Ο γνωστός αγιογράφος Νίκος Γιαννακάκης αναφέρει πως “η τέχνη της αγιογραφίας παραμένει διαχρονική γιατί είναι βαθιά ανθρώπινη πάνω απ’ όλα” και συμπληρώνει παρακάτω: «Ήθελα πάντα να μεταδώσω τη δική μου τεχνική γι’ αυτό και δημιούργησα το εργαστήρι μου.
Αντλώντας στοιχεία από την Κρητική Σχολή από την οποία με εντυπωσίασε ο τρόπος εκτέλεσης, οι τονικές διαβαθμίσεις, οι γεωμετρικές φόρμες, εξέλιξα την τεχνική μου και τώρα μετά από 40 χρόνια δεν θα μπορούσα να μην το διδάσκω σε νεότερους ανθρώπους».
Παίρνοντας αφορμή από την έκθεση “Καθ’ Οδόν” του Δήμου Ηράκλειου σε συνεργασία με την Περιφέρεια Κρήτης, βρέθηκα να συνομιλώ στο χώρο του πολιτισμού, στο Μουσείο της Αγ. Αικατερίνης Σιναϊτών, με τον αγιογράφο π. Αρσένιο. Θέλοντας με τη σειρά του να μας δώσει κάποια στοιχεία για τη δική του πορεία στην ιερή τέχνη της απεικόνισης, μου είπε.
“Τον Οκτώβριο του 2010 ξεκίνησαν τα μαθήματα της Σχολής Αγιογραφίας στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του Πολιτιστικού Κέντρου της Ι.Μ. Γορτύνης και Αρκαδίας υπό την αμέριστη συμπαράσταση και ώθηση προς την τέχνη του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου κ.κ. Μακαρίου.
Ο πόθος για μάθηση τέχνης μεγάλος και οι πρώτοι σπουδαστές ένθερμοι να μάθουν τεχνικές και αποτυπώσεις ιερών προσώπων ίσως έξω από αυτή την πραγματικότητα μιας και το περιεχόμενο των μαθημάτων ήταν “αγιογραφικό”. Αμέσως διέκρινα πρόσωπα που θα μπορούσαν να αναπτυχθούν αγιογραφικά και να γίνουν πολύ καλοί αγιογράφοι.
Αγιογράφοι με πίστη και αφοσίωση στο Θεό και μεράκι για ατέρμονη δουλειά. Η ιδέα δημιουργίας ενός εργαστηρίου δεν άργησε να έρθει, με εστία δικό μου χώρο αρχίσαμε να δημιουργούμε έργα με ιδιαίτερες τεχνικές δίνοντας έτσι τη δική μας σφραγίδα.
Σιγά – σιγά οι άνθρωποι μάς εμπιστεύονταν και γρήγορα τα μέλη του εργαστηρίου άρχισαν να συμμετέχουν σε εκθέσεις και εκδηλώσεις πολλές. Η φήμη του εργαστηρίου έγινε σύντομα γνωστή.
Τα μέλη της αγιογραφικής εργαστηριακής ομάδας μας, με αρωγό την εμπιστοσύνη μεταξύ μας και την άρρηκτη αδελφική αγάπη, γίναμε μια γροθιά για να καταφέρουμε να προχωρήσουμε με προσευχή στο Θεό και δουλειά ακατάπαυστη, να φτάσουμε στο ανηφόρι προς το φως.
Φυσικά εμπόδια και πειρασμοί πολλοί. Όμως μάθαμε την λάσπη και τις πέτρες να τα μετατρέπουμε σε οικοδομική ανάβαση πίστης”.
Δύσκολο το έργο των αγιογράφων όπως και των μαθητευόμενων, γιατί, όπως διαβάζουμε στις πηγές, η εικόνα δεν είναι μια απλή θρησκευτική ζωγραφιά, αλλά μια παράσταση γεμάτη συμβολισμούς. Έτσι, για παράδειγμα, τα μάτια ζωγραφίζονται μεγάλα, για να μας υπενθυμίζουν ότι έχουν δει τα «μεγάλα» και «υψηλά».
Το κεφάλι, πολλές φορές, είναι αφύσικα διογκωμένο συμβολίζοντας την άνωθεν σοφία. Η μύτη είναι στενή και επιμήκης, γιατί δεν «οσφραίνεται» τα του κόσμου, αλλά «την οσμήν ευωδίας πνευματικής».
Τα χρώματα των ενδυμάτων και των ζώων, τα σχήματα των βουνών, όλα αποκτούν έναν χαρακτήρα συμβολικό, μυστικό και ταπεινό. Για να μετατραπεί ένα κομμάτι ξύλου σε ένα λατρευτικό μέσο, όπως η εικόνα, χρειάζεται υπομονή, πειθαρχία, απλότητα, σιωπή, κατάνυξη.
Και όπως με σοφία μας αναφέρει η αγιογράφος Τάνια Λαζαρίδου: “απαραίτητη προϋπόθεση είναι η αγάπη για την τέχνη, η φιλομάθεια και η πίστη. Η ενασχόληση με την αγιογραφία προσφέρει μια απρόσμενη ηρεμία και είναι ένα ταξίδι σ΄ έναν κόσμο σιωπηλό, κατανυκτικό και παλιό όσο και η πίστη μας. Οι στιγμές της αγιογράφησης είναι στιγμές γαλήνης, περισυλλογής, ενδοσκόπησης και προσευχής”.
* Η Εύα Καπελλάκη – Κοντού είναι εκπαιδευτικός και αρθρογράφος Lettere Classiche dell’ Universita’ degli studi di Napoli “Federico II”