράδυ αρνήθηκες να συμμειχθείς με την κόρη του ιδιοκτήτη στο χάνι, γλύτωσες τη ζωή σου».
Θα περίμενε κανείς ότι και οι Χριστιανοί στην Κρήτη θα προέβαιναν στα ίδια αντίποινα ωμοτήτων στις Οθωμανίδες στις κρητικές επαναστάσεις που είχαν το πάνω χέρι, αφού στην περίοδο του πολέμου το συναίσθημα και η λογική δίνουν τη θέση τους σε άλλα, πιο βίαια και απάνθρωπα ένστικτα.
Όμως φαίνεται ότι η χριστιανική τους πίστη κυριαρχούσε στα πιστεύω τους και στην κουλτούρα τους και κατά κανόνα δεν μαρτυρούνται τέτοια περιστατικά κατά των γυναικών των Τούρκων. Σκότωναν τους βιαστές Γενίτσαρους αλλά δεν πείραζαν τις γυναίκες τους.
Τέτοιο ήθος και ανωτερότητα είχαν αυτοί οι γενναίοι Κρήτες αγωνιστές της ελευθερίας.
* Ο Ευτύχιος Σ. Καλογεράκης είναι Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών